Του Δρ.Μηνά Τσικριτσή
Ερευνητή Αιγαιακών γραφών
Πριν 30 ημέρες, σε συνέντευξη της, η αρχαιολόγος Έφη Σακελλαράκη στην εφημερίδα Καθημερινή αναφέρθηκε για την συνέχιση της ανασκαφής στην περιοχή Τουρκογειτονιά, στις Αρχάνες αναζητώντας την αίθουσα του θρόνου του μινωικού συγκροτήματος όπως το χαρακτήρισε ο αρχαιολόγος σερ Αρθουρ Εβανς «the summer palace of Knossos» (το θερινό παλάτι της Κνωσού).
Η ανασκαφή που ξεκίνησε τον Αύγουστο του 2022 έφερε στο φως νέα ευρήματα. Στο άρθρο αυτό θα ασχοληθούμε με μια εντυπωσιακή ταλισμανική σφραγίδα (Εικόνα1) από αχάτη (περί το 1620 π.Χ.) με παράσταση ψαριού και δικτυωτού όπως περιγράφει η Αρχαιολόγος. Ο εγκλωβισμός του ψαριού στα δίκτυα πιθανόν να συσχετισθεί με το ψάρεμα, παρατηρώντας όμως προσεκτικά τον σφραγιδόλιθο εμφανίζονται από πάνω προς τα κάτω τρεις μηνίσκους☾ που έχουν οριζόντια κατεύθυνση και στο κάτω μέρος ένα άλλο 4ο μηνίσκο σε κάθετη κατεύθυνση. Δεδομένου ότι στα ευρήματα του μινωικού πολιτισμού ο μηνίσκος ☾ αναπαριστά την Σελήνη, μπορεί να αναρωτηθεί κανείς για την σχέση που μπορεί να έχει η εμφάνιση της Σελήνης με την παράσταση του ψαριού.
Αντίστοιχη παράσταση παρατηρείται στο σφραγιδόλιθο CMS I 640 (Εικόνα 1a) όπου εμφανίζεται ένα ψάρι με δίχτυ και στο κάτω μέρος εμφανίζονται τρεις☾☾☾ μηνίσκοι, όπως και στο ταλισμανικό σφράγισμα των Αρχανών.
Παρατηρώντας τους αστερισμούς που εμφανίζονται πριν χαράξει ο Ήλιος στην εικόνα του ουρανού του 1620 π.Χ εικόνα 2 (Fig. 2), βλέπουμε ότι έχει ανατέλλει ο αστερισμός των Ιχθύων περίπου στις αρχές Απριλίου. Την περίοδο αυτή έχουμε την Εαρινή Ισημερία. Η αρχή του έτους την εποχή του 1620 π.Χ. ήταν το Χειμερινό Ηλιοστάσιο στις 2 Ιανουαρίου. Εάν λοιπόν προσθέσουμε 3 σεληνιακούς μήνες των 29,5 ημερών από την αρχή του έτους φθάνουμε στην Εαρινή Ισημερία, η οποία συμβαίνει στην αρχή του 4ο σεληνιακού μήνα. Ο 4ος σεληνιακός μήνας αναφέρεται στα αρχεία της Γραμμικής Β με όνομα Πλοϊστός. Θεωρείται ότι κατά τον μήνα αυτόν ξεκινούσαν τα θαλάσσια ταξίδια και η οργανωμένη αλιεία. Στην παρατιθέμενη εικόνα 3 (Fig.3) εμφανίζεται ο ουρανός όπως τον έβλεπαν οι Μινωίτες την εποχή του Χαλκού (1620 π.Χ.) Στην εικόνα αυτή περίπου στο μέσον του κάτω μέρους εμφανίζεται ο αστερισμός του Ταύρου, του οποίου εμφανιζόταν στον ουρανό όλο του το σώμα εκείνη την εποχή. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα η λατρεία του ταύρου στην γη να διαρκεί μέχρι το 1360 π.Χ περίοδο αιχμής του Μυκηναϊκού πολιτισμού. Επίσης σύμφωνα με την απεικόνιση της Εικόνας 3 (Fig.3), παράλληλα με τον Ταύρο έβλεπαν και τους Ιχθύς στην ανατολή κατά το Εαρινό ηλιοστάσιο.
Ερμηνεία Ταλισμανικών Σφραγιδόλιθων με την Αρχαιοαστρονομία
Πρώτος ο Άρθουρ Έβανς το 1921, ασχολήθηκε με την ερμηνεία των ταλισμανικών Μινωικών σφραγιδόλιθων και πρότεινε ότι λειτουργούσαν ως φυλαχτά ανάλογα με το θέμα τους, έτσι πρόσφεραν προστασία στη θάλασσα ή τύχη στο κυνήγι ή πρόκληση βροχής. Η ίδια άποψη ερμηνειών έχει υιοθετηθεί και από τον V. Kenna, το 1960, και από την Α. Ωνάσογλου το 1985.
Η ερμηνεία των σφραγιδολίθων που παρουσιάζεται σε αυτό το άρθρο έχει Αρχαιοαστρονομική προσέγγιση υπό την έννοια ότι τα παρατηρούμενα μοτίβα στους σφραγιδόλιθους αντιπαρατίθενται με τις ουράνιες κινήσεις των επτά πλανητών, οι οποίοι μας προσδιορίζουν χρονικές περιόδους. Δεχόμενοι ότι οι πλανητικές επιδράσεις είναι ευνοϊκές με την χρήση των ταλισμανικών σφραγίδων πιθανόν οι μινωίτες να θέλουν να επικαλεστούν τη δύναμή των πλανητικών αυτών για επίτευξη ευδαιμονίας.
Η ερμηνεία αυτή στον ταλισμανικο σφραγιδόλιθο των Αρχανών (Εικ. 1) ίσως να θέλει να δηλώσει τη σχέση των ανθρώπων με το μόχθο των ναυτικών και την αλιεία και οι 4 μήνες από ανατολή των Ιχθύων να είναι η περίοδος έναρξης της δραστηριότητας στη θάλασσα, σε σχέση με την αλιεία ώστε να είναι επιτυχημένη με άφθονα ψάρια. Την εικόνα αυτή παρατηρούμε και στις παρατιθέμενους σφραγιδόλιθους (Εικόνες 5 a,b,c,d) που απεικονίζουν πολλά ψάρια και ανθρώπους με καλή ψαριά, ενώ οι σφραγιδόλιθοι (Εικόνες 5 e,f,g) απεικονίζουν εικόνες πλοίων με αριθμό μηνίσκων Σεληνιακών μηνών που ίσως θέλουν να δηλώσουν έναρξη ή χρονική διάρκεια ασφαλούς ταξιδιού με την επιστροφή του πλοίου τους.
1. Ετυμολογικά η διεθνώς καθιερωμένη λέξη talisman τάλισμαν από τη Αγγλική για το φυλαχτό είναι πιθανόν αντιδάνειο της αρχαίας ελληνικής λέξης το τέλεσμα, από το ρ. τελώ (τελετή, θυσία) που σχετίζεται με αντικείμενα ή φυλαχτά, τα τελέσματα που ήταν αγάλματα ή πολύτιμοι λίθοι, που προστάτευαν ως φυλακτά ανθρώπους και πόλεις.
