του Πέτρου Ι. Μηλιαράκη*
Οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ) είναι η τρίτη μεγαλύτερη σε έκταση χώρα επί της γης, συγκροτημένη σε ομοσπονδιακή συνταγματική τάξη με πενήντα (50) Πολιτείες συνολικού πληθυσμού 323 εκ. ανθρώπων που βρίσκονται μεταξύ του Ειρηνικού και του Ατλαντικού Ωκεανού. Πέραν όμως του προαναφερόμενου γεωγραφικού προσδιορισμού, και της συνταγματικής τάξης που οργανώνει τη χώρα αυτή σε κράτος, οι ΗΠΑ διαθέτουν τρία τεράστια υπερόπλα: α) διαθέτουν το λεγόμενο «αμερικανικό όνειρο», β) το «δολάριο Ηνωμένων Πολιτειών» και γ) τη «στρατιωτική υπεροπλία». Θα παραξενευθεί (ίσως) ο αναγνώστης γιατί θεωρώ ως πρώτο υπερόπλο το «αμερικανικό όνειρο». Το θεωρώ ως πρώτο υπερόπλο, γιατί ακριβώς στην αντίληψη αυτή οργανώνονται σε ενότητα πανσπερμίες λαών και φυλών και συγκροτούν κράτος που συνιστά την ηγέτιδα δύναμη επί της γης.
· η συγκρότηση των ΗΠΑ
Οι ΗΠΑ συγκροτήθηκαν από ιθαγενείς της Αμερικής που κατάγονταν από προγόνους πρωτοϊνδιάνους. Ωστόσο η τετρακοσίων (400) ετών περίπου ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών, αφορά κυρίως τις 13 Βρετανικές αποικίες, οι οποίες βρίσκονταν κατά μήκος του Ατλαντικού.
Στις 4/7/1776 αυτές ακριβώς οι Βρετανικές αποικίες προέβησαν στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας που επέβαλαν στην παγκόσμια ιστορία τη Διακήρυξη του Δικαιώματος της Αυτοδιάθεσης και της εγκαθίδρυσης της έννοιας της «συνεργατικής ένωσης», με βαθύτερο υπόβαθρο την «συγκρότηση έθνους». Οι εξεγερμένες αυτές Πολιτείες ενάντια στη Βρετανική Αυτοκρατορία αποτέλεσαν τον πρώτο αποικιακό Πόλεμο Ανεξαρτησίας. Η εξέγερση αυτή με αναφορά στην κυρίαρχη προσωπικότητα του Thomas Jefferson ήταν η αιτία της συγκρότησης μιας νέας τάξης πραγμάτων, καθόσον η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ αποτελεί το ιστορικό προοίμιο της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων Ανθρώπου που ανέδειξε στον κόσμο στις 26 Απριλίου 1789 η Γαλλική Συνταγματική Εθνοσυνέλευση, η οποία θεμελίωσε τις αρχές της Γαλλικής Επανάστασης. Είναι πολλοί εκείνοι που αγνοούν ότι στην παγκόσμια ιστορία πρώτο το Αμερικανικό Σύνταγμα του 1787 και στη συνέχεια το Γαλλικό Σύνταγμα του 1791 εγκαθίδρυσαν τις νέες επαναστατικές τάξεις πραγμάτων-καθόσον υπό την επήρεια του Διαφωτισμού η αστική τάξη που τότε δημιουργήθηκε, πράγματι εγκαθίδρυσε επαναστατική τάξη πραγμάτων (1). Υπ’ όψιν ότι όταν η Ευρώπη (πλην της Ελβετίας) διατηρούσε το Θεσμό της Βασιλείας, οι ΗΠΑ εγκαθίδρυσαν αιρετό Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Αυτό θα πρέπει πάντοτε να επισημειώνεται με τον πιο εμφαντικό τρόπο.
