Είναι 1204, εποχή της Δ΄Σταυροφορίας και η Κρήτη έχει ήδη παραχωρηθεί από τον Αλέξιο Άγγελο , γιο του Ισαάκιου του Β΄ στον Βονιφάτιο τον Μονφερατικό, σαν αντάλλαγμα για υπηρεσίες που έχει προσφέρει σε αυτόν για την αποκατάσταση του πατέρα του στο θρόνο του Βυζαντίου. Στη συνέχεια δίδεται το νησί στην Δημοκρατία του Αγίου Μάρκου σύμφωνα με τη συνθήκη ανάμεσα στον Ερρίκο Ντάντολο - Δόγη της Βενετίας για το απίστευτο ποσό των 1000 αργυρών μάρκων.
Στα 1206 οι Γενουάτες πειρατές με αρχηγό τον Ερρίκο Πεσκατόρε που ήταν Κόμης της Μάλτας καταλαμβάνουν την Κρήτη και κτίζουν 14 φρούρια μεταξύ των οποίων αυτά του Χάνδακα , της Σητείας και του Ρεθύμνου. Αυτό μέχρι τα 1211 όπου ύστερα από πολύχρονους αγώνες με τους πειρατές οι Βενετοί γίνονται οι κυρίαρχοι της Κρήτης περίπου για τα επόμενα τετρακόσια πενήντα χρόνια.
Στις 10 Σεπτεμβρίου 1211, η Βενετία υπογράφει την Carta Concessions , το Παραχωρητήριο έγγραφο προς τους Βενετούς που επιθυμούσαν να αποικήσουν στην Κρήτη.Τους έδινε φέουδα στην Κρητική γη με αντάλλαγμα τις στρατιωτικές τους υπηρεσίες και την αφοσίωσή τους στην μαμά Βενετία. Και επειδή οι Κρήτες δεν ανέχτηκαν την Ενετική κυριαρχία ξεσπούν επαναλαμβανόμενες επαναστάσεις , επτά στον αριθμό και τρεις εποικισμούς , μέχρι και τα 1367 που εγκαινιάζεται μάλλον μια πιο ειρηνική εποχή.
Γνωστά έμειναν τα επαναστατικά κινήματα των Αγιοστεφανιτών στα 1211 που καταφέρνουν έστω και για λίγο διάστημα να ξαναγίνουν οι ντόπιοι κρητικού κυρίαρχοι της Ανατολικής Κρήτης, ως το 1276 που πολιορκείται η Candia από τον Ρεθεμνιώτη Γεώργιο Χορτάτζη. Η εξέγερση των αδελφών Χορτάτζη που ξεσπάει στα 1272 καταπνίγεται με πολύ κόπο στα 1278 από τους Βενετούς με πολλές τιμωρίες στον ντόπιο πληθυσμό.
Ακολουθεί η εξέγερση από τον Αλέξιο Καλλέργη ( 1282- 1299)που καταφέρνει και γίνεται κυρίαρχος της Δυτικής Κρήτης Στα 1363 ακολουθεί άλλη μία εξέγερση εξαιτίας της βαριάς φορολογίας που επιβλήθηκε και έχουμε την περίφημη αποστασία του Αγίου Τίτου με τους Βενετούς ευγενείς της Κρήτης να ενώνονται με τους Καλλέργηδες εναντία στην Βενετία. Στα 1364 οι Βενετοί καταστέλλουν το κίνημα και τιμωρεί αυστηρά τους αποστάτες. Μάλιστα ο νέος δούκας της Κρήτης Πέτρος Μοροσίνι καθιερώνει την 10η Μαΐου 1364 ημέρα τοπικής γιορτής .
τα τμηματα
Το «Βασίλειο της Κρήτης» (Regno di Candia) διαιρείται αρχικά σε έξι τμήματα – σεξτέρια (sexteria) – και κατόπιν σε τέσσερα μεγαλύτερα – τεριτόρια (territoria), τα οποία αντιστοιχούν περίπου με τους τέσσερις νομούς του νησιού, σήμερα. Το σύστημα διοίκησης που εγκαθιστούν είναι συγκεντρωτικό και επιβάλλει αυστηρή πειθαρχεία και τάξη, κάνοντας παντού αισθητή την Ενετική κυριαρχία. Για την επαρχία Σφακίων καθιερώθηκε ειδικό καθεστώς ημιαυτονομίας με έναν ενετό Προνοητή. Τις ανώτατες και ανώτερες διοικητικές θέσεις κατέχουν Λατίνοι. Ο κυβερνήτης της Κρήτης είχε τον τίτλο του Δούκα και μαζί με τους δύο συμβούλους του αποτελούσε τη Σινιορία. Οι Κρήτες έρχονται έτσι σε μειονεκτική θέση, δουλεύοντας στα κτήματα των ευγενών η σε δικές τους μικροϊδιοκτησίες, συνήθως άγονα χωράφια σε ορεινές και δύσβατες περιοχές.
Σε πολύ μικρή μερίδα ντόπιων κατοίκων, οι οποίοι προέρχονταν από παλιές αρχοντικές οικογένειες, παραχωρήθηκαν τίτλοι μικρότερης αξίας, η λεγόμενη «κρητική ευγένεια».
Οι Ενετοί κατακτητές εξουσίασαν στα πλαίσια του φεουδαρχικού συστήματος για 450 χρόνια και πολλές φορές ήταν ιδιαιτέρως σκληροί. Χαρακτηριστικό είναι ότι πολλές φορές ολόκληρα χωριά – μαζί με τους κατοίκους τους – παραχωρούνταν σε Ενετούς άρχοντες.
Πηγές :
Συνθήκη μεταξύ της Ενετικής Δημοκρατίας και Αλέξιου Καλλιέργου, Στεφ, Ξανθουδίδης, 1904
Ιστορία της Κρήτης , Θεοχ. Δετοράκη, Ηράκλειο 1990
Η Λέσχη των Eυγενών του Χάνδακα, Λιάνας Σταρίδα, εκδ. Δοκιμάκη, 2008
Το κάστρο της Κρήτης, Στυλ. Αλεξίου
Μνημεία Κρητικής Ιστορίας , Στ. Σπανάκης , τόμος 3ος.
