του Πέτρου Ι. Μηλιαράκη*
Οι επιστήμες της συμπεριφοράς (Behavioral Sciences) αφορούν πολλούς τομείς της γνώσης. Ειδικότερα στην πολιτική επιστήμη η «μπιχαβιοριστική προσέγγιση» έχει τις ρίζες της ήδη από τα μέσα του προηγούμενου αιώνα. Κύριος θεμελιωτής της είναι ο αμερικανός Σαρλ Μίριαμ (Charles Merriam), που καθόρισε νέες βάσεις και εισήγαγε νέες επιστημονικές τεχνικές, τις οποίες αξιοποίησε ο διάδοχος του Χάρολντ Λάσγουελ (Harold Lasswell), χρησιμοποιώντας αυστηρές τεχνικές για την προσέγγιση της πολιτικής συμπεριφοράς.
Η «μπιχαβιοριστική προσέγγιση» στοχεύει σε μια συστηματική παρατήρηση της συμπεριφοράς των πολιτών και προβαίνει σε αναλύσεις προκειμένου να διατυπωθούν αντί θεωριών, συμπεράσματα. Με τούτη τη σύντομη «εισαγωγή» υπ’ όψιν τα εξής:
· η πολιτική κατάσταση- η τάξη πραγμάτων
1) Το «πολιτικό σύστημα» θα πρέπει να επικεντρωθεί στις αλήθειες που προσδιορίζουν τα πολιτικά δεδομένα. Και τούτο γιατί η χώρα, από τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, για πρώτη φορά βρίσκεται σε τόσο κρίσιμο σταυροδρόμι πολιτικών και εθνικών εξελίξεων. Συνεπώς υπ’ αυτές τις συνθήκες το «παρόν πολιτικό σύστημα» προκειμένου να υπηρετήσει τις ανάγκες διακυβέρνησης αλλά και αντιπολίτευσης, επιβάλεται να αποβάλει λαϊκισμούς και να προσχωρήσει στην ανάγκη ανανεωμένου (σύγχρονου) πολιτικού λόγου με τεκμηρίωση και χαρτογράφηση των συνεπειών των όποιων πολιτικών προτάσεων.
Υπ’ όψιν επίσης ότι στην παρούσα συγκυρία σε κρίσιμο σταυροδρόμι βρίσκεται και το ευρωπαϊκό πολιτικό σύστημα , το οποίο όχι μόνο λόγω της εν γένει αρχιτεκτονικής της Λισαβόνας, αλλά και λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών του ευρωσυστήματος, δοκιμάζεται από έντονες αντιφάσεις -αντιθέσεις και από πολλαπλά επίπεδα ή κύκλους πολιτικών και οικονομικών επιρροών.
Με τούτα τα δεδομένα η «πολιτική αντιδικία» που λαμβάνει χώρα στα ελληνικά πολιτικά πράγματα, από την έναρξη της κρίσης (2010) εστιάζει μονομερώς(!) στο δίπολο: «Μνημόνιο-Αντιμνημόνιο», αντιπαρερχόμενη τον «άλλο πόλο» κύριων δεσμεύσεων, που αφορούν στην Οικονομική Διακυβέρνηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
2) Το όποιο «πολιτικό σύστημα» λειτουργεί σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο εσωτερικής και έννομης τάξης πραγμάτων. Η κάθε οργανωμένη Πολιτεία συνιστά ένα εσωτερικό «αυτοπροσδιορισμό». Λόγω όμως των κρατουσών στο διεθνές περιβάλλον συνθηκών, αυτονοήτως επιβάλλονται και καταστάσεις, έτσι ώστε μέσω του εσωτερικού αυτοπροσδιορισμού, η εσωτερική έννομη και πολιτική τάξη να προσχωρεί σε διεθνείς συνεργασίες αλλά και δεσμεύσεις, οι οποίες πολλές φορές συνεπάγονται εκχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων. Για παράδειγμα: στην ελληνική έννομη τάξη έχουν θεσπισθεί πρόνοιες ώστε, προκειμένου να εξυπηρετηθεί σπουδαίο εθνικό συμφέρον, να αναγνωρίζονται σε Όργανα Διεθνών Οργανισμών «κρατικές» αρμοδιότητες. Επιβάλλεται όμως μεταξύ της εσωτερικής πολιτικής τάξης πραγμάτων και των διεθνών δεσμεύσεων (ιδιαιτέρως του Διεθνούς Δικαίου), να τηρείται ο όρος της αμοιβαιότητας. Προκειμένου δε για την ενωσιακή τάξη πρέπει αναμφιβόλως να τηρείται σε επίπεδο κρατών-μελών και ο όρος της αλληλεγγύης, άλλως το ευρωπαϊκό σύστημα θα περιέλθει σε ιστορική περιδίνηση.
