της Κατερίνας Μαλλιωτάκη
Η ζήλια είναι ένα συναίσθημα που οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν βιώσει. Κάποιες φορές είναι υπαρκτή και άλλες πάλι φανταστική όμως και στις δύο περιπτώσεις συνοδεύεται από οργή, θλίψη, ντροπή, ανεπάρκεια, απόγνωση αφού στηρίζεται στη χαμηλή αυτοεκτίμηση και την ανασφάλεια μας. Συνήθως κρύβεται μέσα σε όλες τις ανθρώπινες σχέσεις φιλικές, επαγγελματικές, οικογενειακές, και ερωτικές.
Η ερωτική ζήλεια απευθύνεται στον σύντροφο που έχουμε επιλέξει σαν αποδέκτη του ενδιαφέροντος, της αγάπης ή του πόθου μας και προκαλεί συνήθως σύγχυση και ψυχικό πόνο όχι μόνο σ αυτόν που ζηλεύει αλλά κι σαν αυτό που δέχεται την ζήλεια αυτή. Μέσα σ αυτό το πλαίσιο θα συναντήσουμε την γνωστή ανακριτική διαδικασία η οποία στοχεύει στο τσεκάρισμα των αντιφάσεων, οδηγεί σε καυγάδες και δημιουργεί σχέσεις αποπνικτικές και αφόρητες.
Πότε όμως η ζήλια θεωρείται από φυσιολογική σε παθολογική;
Η φυσιολογική ζήλια είναι το συναίσθημα που αισθάνονται οι περισσότεροι άνθρωποι σε κάποια φάση της ζωής τους, και δεν προκαλεί ιδιαίτερα προβλήματα στο ζευγάρι. Σε μικρές δόσεις είναι σημάδι έρωτα, ένδειξη ενδιαφέροντος και διεκδίκησης λειτουργώντας ευεργετικά μέσα στη σχέση.
Η νευρωσική ζήλια βασίζεται σε βαθιά ριζωμένα αισθήματα που πηγάζουν από τον ίδιο μας τον εαυτό καθώς και στην χαμηλή αυτοεκτίμηση που μας διακατέχει. Το άτομο που ζηλεύει ουσιαστικά νοιώθει ανάξιο αγάπης για αυτό και νιώθει ένα μόνιμο φόβο ότι θα εγκαταλειφθεί. Η παθολογική ζήλεια σχετίζεται με την έμμονη ιδέα της απιστίας που οδηγεί το άτομο να παρακολουθεί εξονυχιστικά και μέσα από μεγεθυντικό φακό την συμπεριφορά του συντρόφου του.
Τα άτομα που ζηλεύουν παύουν να στηρίζονται σε πραγματικά γεγονότα και αρχίζουν να ερμηνεύουν την πραγματικότητα μέσα από τα δικά τους μάτια, να κατατρέχονται από τους εμμονικούς φόβους και λανθασμένες πεποιθήσεις. Σε αυτήν την φάση είναι πολύ δύσκολο να αναγνωρίσουμε τι είναι υπαρκτό και τι γέννημα της φαντασίας μας καθώς οι φόβοι μας έχουν πάρει τεράστιες διαστάσεις διαστρεβλώνοντας την αλήθεια. Όσο κι αν προσπαθεί ο σύντροφος να επιβεβαιώσει την πίστη του, τόσο τροφοδοτεί τις υποψίες ,κι αν αντιδράσει με θυμό νομίζουμε ότι εξακολουθεί να εξαπατά.
Μπορεί ν αλλάξουν αυτοί που ζηλεύουν υπερβολικά;
Όσο κι αν φαίνεται περίεργο η συμπεριφορά του ζηλότυπου ανθρώπου έχει να κάνει σε μεγάλο βαθμό με τους φόβους και τις ανασφάλειες του και όχι απαραίτητα από την συμπεριφορά του άλλου. Τα θεμέλια των αισθημάτων της ζήλιας μπαίνουν στην παιδική ηλικία και οφείλονται στις σχέσεις που δημιουργούσαμε με τους γονείς μας. Αν εισπράξαμε ασυνέπεια από τις γονικές μας σχέσεις γινόμαστε πολύ εύκολα καχύποπτοι και ανασφαλείς καθώς περιμένουμε ότι θα επαναληφθεί η συμπεριφορά αυτή. Αν δεν ανατραπεί αυτό το συναισθηματικό κλίμα είναι πιθανόν η καχυποψία να αποτελέσει το κύριο συστατικό στοιχείο των σχέσεων μας.
Ο τρόπος που καθορίζουμε λοιπόν τις σκέψεις μας μπορεί να μας βοηθήσει να μετριάσουμε το συναίσθημα της ζήλιας. Είναι βοηθητικό να συνειδητοποιήσουμε ότι ο άνθρωπος που ζηλεύει αναζητά συνεχώς τη βεβαιότητα πώς μπορεί να ελέγξει τη σχέση και την τροπή που θα πάρει. Αυτό όμως είναι μια ψευδαίσθηση, καθώς η ίδια η ζωή μας επιβεβαιώνει ότι αυτό είναι αδύνατο.
Ωστόσο η πολιορκία της ζήλειας μπορεί να φανεί βοηθητική στο να καταλάβουμε καλύτερα τον εαυτό μας, να συνειδητοποιήσουμε τα αίτια της και να τα επιλύσουμε. Μπορεί να θεωρούμε ότι δεν είμαστε ικανοί να αγαπηθούμε ή μπορεί στο παρελθόν να είχαμε μια αρνητική εμπειρία ή να είχαμε ζήσει κοντά σ ένα άπιστο γονέα. Όλα αυτά είναι οι αιτίες που καλούμαστε τώρα να αντιμετωπίσουμε και να ξεπεράσουμε για να βγούμε από το αδιέξοδο αυτό.
Ενδιαφέρουσα είναι η άποψη του Shakespeare η οποία θεωρεί ότι η ζήλια είναι ένα τέρας που γεννιέται από τον εαυτό του και τρέφεται από τον εαυτό του. Ένα τέρας που μας προτρέχει σε συμπεριφορές που οδηγούν σε αρνητικές σκέψεις καθώς θεωρούμε ότι δεν μας αγαπούν όσο θα θέλαμε οπότε είναι «φυσιολογικό» να ζηλεύουμε. Είναι σα να έχουμε κολλήσει σε ένα παιχνίδι που γυρίζει μπούμερανκ ξανά και ξανά προς το μέρος μας.
Καλό είναι να θυμόμαστε καθώς είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι η σχέση αποκτά πιο γερά θεμέλια και προσφέρει μεγαλύτερη ασφάλεια και στους δύο συντρόφους, όταν στηρίζεται στην επιβράβευση των θετικών σημείων, στον σεβασμό, στην απώλεια κριτικής διάθεσης, στο μοίρασμα των ευθυνών και στις ευχάριστες κοινές δραστηριότητες. Τέτοιου είδους συμπεριφορές έχουν καλύτερα αποτελέσματα από το χαοτικό και βασανιστικό συναίσθημα της ζήλιας το οποίο τρώει τον ψυχικό μας κόσμο σαν σαράκι και αμαυρώνει τα πιο τρυφερά μας αισθήματα καθώς δεν αφήνει χώρο να αναπτυχθεί η σχέση που τόσο επιθυμούμε.
