"Δεν κρατάμε κανένα με το ζόρι εδώ"!

Κώστας Μπογδανίδης
Κώστας Μπογδανίδης

Τα αινίγματα μιας εποχής: Κύριε υπουργέ πριν αποχωρήσω από την αίθουσα επιτρέψατέ μου να σφίξω τα χέρια των ειλικρινών και έντιμων συνεργατών μου....κι εκεί έσκασε η "βόμβα"!

 του Κώστα Μπογδανίδη

Μερικά ιστορικά γεγονότα ακόμη και σήμερα αποτελούν μυστήρια. Άλυτα αινίγματα ακόμη κι αν δεν φαίνονται εκ πρώτης αναγνώσεως σοβαρά. Ένα, λοιπόν, από τα  μικρά μυστήρια της σύγχρονης πολιτικής ζωής του τόπου εξακολουθεί να παραμένει το περιβόητο επεισόδιο Λυκουρέζου-Έβερτ. Το επεισόδιο έγινε στις 12 Απριλίου του 1954 και φυσικά δεν αφορά τον Μιλτιάδη Έβερτ και τον Αλέξανδρο Λυκουρέζο, αλλά τους γονείς τους. Το «μυστήριο Έβερτ» όπως αποκλήθηκε τότε για πολλά χρόνια έγινε προσπάθεια να βρεθεί η λύση, αλλά και οι δύο πρωταγωνιστές μέχρι το τέλος της ζωής τους κράτησαν το στόμα τους κλειστό…

Η προσβολή του τότε υπουργού Εσωτερικών προς το πρόσωπο του αρχηγού της αστυνομίας, Άγγελου Έβερτ, ήταν τόσο βαριά που για μήνες σχεδόν απασχόλησε τα πρωτοσέλιδα του Τύπου. Ο Λυκουρέζος χαρακτήρισε εμμέσως τον Έβερτ «ανέντιμο» και αρνήθηκε καν να τον χαιρετίσει στην επίσημη εκδήλωση παράδοσης του υπουργείου του μετά τον ανασχηματισμό! Οι περισσότεροι απέδωσαν την κίνηση Λυκουρέζου σε «λόγια που έβαζε ο Έβερτ στον Παπάγο», άλλοι ακόμη και στην…εποχή της κατοχής. Αλλά ας δούμε τα πράγματα με τη σειρά.

Από τις αρχές του 1954 άρχισαν να εμφανίζονται έντονα τα πρώτα σημάδια κόπωσης της κυβέρνησης του στρατάρχη Παπάγου. Ο εξ’απορρήτων του -κατά μία εκδοχή ο πραγματικός πρωθυπουργός! - Σπύρος Μαρκεζίνης είχε αρχίσει να χάνει σιγά σιγά την εμπιστοσύνη που του έδειχνε ο Παπάγος. Από την μία πλευρά οι «καλοθελητές» έριχναν σε εκείνον ότι κακό συνέβαινε στην χώρα , ενώ την ίδια ώρα τις θετικές πρωτοβουλίες που λαμβάνονταν έπρεπε να τις χρεωθεί ο ίδιος ο πρωθυπουργός. Και…συμβούλευαν τον Παπάγο να «κόψει τα φτερά» του Μαρκεζίνη διότι προβαλλόταν περισσότερο από ότι έπρεπε. 

Τα πράγματα έφτασαν στα άκρα μετά από τρία επεισόδια που είχε ο πρωθυπουργός με τον υπερυπουργό του. Ο Μαρκεζίνης ήταν γνωστό ότι ήθελε και το υπουργείο Εξωτερικών για λογαριασμό του κάτι που αρνήθηκε να του δώσει ο Παπάγος. Εκεί προήλθε και η πρώτη «ψύχρα» στις σχέσεις τους. Ακολούθησαν οι επικρίσεις του πρωθυπουργού για τον υπουργό Εσωτερικών Π.Λυκουρέζο ο οποίος ήταν στενός συνεργάτης και άνθρωπος του Μαρκεζίνη. Ο Παπάγος θεωρούσε ότι ο υπουργός Εσωτερικών δεν έκανε καλά τη δουλειά του όσον αφορά την αντιμετώπιση των κομμουνιστών. Ο ραδιοσταθμός του ΚΚΕ, η «ελεύθερη Ελλάδα» μετέδιδε ότι είχαν ξεκαθαρίσει το κόμμα από τους χαφιέδες και γι’αυτό το λόγο δεν μπορούσε πια η Ασφάλεια να τους χτυπήσει.