· I have a dream
Για την ιστορικότητα της υπόθεσης υπ’ όψιν ότι: Κατά τον 18ο αιώνα οι ΗΠΑ απέκτησαν το έδαφος της Λουϊζιάνας από τη Γαλλία, τη Φλόριντα από την Ισπανία, μέρος του Όρεγκον από τη Βρετανία, μέρος της χώρας του Μεξικού, την Αλάσκα από τη Ρωσία, ενώ προσάρτησαν τη Δημοκρατία του Τέξας και τη Δημοκρατία της Χαβάης. Ωστόσο, δεν έλειψαν και οι εμφύλιες συρράξεις. Υπήρξαν ακραίες ιστορικές διαμάχες μεταξύ του Αγροτικού Νότου και του Βιομηχανικού Βορρά που αφορούσαν στα ατομικά δικαιώματα ως προς το «θεσμό της δουλείας». Είναι δραματικά τα γεγονότα της δεκαετίας του 1860. Ωστόσο, παρά τη νίκη του Βορρά, η ιδεολογία του «αμερικανικού ονείρου» επέβαλε την ενότητα της χώρας, κατάργησε το θεσμό της δουλείας, και μόλις μετά μια δεκαετία, το 1870 η οικονομία της χώρας αυτής ήταν η εγκρατέστερη του κόσμου! Ουδείς δε, μπορεί να παραβλέψει ότι μετά τον Ισπανοαμερικανικό πόλεμο, και τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους, οι ΗΠΑ αναδείχθηκαν κυρίαρχη δύναμη της υφηλίου. Παρά ταύτα όμως, στο εσωτερικό της χώρας και πάλι ξέσπασαν εμφύλιες συρράξεις που διαίρεσαν την κοινωνία σε «μαύρους» και «άσπρους». Ιστορικές συγκρούσεις έλαβαν χώρα ανάμεσα σε ρατσιστικές (βλ. Κου-Κλουξ-Κλαν) και αντιρατσιστικές οργανώσεις. Ωστόσο, όμως και πάλι επικράτησε το «αμερικανικό όνειρο». Επεβλήθη το αντιρατσιστικό φρόνημα-κίνημα. Ο επικεφαλής δε του κινήματος αυτού ο Martin Luther King στις 28/8/1963 εκφώνησε την ιστορική ομιλία του «I have a dream», δηλαδή έχω ένα όνειρο, όπου: «τα παιδιά των παλαιών σκλάβων και τα παιδιά των παλαιών αφεντάδων θα καθίσουν στο κοινό τραπέζι της αδελφοσύνης».
· το «υπερόπλο του δολαρίου»
Θα μπορούσε κανείς να αναφέρει πολλά για το υπεροπλοστάσιο των ΗΠΑ όσον αφορά στις στρατιωτικές δυνάμεις σε αέρα, στεριά και θάλασσα, όπου σε συνδυασμό με τα σύγχρονα πυρηνικά και τεχνολογικά-ηλεκτρονικά μέσα εγκαθιστούν τις ΗΠΑ την πρώτη στρατιωτική δύναμη στην υφήλιο. Οι ΗΠΑ είναι η χώρα της γης και του διαστήματος, αλλά είναι και η χώρα του δολαρίου. Του νομίσματος εκείνου που επεβλήθη από το 1945 ως το παγκόσμιο νόμισμα διεθνών συναλλαγών, ως το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Υπ’ όψιν ότι το 1945 το θησαυροφυλάκιο των ΗΠΑ ήτοι το Fοrt Knox διέθετε τα 2/3 του διεθνούς νομισματικού χρυσού. Ανεξαρτήτως δε των Σχολών που επεκράτησαν στην Αμερική, ανάμεσα στην ελεύθερη αγορά, στο φιλελευθερισμό, στο νεοφιλελευθερισμό, στο μονεταρισμό, στα Πανεπιστήμια των ΗΠΑ έχουν διατυπωθεί και άλλες αρκετά προοδευτικές αντιλήψεις και ιδέες, όχι μόνο όσον αφορά στην οικονομία, αλλά και όσον αφορά στις Διεθνείς Σχέσεις.
· οι Σχολές Σκέψης και η «επίσκεψη Obama»
Ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Barack Obama τούτες τις ημέρες στην επίσημη επίσκεψή του στην Ελλάδα σηματοδότησε την ιδιαίτερη σχέση που επιθυμούν πάντοτε να έχουν οι ΗΠΑ με τη χώρα μας, όχι μόνο γιατί τις δύο χώρες «συνδέουν κοινές αξίες», αλλά και γιατί η χώρα μας έχει ιδιαίτερη γεωπολιτική (και όχι μόνο) θέση στην περιοχή –πράγμα που επιβάλλεται η εσωτερική πολιτική τάξη πραγμάτων διαρκώς να αναδεικνύει.
Είναι πολλοί εκείνοι που μεμψιμοιρούν ότι επίσκεψη απερχομένου Προέδρου των ΗΠΑ δεν έχει το επιβαλλόμενο κύρος και εν πάση περιπτώσει δεν υφίσταται συνέχεια των συμφωνηθέντων ή συζητηθέντων. Όσοι υποστηρίζουν την άποψη αυτή είναι μακράν των Σχολών Σκέψης των Διεθνών Σχέσεων και της Διπλωματίας του Αμερικανικού Υπουργείου των Εξωτερικών, του Πενταγώνου και του Λευκού Οίκου.
