Του Δημήτρη Μιμή
Τις μέρες αυτές έπεσε στα χέρια μου ένα βιβλίο του Albert Camus με τίτλο “ O πρώτος άνθρωπος “. Διαβάζοντας τις πρώτες σελίδες του βιβλίου αυτού διαπίστωσα ότι το περιεχόμενο του ομοιάζει με αυτό του Νίκου Καζαντζάκη, στο έργο του “ Αναφορά στον Γκρέκο “ με τη διαφορά ότι το πρώτο γράφτηκε υπό μορφή μυθιστορήματος ενώ το δεύτερο ξεκίνησε ως αυτοβιογραφικό έργο.
Μετά το πρώτο σοκ που πήρα από την ανάγνωση του βιβλίου, θέλησα να κάνω μια συγκριτική μελέτη πάνω στα δύο αυτά έργα, ξαναδιαβάζοντας το “Αναφορά στον Γκρέκο” του Νίκου Καζαντζάκη, χωρίς φυσικά να διαθέτω το απαραίτητο background γιατί δεν είμαι φιλόλογος αλλά και να σας παρακινήσω να τα διαβάσετε και εσείς.
Στις παρακάτω σειρές θα σας αναφέρω ένα μέρος της μελέτης αυτής.
Και τα δύο βιβλία, “ O πρώτος άνθρωπος “ του Albert Camus, και το “Αναφορά στον Γκρέκο “ του Νίκου Καζαντζάκη είναι έργα παγκόσμιας εμβέλειας, γραμμένα από δύο συγγραφείς που ο καθένας έτρεφε για τον άλλο μεγάλο σεβασμό. Μάλιστα ο Albert Camus υπήρξε μεγάλος φιλέλληνας.
Και τα δύο έργα εγράφησαν περίπου την ίδια εποχή με σχεδόν πανομοιότυπο τρόπο, τουλάχιστον στην έναρξη τους. Να τονίσω επίσης ότι και τα δύο έργα εγράφησαν προς το τέλος της ζωής των δύο μεγάλων συγγραφέων.
Ο Καζαντζάκης το έργο του “ Αναφορά στον Γκρέκο “, άρχισε να το γράφει το 1956 με μια αυτοβιογραφική διάθεση, που τελικά αυτή η διάθεση δεν παρέμεινε. Ο ίδιος μας δηλώνει στο έργο του, απευθυνόμενος στους αναγνώστες, ότι το έργο του δεν είναι η αυτοβιογραφία του (σελ. 15).
Ο Νίκος Καζαντζάκης, στο έργο του, μιλά για τους προγόνους του, τον Κύρη του, τη Μάνα του για το Δημοτικό Σχολείο του, τον θάνατο του παππού του, τον αγώνα των Κρητικών ενάντια στην Τουρκιά, τη λαχτάρα να φύγει από την Κρήτη κ.ά. Μέσα στην περιγραφή των περιόδων της ζωής του βρίσκουμε και ιδέες του και τον πνευματικό του κόσμο.
Κάτι ανάλογο έχει κάνει και ο Albert Camus, στο τελευταίο έργο της ζωής του “ Ο πρώτος άνθρωπος “, (Le premier Homme). Πρόκειται για το μεγάλο έργο της ωριμότητας του που άρχισε να το γράφει το 1953 και το επανέφερε το 1958-59 όταν περνούσε σε μια αποφασιστική φάση του γραψίματος του (ανολοκλήρωτο έργο) και διεκόπη στις 4 Ιανουαρίου του 1960 με τον ξαφνικό θάνατό του και δημοσιεύτηκε το 1994.
Σύμφωνα με το μυθιστόρημα, ένα συγγραφέας διάσημος, καμιά σαρανταριά χρόνων , ο Jacques Cormery επισκέπτεται τη μητέρα του στον τόπο καταγωγής του το Αλγέρι όπου η πόλη του βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση, ανάμεσα σε Γάλλους και Αλγερινούς. Ο Jacques Cormery επανέρχεται στο παρελθόν του, επιστρέφοντας στην ιδιαίτερη πατρίδα του, στα χνάρια της παιδικής του ηλικίας, για να καταλάβει από πού προέρχεται και ποιος είναι. Θυμάται το σχολικά αλλά και τα κολεγιακά του χρόνια, τους Αλγερινούς και τον M. Bernard, το δάσκαλο του που βοήθησε ένα παιδί, γεννημένο σε μια φτωχική και αναλφάβητη οικογένεια να βρει το δρόμο του.
Είναι ένα έργο όπου μιλά γι΄ αυτούς που αγάπησε και που μας επιτρέπει να καταλάβουμε καλύτερα τον συγγραφέα στην πολυπλοκότητα του.
Τελικά ο Albert Camus, μέσω του Jacques Cormery μιλά εμμέσως γι΄ αυτούς που αγάπησε. Άλλωστε το ίδιο πράττει και ο Νίκος Καζαντζάκης με άμεσο τρόπο περιγράφοντας τη ζωή του.
Και οι δύο συγγραφείς, ξεκινούν από μια ανάγκη να κουβεντιάσουν μ΄ ένα αγαπημένο νεκρό που του έχουν εμπιστοσύνη και να του πουν τον πόνο τους. Ο Albert Camus στον πατέρα του που δεν είχε γνωρίσει διότι σκοτώθηκε στη μάχη της Μάρνης τον Οκτώβρη του 1914, όταν ήταν ενός έτους (ημερομηνία γέννησης 7 Νοέμβρη 1913), και ο Νίκος Καζαντζάκης στον Δομίνικο Θεοτοκόπουλο που θεωρούσε παππού του. Ο Νίκος Καζαντζάκης για τα πρόσωπα που αγαπούσε και σημάδεψαν τη ζωή και το έργο του, έγραψε βιβλία όπως “Ο Καπετάν Μιχάλης” για τον πατέρα του και “Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά” για τον φίλο του Γιώργο Ζορμπά.
Φαίνεται ότι οι δύο μεγάλοι συγγραφείς συναντήθηκαν πνευματικά και σκέφτηκαν τα ίδια πράγματα με τον ίδιο τρόπο γιατί και οι δύο είχα σημαδευτεί από τους προγόνους τους, τα παιδικά τους χρόνια και τον τόπο όπου γεννήθηκαν.
