Οι πλούσιοι της Φλωρεντίας παραμένουν ίδιοι εδώ και έξι αιώνες

Έρευνα στα φορολογικά και άλλα ιστορικά αρχεία της Φλωρεντίας από το 1427 μέχρι σήμερα έδειξε ότι οι πλουσιότερες οικογένειες της πόλης είναι οι ίδιες εδώ και σχεδόν 600 χρόνια.

Οι δύο οικονομολόγοι που πραγματοποίησαν την έρευνα, Γκουλιέλμο Μπαρόνε και Σάουρο Μοτσέτι, ανακάλυψαν ότι τα άτομα με το υψηλότερο εισόδημα στη Φλωρεντία το 2011 είχαν τα ίδια επώνυμα με τα πλουσιότερα άτομα σχεδόν έξι αιώνες νωρίτερα. Περίπου 900 από τα επίθετα που συναντώνται στα φορολογικά αρχεία του 1427 συναντώνται και σήμερα και υπάρχουν 52.000 φορολογούμενοι στη σημερινή Φλωρεντία με τα επίθετα αυτά.

Στην Ιταλία τα επίθετα πολύ συχνά δείχνουν την περιοχή καταγωγής του καθενός. Αυτό δεν σημαίνει ότι όσοι έχουν το ίδιο επώνυμο έχουν αναγκαστικά και συγγένεια αλλά ότι είναι πολύ πιθανόν να συγγενεύουν. Συνεπώς τα επώνυμα μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην έρευνα για να βρεθούν οι απευθείας απόγονοι κάποιου.

Οι ερευνητές βρήκαν ότι οι αλλαγές στον πλούτο και στην κοινωνική θέση από γενιά σε γενιά στη Φλωρεντία ήταν μηδαμινές. Βρήκαν επίσης ότι οι ευκαιρίες ανέλιξης στην κοινωνικοοικονομική κλίμακα στη Φλωρεντία ήταν εξίσου μηδαμινές.

«Πλήττεται η κοινωνία συνολικά»

Για παράδειγμα, τα σύγχρονα μέλη της οικογένειας Μπερνάντο, που βρίσκονταν στο 90ό εκατοστημόριο της κατανομής του πλούτου το 1427, κερδίζουν σήμερα 5% παραπάνω (ύστερα από τις απαραίτητες προσαρμογές ηλικίας και φύλου) από τα σύγχρονα μέλη της οικογένειας Γκράσο που ήταν στο 10ο εκατοστημόριο το 1427.

Σε άρθρο που δημοσιεύθηκε στο «VoxEU» με τα αποτελέσματα της έρευνας οι οικονομολόγοι Μοτσέτι και Μπαρόνε τονίζουν ότι «όχι μόνο η χαμηλή κοινωνική και οικονομική κινητικότητα είναι άδικη αλλά ενδέχεται να πλήττει και την κοινωνία συνολικά».

«Οι κοινωνίες που χαρακτηρίζονται από υψηλή μετάδοση της κοινωνικοοικονομικής θέσης στους απογόνους έχουν περισσότερες πιθανότητες να εκληφθούν ως άδικες και ενδέχεται να είναι λιγότερο αποτελεσματικές, επειδή σπαταλούν τα ταλέντα και τις ικανότητες εκείνων που προέρχονται από μη προνομιούχα περιβάλλοντα» είπαν.

Ενα «γυάλινο πάτωμα» ασφαλείας

Οι κ.κ. Μοτσέτι και Μπαρόνε πιστεύουν ότι άλλοι ερευνητές έχουν υποτιμήσει τις επιπτώσεις της κοινωνικής θέσης της οικογένειας θεωρώντας ότι τα όποια πλεονεκτήματα ή μειονεκτήματα που οφείλονται στην κοινωνική θέση των προγόνων σχεδόν «εξαφανίζονται» μέσα σε λίγες - συνήθως τρεις - γενιές. Ωστόσο, τα φορολογικά αρχεία της Φλωρεντίας περιέχουν αποδείξεις για την ύπαρξη ενός «γυάλινου πατώματος» που εμποδίζει τους εύπορους από το να πέσουν κάτω από ένα συγκεκριμένο σημείο της κοινωνικοοικονομικής κλίμακας.

Είναι απίθανο η Φλωρεντία να είναι μοναδική ως προς την έλλειψη κοινωνικοοικονομικής κινητικότητας. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στην πόλη αυτή επειδή εξαιτίας μιας δημοσιονομικής κρίσης οι επικεφαλής της πόλης κατέγραψαν το επώνυμο, την απασχόληση και τον πλούτο κάθε αρχηγού οικογένειας το 1427. Η σχετική μοναδικότητα των ιταλικών επωνύμων επίσης έκανε τη Φλωρεντία καλή υποψήφια για μια τέτοια έρευνα. 

Η διαγενεακή εισοδηματική ελαστικότητα - η ευκολία με την οποία τα άτομα μπορούν να αλλάξουν τα επίπεδα εισοδήματος και κοινωνικής θέσης διά μέσου των γενεών - μετράται σε μια κλίμακα από το 0 στο 1, όπου 0 σημαίνει πλήρη διαγενεακή ελαστικότητα και 1 σημαίνει πλήρη ανικανότητα για αλλαγές στο εισόδημα και στην κοινωνική θέση διά μέσου των γενεών. Ειδικοί από τον Καναδά, όπως γράφει η βρετανική εφημερίδα Independent, έχουν υπολογίσει ότι η εισοδηματική ελαστικότητα στη Βρετανία είναι γύρω στο 0,48, ενώ στην Ιταλία συνολικά γύρω στο 0,50. Και οι δύο αυτές τιμές είναι σχετικά υψηλές σε σύγκριση με χώρες όπως η Δανία και η Νορβηγία, που έχουν ελαστικότητα γύρω στο 0,15 και 0,18 αντίστοιχα.

Τα ίδια και στη Σουηδία

Η έρευνα των Μπαρόνε και Μοτσέτι ακολουθεί προηγούμενη έρευνα του ιστορικού της οικονομίας Γκρέγκορι Κλαρκ, ο οποίος κατέληξε σε παρόμοιο συμπέρασμα σχετικά με τη Σουηδία από τον 17ο αιώνα ως σήμερα. 

Το συμπέρασμα είναι ότι υπάρχει πολύ λιγότερη οικονομική κινητικότητα σε μακροχρόνιο επίπεδο απ' όσο αφήνουν να εννοηθεί τα βραχυχρόνια στοιχεία - ακόμη και σε χώρες όπου η βραχυχρόνια κινητικότητα είναι πολύ υψηλή.