· ούτε μανιφέστο- ούτε κοινωνικό συμβόλαιο
Σε επίπεδο πολιτικής επιστήμης, αλλά και νομικής επιστήμης (άλλωστε οι επαναστάσεις ιδρύουν δίκαιο), κυριαρχούν κυρίως δύο όροι: ο όρος «κοινωνικό συμβόλαιο» και ο όρος «μανιφέστο».
Το «κοινωνικό συμβόλαιο» αφορά στην περίοδο του Διαφωτισμού (μοντέρνα εποχή), με κύριο εκπρόσωπό του τον Ζαν-Ζακ Ρουσσώ (Jean-Jacques Rousseau) και εξέφρασε τάσεις για τη διασφάλιση της «κοινωνικής συναίνεσης» που αφορούσε στην τότε κοινωνία (1762).
Το «μανιφέστο» αφορά στη διακήρυξη επαναστατικής ρήξης για τη δημιουργία μιας άλλης τάξης πραγμάτων. Στην ιστορία κυριαρχεί το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο», όπου η «Ένωση Κομμουνιστών» στο Συνέδριο που έγινε στο Λονδίνο το Νοέμβριο του 1847, ανέθεσε στους Μάρξ (Marx) και Ένγκελς (Εngels) να συντάξουν τη σχετική διακήρυξη.
Στις σύγχρονες πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες με πολύ μεγάλη δυσκολία θα διαπιστωθεί πρόθεση των ευρωπαϊκών κοινωνιών (στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και η ελληνική κοινωνία), να προσχωρήσουν σ’ ένα νέο «κομμουνιστικό μανιφέστο» ή σ’ ένα περίγραμμα «κοινωνικού συμβολαίου» απλής διευθέτησης. Οι σύγχρονες κοινωνίες απαιτούν συγκροτημένο και τεκμηριωμένο πολιτικό λόγο που προσδιορίζει επακριβώς ενέργειες και παρενέργειες σ’ ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον. Απορρίπτουν δε ως απαξία το λαϊκισμό και αντιτάσσουν περιφρόνηση στον αμετροεπή πολιτικό λόγο τον οποίο εντάσσουν στο περιθώριο! Βεβαίως, θα πρέπει να υπάρξουν ιδιαίτερες πρόνοιες αποτροπής ακροδεξιών-φασιστικών εκδοχών και τούτο γιατί ασύμμετρες πολιτικές αφήνουν «χώρο» εκμετάλλευσης συνειδήσεων!