Διεθνώς και ιδιαιτέρως στις ΗΠΑ αναδείχθηκαν πολλές Σχολές Σκέψεις όσον αφορά στις Διεθνείς Σχέσεις και στη διεθνή πολιτική. Πρώτη ιστορικά «Σχολή» ήταν η «Σχολή του Ιδεαλισμού» με κήρυκα της τον πολιτειολόγο (τέως) Πρόεδρο των ΗΠΑ Woodrow Wilson και «συμμετόχους» το Νικόλα Πολίτη, τον Hans Kelsen κ.ά. Κύρια βάση της Σχολής αυτής ήταν η δεσμευτικότητα και ο σεβασμός στους κανόνες του δημοσίου διεθνούς δικαίου. Στη συνέχεια βεβαίως η μειωμένη αποτελεσματικότητα της «Κοινωνίας των Εθνών» επέβαλε τη «Σχολή του Ρεαλισμού» με πρωτοπόρους τους Harold Nicolson, Frederick Schuman κ.ά. και συστηματικούς ερευνητές, τον George Schwarzenberger με το έργο του Power politics (1941) και τον σημαντικό Hans Morgenthau με το έργο του Politics Among Nations-The Struggle for Power and Peace (1948). Κορυφαίος, όμως, εκφραστής της Σχολής αυτής ήταν και είναι ο H.Kissinger [(βλ., το έργο του «Diplomacy» (1994)]. Όταν όμως η θεωρία «εντόπισε» και η πράξη «διαπίστωσε» πως δημιουργούνται πλέον «Παγκόσμιες Αρχές» (World Order Models Project= WOMP), η επιστήμη των Διεθνών Σχέσεων εστίασε στην «πολυκεντρική» κοινωνία. Έτσι διαμορφώθηκε μια νέα «Σχολή Σκέψης», η «Σχολή του Πλουραλισμού» με δυσδιάκριτες όμως διαφορές από τη «Σχολή του Ρεαλισμού». Τέλος η «Σχολή του Στρουκτουραλισμού» (δηλ. του «δομισμού» ή «διαρθρωτισμού») είναι η Σχολή που στηρίζεται κατ' αρχήν στην μαρξιστική θεωρία και ανάλυση. Αξιοποιήθηκε στη Διεθνή Διπλωματία μέχρι το «τέλος» του Ψυχρού Πολέμου. Τις θέσεις της εξέφρασαν κυρίως οι S.Amin, A.Emmanuel, W.Rodney κ.ά. Κύρια αντίληψη της Σχολής αυτής ήταν η σχέση «κέντρου-περιφέρειας» και το επιφαινόμενο «Βορρά-Νότου». Η σχέση δε αυτή «Βορρά-Νότου» παρά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου εξακολουθεί να βρίσκεται στο επίκεντρο. Τούτων δοθέντων:
Όταν η «Σχολή του Ιδεαλισμού» προτάσσει το δημόσιο διεθνές δίκαιο, όταν η «Σχολή του Ρεαλισμού» προτάσσει κυρίως τα συμφέροντα, όταν η «Σχολή του Πλουραλισμού» αναδεικνύει πολλούς διεθνώς δρώντες και όταν η «Σχολή του Στρουκτουραλισμού» αναδεικνύει τη σχέση οικονομικών συμφερόντων κυρίως «Βορρά-Νότου», όλα αυτά τα ρεύματα σκέψης και Σχολών συνεκτιμώμενα μας οδηγούν στο ασφαλές συμπέρασμα, ότι και εάν ακόμη (με προβολή στο μέλλον) ήθελε μετά διετία (περίπου) επισκεφθεί τη χώρα μας ο Barack Obama ως τέως Πρόεδρος των ΗΠΑ, και είχε συνομιλίες με τους ανώτατους πολιτειακούς παράγοντες, δηλαδή τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον Πρωθυπουργό, και πάλι η συνάντηση αυτή θα ήταν σημαντική με άμεσες επιπτώσεις στο οικονομικό και γεωπολιτικό πεδίο!..
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1) Για τη σχέση του Thomas Jefferson με τον Αδαμάντιο Κοραή (Δάσκαλο και Διαφωτιστή του γένους), βλ. στο βιβλίο μου ως εξής: Πέτρος Μηλιαράκης, Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο και Ελληνικό Σύνταγμα (Ελληνικά-Αγγλικά), έτος 2008 από τις Εκδόσεις Λιβάνη.
---------------------------------------------
* Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Χώρας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC - EU).
