Του ΚΩΣΤΗ Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗ
Δεμένη με τη θάλασσα η μακραίωνη ιστορία του Μεγάλου Κάστρου. Σκέπη του και καταφυγή στα δύσκολα, πλούτος και ευμάρεια στα εύκολα. Στον πόλεμο και στην ειρήνη. Αιώνες γεμάτοι με αρμύρα· η πόλη ξόδευε γη και περίσσεια θάλασσα για να τη γράψει. Κι ακόμη πιότερο πυκνή, αυτή η ιστορία στο ενετικό λιμάνι του Κούλε. Εδώ που γράφτηκαν οι μεγάλες, οι δεσποτικές στιγμές της. Τραγωδίες και δόξες. Πόλη ταμένη το υγρό στοιχείο. Κι ένας δρόμος, μια στράτα, άλλοτε με τ’ όνομα σαν Ρούγα Μαΐστρα, άλλοτε ως Βεζίρ Τσαρσί, άλλοτε σαν λεωφόρος της απάτης και οδός της πλάνης, και τώρα ως 25ης Αυγούστου. Ένας ομφάλιος λώρος, να συνδέει τα σπλάχνα της, με τη μητρική θάλασσα στο βενετσιάνικο πόρτο της. Είναι ίσως, από τις πιο εξαίσιες και κορυφαίες στιγμές, η ενιαύσια πομπή των Θεοφανείων, «η μεγάλη συνοδεία εξ ιερέων και λαϊκών», όπως θα τη βάφτιζε ο Καβάφης, να πορεύεται την ανεξάντλητη αορτή της ιστορίας της προς τη θάλασσα, για να υποβάλει τα διαπιστευτήριά της, στο νερό, το άλλο μισό της ύπαρξής της. Στα ύδατα, σε κείνα που κατά τη σημερινή ερμηνεία των θεολόγων είναι «αφθαρσίας πηγή, αγιασμού δώρα, αμαρτημάτων λυτήρια, νοσημάτων αλεξιτήρια».
Στο ολιγόλεπτο βίντεο – ντοκουμέντο που δημοσιεύουμε, τραβηγμένο πριν από 42 ακριβώς χρόνια, η λαμπρή πομπή των Θεοφανείων κατευθύνεται στο βενετσιάνικο λιμάνι για τη ρίψη του Σταυρού και τον Αγιασμό των υδάτων. Αυτή την περίοδο, ήταν στην Ελλάδα, προσκεκλημένος του ΕΟΤ και του υπουργείου Πολιτισμού και Επιστημών, ο πλοίαρχος Κουστώ με το θρυλικό ωκεανογραφικό σκάφος «Καλυψώ», ερευνώντας ναυάγια και βυθισμένες θέσεις στο Αιγαίο και το Κρητικό πέλαγος. Τότε έγινε η ανέλκυση της βυθισμένης γαλλικής υποναυαρχίδας La Therese στον κόλπο του Δερματά και οι υποθαλάσσιες έρευνες στη νήσο Ντία και στη νήσο Ψείρα στον κόλπο του Μεραμπέλλου.
Ανήμερα της γιορτής των Θεοφανείων στις 6 Ιανουαρίου 1976, το ερευνητικό πλοίο «Καλυψώ», είχε πλαγιοδετήσει, σημαιοστολισμένο συμμετέχοντας στη μεγάλη γιορτή της πόλης, στην προβλήτα μπροστά από το λιμεναρχείο Ηρακλείου απέναντι από το φρούριο του Κούλε. Ένας από τους δύτες και από τους εικονολήπτες της ερευνητικής αποστολής, ο Ρεϊμόντ Κόλλ, τράβηξε σκηνές από την πομπή και την λαμπρή τελετή καθαγιασμού των υδάτων στο βενετσιάνικο λιμάνι.
Εκείνη τη χρονιά, δήμαρχος του Ηρακλείου που είχε εκλεγεί στις δημοτικές εκλογές του 1975 ήταν ο Μανόλης Καρέλλης και Νομάρχης ο Ιωάννης Μπίσιας. Βουλευτές του νομού από την ΕΔΗΚ ήταν ο Κώστας Κωνιωτάκης, ο Κώστας Μπαντουβάς, ο Μενέλαος Ξυλούρης, και ο Τηλέμαχος Πλεύρης. Από τη ΝΔ ο Μιχάλης Γαλενιανός και ο Μανόλης Κεφαλογιάννης, και από το ΠΑΣΟΚ ο Γιώργος Ψαράκης. Η πομπή με επικεφαλής τον τότε αρχιεπίσκοπο Κρήτης, Ευγένιο (Ψαλιδάκη), ακολουθούμενο από τους περισσότερους από τους προαναφερόμενους, από άγημα του στρατού, και πλήθος λαϊκών, και πορευόμενη τη γνώριμη εδώ και αιώνες στράτα που συνδέει την πόλη με το λιμάνι, περνά μπροστά και δίπλα από το πλαγιοδετημένο «Καλυψώ» όπου στην άλλη μεριά της προβλήτας μπροστά από το σημερινό Cafe Marina είχε ετοιμαστεί το σημείο ρίψης του Σταυρού. Ένα πραγματικά εντυπωσιακό και σπάνιο ντοκουμέντο για το νεώτερο Ηράκλειο, πριν από 42 χρόνια.
(Αφήγηση: Th. Strauss, Συμπαραγωγή: KCET Los Angeles Calif. USA, The Greek Film Center, French Television (TF 1), Bavaria Atelier GMBH, Πνευματικά Δικαιώματα: © Cousteau Society Production, 1976).