· ο «σκληρός πυρήνας» και η διάχυτη δυσπιστία
Ας επικεντρωθούμε όμως ειδικώς στα καθ’ ημάς. Σύμφωνα με τη συνταγματική τάξη (και αυτό αιφνιδιάζει τους μη ειδικούς) το Ανώτατο Όργανο της Πολιτείας είναι συλλογικό Όργανο και αφορά στο Εκλογικό Σώμα. Τούτο σημαίνει ότι ο κάθε πολίτης είναι φορέας του αυτού ποσοστού κυριαρχίας. Συνεπώς η πολιτική συμπεριφορά του κάθε πολίτη συνεπάγεται επιπτώσεις στο «όλον σύστημα». Με τούτο ως δεδομένο παρατηρούνται τα εξής:
Με το δημοψήφισμα του Ιουλίου 2015, το 61,3% των πολιτών που προσήλθαν, και αφορούσε 3.558.450 πολίτες, εκδήλωσε την αντίθεσή του στην πολιτική της λιτότητας. Επειδή όμως επακολούθησε η νέα δανειακή σύμβαση, προκλήθηκε τάση επιφυλακτικότητας και κυρίως δυσπιστίας και μάλιστα στο «όλον πολιτικό σύστημα». Έτσι στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015 (που επακολούθησαν του δημοψηφίσματος), υπήρξε αποχή (σε μεγάλη έκταση) η οποία έφθασε στο 44,1%, ενώ το 2,45% όσων ψήφισαν αρνήθηκαν με την πολιτική πράξη του άκυρου ή λευκού ψηφοδελτίου, να «νομιμοποιήσουν» κυβέρνηση και αντιπολίτευση. Η αποχή διευρύνθηκε κατά 7,5% σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογές του Ιανουαρίου 2015, καθόσον 650.000 ψηφοφόροι αρνήθηκαν να νομιμοποιήσουν το «όλον σύστημα». Ως εκ τούτου το τμήμα αυτό των 650.000 πολιτών του Εκλογικού Σώματος που αφορά το «σκληρό πυρήνα», σε συνδυασμό με τον ιδιαιτέρως «δύσπιστο» πλέον υπόλοιπο τμήμα του Εκλογικού Σώματος που αφορά στο 61,3% του Ιουλίου 2015, είναι σημείο αναφοράς για καθορισμό και επανακαθορισμό πολιτικών επιλογών. Ασφαλώς, δε, δεν μπορεί να αγνοείται και το 38,67% υπέρ του «ναι» του δημοψηφίσματος, το οποίο (παρεπιμπτόντως) σε μεγάλη έκταση λόγω «κοινωνικών διαστρωματώσεων» πλήττεται από τα μνημονιακά μέτρα. Συνεπώς λόγω αντικειμενικών συνθηκών μπορεί σημαντικό μέρος του να μετατοπισθεί και να καταστεί επίσης ένα εξόχως «δύσπιστο ακροατήριο»!
· σε «ποιόν» ανήκει το πολιτικό μέλλον;
Με τούτα τα δεδομένα τίθεται το ερώτημα: Σε «ποιόν» ανήκει το πολιτικό μέλλον; Προς αποφυγή, δε, παρεξηγήσεων προφανώς δεν αναφέρομαι σε φυσικά πρόσωπα. Αναφέρομαι σε δημοκρατικές συλλογικότητες, δηλαδή σε πολιτικά υποκείμενα-φορείς του δημοκρατικού τόξου. Συμπερασματικώς και με πρόθεση αντικειμενικής προσέγγισης, συνάγονται τα εξής:
Πρόδηλο είναι ότι υφίσταται ένα εξόχως ρευστό και αβέβαιο για τις όποιες εξελίξεις «πολιτικό κλίμα». Το Εκλογικό Σώμα κατά το μάλλον και μάλλον είναι προσανατολισμένο στην άρνηση της λιτότητας –από την οποία άλλωστε και πλήττεται. Άρα ως ακροατήριο έχει «τάση» κατ’ αρχήν προσχώρησης στον «αντιμνημονιακό λόγο». Αρνείται όμως να δεχθεί έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ ένα σημαντικό ποσοστό που ανήκει και στο 61,3% του δημοψηφίσματος, αμφισβητεί ή αρνείται(!) την επαναφορά της οικονομίας σε εθνικό νόμισμα. Σε κάθε περίπτωση δε, δεν προκύπτει ότι στην κοινωνία συνολικώς έχουν διευκρινισθεί ή αποκωδικοποιηθεί τόσo τα δεδομένα της Οικονομικής Διακυβέρνησης στο πλαίσιο της ενωσιακής τάξης πραγμάτων, όσο και οι άλλες «αντίθετες» πολιτικές –π.χ. επαναφορά σε εθνικό νόμισμα.
Τούτων δοθέντων απαιτείται ανανέωση του πολιτικού λόγου, τεκμηρίωση και προσδιορισμός σαφών πολιτικών, καθώς και η αλήθεια των προθέσεων. Θα κυριαρχήσει δε «εκείνος» του οποίου οι «θέσεις» θα μεταβολισθούν θετικά, κυρίως από το «σκληρό» και «δύσπιστο» μέρος του Εκλογικού Σώματος!...
---------------------------------------------
* Ο Πέτρος Μηλιαράκηςδικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Χώρας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC - EU).
