του Κώστα Μπογδανίδη
6 Σεπτεμβρίου 1955. Μία από τις πιο μαύρες σελίδες του ελληνισμού. Το πογκρόμ κατά των Ελλήνων στην Κωνσταντινούπολη σημάδεψε τη σύγχρονη Ελλάδα και κηλίδωσε για μια ακόμη φορά την ιστορία των Τούρκων. Οι διωγμοί των ομογενών μας και η καταστροφή της πόλης από μαινόμενους Τούρκους, μία καλοσχεδιασμένη επίθεση, ουσιαστικά συνέβαλαν στο να αφανιστεί μία από τις πιο ισχυρές παροικίες του ελληνισμού. Και η Κωνσταντινούπολη δεν επρόκειτο ποτέ να είναι ίδια…Ο εμπνευστής του σχεδίου, ο Τούρκος πρωθυπουργός Μεντερές, πλήρωσε με την ίδια του την ζωή αυτή την υπόθεση αφού μετά το στρατιωτικό κίνημα του 1960 καταδικάστηκε και για αυτή την υπόθεση και οδηγήθηκε στην κρεμάλα.
Εάν οι συνέπειες αυτής της δίωξης δεν ήταν τόσο τραγικές θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για μια αστεία υπόθεση. Κυρίως από το πώς ξεκίνησε. Πως οι Τούρκοι βρήκαν αφορμή να ξεσπάσουν κατά των Ελλήνων της Πόλης όταν ένα…πλακατζίκι έσκασε στο τουρκικό προξενείο της Θεσσαλονίκης. Κτίριο στο οποίο είχε γεννηθεί ο Κεμάλ Ατατούρκ , γεγονός που προκάλεσε τη μήνι των Τούρκων. Και που να ήξεραν ότι ούτε καταστροφή υπέστη το κτίριο-έσπασαν κάποια τζάμια!-ούτε Έλληνες το έκαναν. Οι ίδιοι οι τούρκοι όπως αποδείχθηκε είχαν αποφασίσει την προβοκάτσια!
Το Πογκρόμ (λέξη λατινική-εβραϊκή που σημαίνει την καταστροφή ,τη δίωξη εθνικής ομάδας η απόπειρα γενοκτονίας χωρίς αίτιο ) προκάλεσε την μεγαλύτερη επιχείρηση εν καιρώ ειρήνης μέσα στη Τουρκία: Την ολική καταστροφή του Ελληνικού και Χριστιανικού στοιχείου στην Πόλη και την ευρύτερη περιοχή της. Το πογκρόμ στη Κωνστνατινούπολη την νύχτα της 6ης προς 7η Σεπτεμβρίου ήταν απλά μια πολύ καλά οργανωμένη επιχείρηση με σκοπό τον Εξαναγκασμό της Ελλάδας στο να είναι πιο πιεστική για το ζήτημα -το ανερχόμενο τότε ζήτημα- της Κύπρου. Εκείνη την νύχτα πάντως πάνω απο 4.500 καταστήματα, 60 εκκλησίες, 20 εργοστάσια, 60 εστιατόρια, καφέ και ταβέρνες, 40 ξενοδοχεία και το υγιέστερο οικονομικά κομμάτι της Τουρκικής Δημοκρατίας εκείνης της εποχής καταστράφηκε.
Υπολογίζεται ότι η οικονομική και μόνο ζημιά που δημιούργησε η Τουρκία στον ίδιο της τον εαυτό για τα μάτια της Κύπρου της κόστισε σε σημερινά λεφτά περίπου 2.000.000.000$ !
Μέσα σε ενα χρόνο ενώ ήταν 110.00 Έλληνες στην Πόλη το 1957 ήταν περίπου 70.000 και συνεχώς μειώνονταν μέχρι σήμερα που έχουν απομείνει ελάχιστοι. Κι όμως στην σημερινή Κωνσταντινούπολη το 23% των Κτηρίων που βρίσκονται ακόμα αγέροχα στο κέντρο υπολογίζεται πως ανήκουν στην Ελληνική Κοινότητα καθώς και στο Ελληνικό Δημόσιο όπως το κτήριο του καινούργιου Ελληνικού Προξενείου στην οδό του Πέρα (Istiklal Caddesi).
Τι συνέβη
Το Πογκρόμ της Κωνσταντινούπολης είχε προσχεδιαστεί όπως αποκαλύφθηκε απο αρχεία του State Department. Το όλο σκηνικό στήθηκε πάνω στο Κυπριακό.