«Να πεις στον δικό σου, τον Λυκουρέζο, να κάνει κάτι πριν τον καθαρίσω» φέρεται να είπε ο Παπάγος στον Μαρκεζίνη. Το τρίτο και καθοριστικό επεισόδιο έγινε σε μια συνεδρίαση του συντονιστικού της κυβέρνησης. Ο πρωθυπουργός απευθύνθηκε στον υπουργό Οικονομικών και άνθρωπο επίσης του Μαρκεζίνη ζητώντας του να κάνει συστάσεις στον γραμματέα του υπουργείου Χρυσουλάκη να μην κάνει διαδόσεις σχετικά με τον επικείμενο πρόεδρο του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Μπήκε στην μέση τότε ο Μαρκεζίνης και έξαλλος αντέδρασε με τα όσα έλεγαν οι άλλοι. Μάλιστα χτύπησε και το χέρι του στο τραπέζι. Ο Παπάγος του ζήτησε να ηρεμήσει. Ο Μαρκεζίνης συνέχισε στον ίδιο τόνο και τότε ανέβασε…μποφώρ ο πρωθυπουργός λέγοντάς του ότι εκείνος είναι που διοικεί.

-Εγώ τότε φεύγω, του είπε ο Μαρκεζίνης.

-Δεν κρατάμε κανένα με το ζόρι εδώ, ήταν και οι τελευταίες λέξεις που είπε ο Παπάγος.

   

Οι νέοι υπουργοί

Πέντε μέρες μετά, στις 2 Απριλίου, ανακοινώνεται η παραίτηση του Μαρκεζίνη από το υπουργείο Συνονισμού. Ο Παπάγος όχι μόνο την κάνει αποδεκτή, αλλά στον ανασχηματισμό που ετοιμάζει αποφασίζει να κάνει και εκκαθαρίσεις όλων των ανθρώπων του. Έτσι, φεύγουν ο Π.Λυκουρέζος από το υπουργείο Εσωτερικών και στη θέση του πάει ο Νικολίτσας, φεύγει ο Σιφναίος από το υπουργείο Προεδρίας και πάει ο Ράλλης, αλλά μένει ο Παπαγιάννης στο Οικονομικών με υπουργό Συντονισμού πλέον τον Θ.Καψάλη.

Η μέρα του ανασχηματισμού (10 Απριλίου) είναι Σάββατο. Οι νέοι υπουργοί ορκίζονται και τη Δευτέρα 12 Απριλίου πηγαίνουν στα υπουργεία τους να αναλάβουν τα χαρτοφυλάκια από τους προκατόχους τους. Μια σεμνή τελετή γίνεται στο υπουργείο Εσωτερικών όπου ο Λυκουρέζος θα παραδώσει στον Νικολίτσα. Παρόντες και οι αρχηγοί των Σωμάτων Ασφαλείας που τότε ανήκαν στο Εσωτερικών. Εκεί ο αρχηγός της Χωροφυλακής Πατέρης, ο αρχηγός της Αστυνομίας Πόλεως Έβερτ, της Πυροσβεστικής Κόκκινος και φυσικά οι διοικητές των επιμέρους υπηρεσιών. Γίνονται οι καθιερωμένες προσφωνήσεις που ο ένας υπουργός πλέκει το εγκώμιο του άλλου και στο τέλος ο αποχωρών Λυκουρέζος λέει στον υπουργό:

-Κύριε υπουργέ πριν αποχωρήσω από την αίθουσα επιτρέψατέ μου να σφίξω τα χέρια των ειλικρινών και έντιμων συνεργατών μου.