Η Κυπριακή υπόθεση είχε αρχίσει να ανακινείται το 1954. Ένα χρόνο μετά θεωρήθηκε ως το μεγαλύτερο εθνικό ζήτημα της χώρας. Οι τούρκοι άρχισαν να επενδύουν στον εθνικισμό,
Την επόμενη χρονιά συμβαίνουν απίθανα πράγματα: τον Σεπτέμβριο, η Ελλάδα, η Βρετανία αλλά και η Τουρκία συμμετέχουν σε σύνοδο στο Λονδίνο για την διευθέτηση του Κυπριακού Προβλήματος που είχε ανακύψει απο την επιμονή των Ελληνοκυπρίων για απόδοση ανεξαρτησίας. Η Αγγλία ήταν η αποικιοκρατική δύναμη της χώρας, η Ελλάδα είχε δικαιώματα επειδή το 82% του πληθυσμού της Νήσου ήταν Εθνικά ΄Ελληνες και η Τουρκία αν και είχε παραιτηθεί όλων των δικαιωμάτων επι της Κύπρου είχε αρχίσει να εκδηλώνει ενδιαφέρον για την μικρή τότε Τουρκοκυπριακή μειονότητα της νήσου . Η Αγγλία θέλει να διατηρήσει την αποικία και ζητάει…τριμερή συνάντηση! Η Αγγλία για να μπορέσει να εκβιάσει την Ελλάδα ώστε να μην περάσει καν το ενδεχόμενο ένωσης της νήσου με την ηπειρωτική Ελλάδα έδωσε το δικαίωμα στην Τουρκία να χρησιμοποιήσει την Εθνική Ελληνική Μειονότητα της οποίας τα δικαιώματα απορρέουν απο την Συνθήκη της Λωζάνης και είχε τα ίδια δικαιώματα της Μουσουλμανικής μειονότητας της Δυτικής Θράκης... Επίσης η Αγγλία όπως φάνηκε στην συνέχεια βοήθησε στην διασπορά ψευδών ειδήσεων το καλοκαίρι του 1955 δίνοντας χέρι βοηθείας στην Τουρκία η οποία έψαχνε αφορμή . Είχαν αρχίσει να διαδίδουν ότι ετοιμάζεται η σφαγή των Τουρκοκυπρίων από την ΕΟΚΑ και μάλιστα είχαν βρει και την ημερομηνία: 28 Αυγούστου. Απολύτως τίποτα δεν έγινε! Έγινε όμως κάτι άλλο. Έσκασε η είδηση στις 6 Σεπτεμβρίου 1955 ότι μπήκε βόμβα στο σπίτι του Κεμάλ Ατατούρκ στην Θεσσαλονίκη. Αμέσως η είδηση πυροδότησε το κλίμα μέσα στην Τουρκία εναντίον των Ελλήνων και της Ελλάδας. Επακόλουθο ήταν το ξέσπασμα σε κάτι Ελληνικό.
Το ίδιο απόγευμα απο τις 6 άρχισαν να μαζεύονται οι πρώτες ομάδες ανθρώπων στην πλατεία Ταξίμ και στην συνέχεια αφού τους μοίρασαν ρόπαλα, γλόμπς, ξύλα καθώς και διάφορα άλλα αντικείμενα όπως μαχαίρια, κλπ άρχισαν να σκορπίζουν σε όλη την Κωνσταντινούπολη... Το αντικείμενο ενα: η πρόκληση καταστροφών χωρίς να υπάρξουν ανθρώπινα θύματα... Αργότερα προέκυψε ότι η Τουρκική κυβέρνηση οργάνωσε μια φοβερά εντυπωσιακή επιχείρηση μεταφοράς ανθρώπων χαμηλού βιοτικού και μορφωτικού επιπέδου απο την Ανατολία . Άνοιξαν ακόμα και οι φυλακές και βαρυποινίτες βγήκαν έξω. Όλοι αυτοί έφτασαν στην Κωνσταντινούπολη με σκοπό να καταστρέψουν ότι ανήκε στην Ελληνική Ομογένεια της Πόλης. Η Εκκλησία της Αγίας Τριάδας ήταν η πρώτη που καταστράφηκε αφού την πυρπόλησαν και στην συνέχεια κατέστρεψαν όλο τον περίγυρο της εκκλησίας (...) Το άγριο πλήθος στην συνέχεια άρχισε να καταστρέφει τα πρώτα ελληνικά μαγαζιά του Πέρα... Μέσα σε 2 ώρες είχαν καταστραφεί περισσότερες απο 30 εκκλησίες και πάνω απο 3.000 μαγαζιά... Το Πέρα το οποίο τότε κατοικούνταν με περισσότερους απο 30.000 Ομογενείς είχε την εικόνα περιοχής που είχε υποστεί βομβαρδισμό... Το Οικουμενικό Πατριαρχείο αποκλείστηκε απο 500 στρατιώτες με σκοπό την προστασία του καθώς και την περιφρούρηση του απο τους φανατικούς . Μετά τις 2 τα ξημερώματα το κράτος κήρυξε στρατιωτικό νόμο και διατάχτηκε διακοπή παροχής ρεύματος και φωταερίου σε όλη την πολη... Την επόμενη μέρα ο πρωθυπουργός Adnan Mederes επισκέφθηκε τις περιοχές των Ελλήνων και δήλωσε ''συντετριμένος'' απο τα περιστατικά μη θέλοντας να δείξει πως ο ίδιος ήταν ο ηθικός αυτουργός των εγκλημάτων ...