Όλοι νομίζουν ότι η φράση είναι η τυπική που κάθε φορά λέγεται. Όταν όμως ο Λυκουρέζος κατεβαίνει κάτω και αρχίζει και χαιρετά σκάει η «βόμβα». Πρώτον στη σειρά βλέπει και σφίγγει το χέρι του γενικού διευθυντή Αλλοδαπών Βλαστάρη, ακολουθεί ο αρχηγός της Χωροφυλακής και τρίτος στη σειρά είναι ο Έβερτ. Τεντώνει το χέρι ο αρχηγός , χαμογελά και υποκλίνεται για να χαιρετίσει τον αποχωρούντα υπουργό. Ο Λυκουρέζος εντελώς επιδεικτικά του γυρίζει την πλάτη  και συνεχίζει στους επόμενους. Στην αιθουσα πέφτει «παγωμάρα». Η προσβολή είναι μεγάλη. Το επεισόδιο παίρνει έκταση στον Τύπο και το θέμα μερικές μέρες μετά έρχεται στη Βουλή με πρωτοβουλία του Παπανδρέου. Ο οποίος διερωτάται πώς είναι δυνατόν ο υπουργός Εσωτερικών να κρατούσε για συνεργάτη του ένα μη έντιμο αστυνομικό. 

«Και αν δεν ηδύνατο να τον απομακρύνει γιατί ο ίδιος έμενε στη θέση του» είπε στη Βουλή ο Γεώργιος Παπανδρέου επιτιθέμενος και στον Παπάγο που δεν έκανε τίποτα για να προστατεύει το κύρος των σωμάτων ασφαλείας. Τά ίδια πυρά εξαπολύει και ο Σάββας Παπαπολίτης της ΕΠΕΚ, ενώ σπεύδει να απαντήσει ο Π.Κανελλόπουλος ως υπουργός άμυνας. Δεν εξηγεί το πώς και το γιατί της επίθεσης του Λυκουρέζου στον Έβερτ, αλλά καλύπτει με την εμπιστοσύνη τους αρχηγούς των Σωμάτων ασφαλείας και φυσικά τον αρχηγό της Αστυνομίας Πόλεων.

Χρειάστηκε και δεύτερη δήλωση από τον υφυπουργό Εσωτερικών για την κάλυψη του αρχηγου της Αστυνομίας, αλλά το θέμα δεν έκλεισε. Κυρίως γιατί υπήρχε άντοτε το ενδιαφέρον του τι πραγματικά κρυβόταν πίσω από αυτό το επεισόδιο. Οι περισσότεροι αναλυτές τότε εκτίμησαν ότι ήταν στην πραγματικότητα μία κόντρα μεταξύ Μαρκεζινικών και ανθρώπων του Παπάγου. Υποστήριζαν ότι καίριο ρόλο έπαιξε ο Λυκουρέζος από την μία πλευρά και ο Έ βερτ που τον κάρφωνε από την άλλη. Ίσως ο Έβερτ να θεωρούσε τον Λυκουρέζο πολύ «μαλακό» απέναντι στους κομμουνιστές και να ήταν εκείνος που επηρρέασε καθοριστικά τον Παπάγο τόσο εναντιον του υπουργού Εσωτερικών όσο και του Μαρκεζίνη. Φαίνεται πάντως ότι κάτι ήξεραν για τον Έβερτ(το ονομα του οποίου έχει εμπλακεί σε ουκ ολίγες περιπτώσεις κατά τη διάρκεια της κατοχής, αλλά και μετά) Προφανώς ήξερε και ο ίδιος. Αλλά ούτε ο ένας μίλησε ούτε ο άλλος. Πήραν το μυστικό μαζί τους…

 

 

ΠΗΓΕΣ:

*Από τον εμφύλιο στη χούντα, Σπ.Λιναρδάτου

*εφημερίδες της εποχής

*Πατρίς

*cretalive

* Aλιβιζάτος, N., Oι πολιτικοί θεσμοί σε κρίση. Όψεις της ελληνικής εμπειρίας. 1922-1974

* Γιαννουλόπουλος, Γ., O μεταπολεμικός κόσμος: ελληνική και ευρωπαϊκή ιστορία

* Mεϋνώ, Z. (σε συνεργασία με Π. Mερλόπουλο και Γ. Nοταρά), Πολιτικές δυνάμεις στην Eλλάδα

* Nικολακόπουλος, H., Kόμματα και βουλευτικές εκλογές στην Eλλάδα, 1946-1964. H εκλογική γεωγραφία των πολιτικών δυνάμεων

* Παπαχελάς, A., O βιασμός της ελληνικής δημοκρατίας. O αμερικανικός παράγων

Γίνε ο ρεπόρτερ του CRETALIVE

ΣΤΕΙΛΕ ΤΗΝ ΕΙΔΗΣΗ