οι ζημιές
Η Τουρκία ποτέ δεν παραδέχτηκε επίσημα την πρόκληση καταστροφών απο το Πογκρόμ ενώ αιτιολόγησε τις ζημιές σε κομμουνιστές και ακροδεξιούς φοιτητές οι οποίοι αντέδρασαν συναισθηματικά στο ζήτημα της Κύπρου. Με την πορεία του χρόνου όμως φάνηκε πραγματικά πιος προκάλεσε τα γεγονότα. To Tουρκικό κράτος εκ των προτέρων αναγνώρισε τις οικονομικές ζημιές που υπέστει η Ελληνική Μειονότητα αλλά ουδέποτε δεν πήρε μέτρα για αντικατάσταση ή έστω οικονομική ενίσχυση των ελληνικών επιχειρήσεων .
Η Τουρκία έδωσε ελλάχιστες αποζημιώσεις . Κι όμως:
Καταστράφηκαν 2.600 σπίτια το σύνολο τους στις περιοχές του Βοσπόρου
και του Πέρα στην Ευρωπαϊκή Κωνσταντινούπολη... Περισότεροι απο 8.500
ομογενείς δεν είχαν στέγη τις επόμενες μέρες και αναγκάστηκαν να
εγκαταλείψουν την Τουρκία....
Καταστράφηκαν 4.348 καταστήματα εμπόρων και βιοτεχνών της Πόλης στο
σύνολο τους τα 2.500 καταστήματα στο Πέραν και στο Γαλατά έγιναν γυαλιά
καρφία καθώς και στην Ανατολική πλευρά. Το 100% της εμπορικής δύναμης
της Ομογένειας είχε καταστραφεί.
110 Ξενοδοχεία, (το 90% της ξενοχειακής υποδομής της Πόλης, ανήκε σε
Έλληνες) καταστράφηκαν. Τα επόμενα χρόνια κρίση στον Τουρισμό της Πόλης
λόγω έλειψης καταλλημάτων...
27 Φαρμακεία -σε σύνολο 45 όλης της πολης εκείνη την εποχή-
καταστράφηκαν.
21 Εργοστάσια καταστράφηκαν -σε σύνολο 50- που ανήκαν σε Ομογενείς
επιχειρηματίες...
73 Εκκλησίες βρέθηκαν στο έλεος των απίστων (σε σύνολο 85
εκκλησιών). Απο αυτές οι 25 κάηκαν και πυρπολήθηκαν, και οι υπόλοιπες
υπέστησαν σοβαρές ζημιές. Μέσα σε 10 χρόνια επουλώθηκαν όλες οι ζημιές
στις περισσότερες εκκλησίες. Ενώ μετά απο 15 χρόνια επισκευάστηκαν οι 20
καμένες εκκλησίες με την βοήθεια του Οικουμενικού Πατριαρχείου...
35 σχολεία (τα 5 γυμνάσια Λύκεια,η σχολή της Χάλκης καθώς και όλα τα
δημοτικά σχολεία της Ομογένειας υπέστησαν τεράστιες ζημιές...
3 εφημερίδες καταστράφηκαν -σε σύνολο 5- κατασχέθηκαν μηχανήματα
καθώς και υλικό. Απαγορεύτηκε η κυκλοφορία των εφημερίδων αυτών και οι
ιδιοκτήτες τους απελάθηκαν απο την χώρα χαρακτηριζόμενοι ως δημόσιοι
κίνδυνοι για την εθνική ασφάλεια (...)
Και τα 5 αθλητικά σωματεία που είχε ο Ελληνισμός της Πόλης εν
λειτουργεία την περίοδο 1955-1956 καταστράφηκαν.
