Του Αντώνη Παντινάκη
Οι 365 μέρες ή αλλιώς 12 μήνες, που είχε υποσχεθεί στην μητέρα του ότι θα λείψει στην ξενιτιά, έγιναν 40 χρόνια. Για πότε πέρασαν. Ήταν ίσως η μοναδική φορά που ο Μανώλης Κουγιουμουτζής αναγκάστηκε να αθετήσει τον λόγο του: Λιβάδια Μυλοποτάμου, Ηράκλειο και μέχρι σήμερα Μόναχο.
Αναζητώντας μία καλύτερη τύχη, ένα καλύτερο ριζικό, προσπάθησε να συνδυάσει τις αρετές των δύο λαών: Την εργατικότητα και την μεθοδικότητα των Γερμανών με το φιλότιμο και την ανοιχτοκαρδοσύνη των Ελλήνων. Στην “Αθήνα του Ίζαρ”, εκεί όπου “η φιλελληνικότητα που ζούμε δεν υπάρχει πουθενά αλλού στον κόσμο!”.
Ούτε που λογαριάζει τους λίγους – ευτυχώς – Βαυαρούς που τον κοιτούσαν με καχυποψία και προκατάληψη τον πρώτο δύσκολο καιρό της κρίσης. “ Αποδείχθηκε ότι εμείς, ούτε τεμπέληδες είμαστε, ούτε κλέφτες, ούτε προσπαθήσαμε να εξαπατήσουμε κάποιον”, μπορεί πλέον και υπερηφανεύεται.
Το εισιτήριο της οριστικής επιστροφής δεν κόπηκε ποτέ, αν και ουδέποτε έπαψε να φλερτάρει με την ιδέα του επαναπατρισμού...
Ο Πρόεδρος του Παγκοσμίου Συμβουλίου Κρητών έχει ως αρχή, μέση και τέλος τον τόπο του: “Ο,τι κάνουμε, το κάνουμε και για την Κρήτη, με κατάθεση ψυχής!”. Πριν αρχίσει να “προβάλει” το φιλμ της ζωής του στο Cretalive, χρειάστηκε να περιμένουμε μερικά λεπτά. Το κινητό του χτύπαγε συνεχώς, στους ρυθμούς... της Κρήτης, όπως και η καρδιά του! Μπαινόβγαινε στις αίθουσες του Πολιτιστικού για να ρυθμίσει τις τελευταίες λεπτομέρειες για την αποψινή έναρξη του 9ου συνεδρίου των απόδημων συντοπιτών μας.
Με το που πατήθηκε παύση στις εργασίες - προετοιμασίες, το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του διασταυρώθηκαν μπροστά μας...
“Τους σπουδαγμένους νέους ανθρώπους, τους περιμένει κόκκινο χαλί στρωμένο...”
Αν άκουσα καλά, το κινητό σας “χτύπησε” με κρητική μουσική;
Ναααιιι! Ακούω συνέχεια! Μα θα ήταν λάθος αν δεν χτυπούσε έτσι! Οι Κρήτες έχουμε μία ιδιαιτερότητα σε σχέση με άλλους Συλλόγους Ελλήνων στη Γερμανία. Είμαστε λιγότεροι, και γι’ αυτό προσπαθούμε να είμαστε πιο εργατικοί! Έτσι λοιπόν οι Κρητικοί Σύλλογοι, δουλεύουν πολύ, δουλεύουν καλά, με μέλημα να διαιωνιστεί η παράδοσή μας, να μεταλαμπαδευτεί στα παιδιά που είχαν την τύχη ή την ατυχία να γεννηθούν αλάργο από την πατρίδα μας. Για να θυμούνται, ποιοι ήταν οι πρόγονοί τους. Μια χαρά είναι εκεί που ζούμε. Δεν είμαστε στην εξορία. Είναι επιλογή όλων μας. Αλλά αγαπάμε την Κρήτη! Ακούμε, χορεύουμε και σκεφτόμαστε κρητικά!
Πόσο σας βοηθάει αυτή η στάση ζωής στην καθημερινότητά σας;
Μας βοηθάει πάααρα πολύ! Πάαρα πολύ! Αν εντάξεις στη ζωή σου και τα καλά στοιχεία των Γερμανών και μπορέσεις και κάνεις ένα κοκτέιλ, μία μείξη, γίνεσαι άριστος πολίτης! Γίνεσαι παράδειγμα προς μίμηση!
Σε τι ηλικία φύγατε από εδώ;
Έφυγα σε ηλικία 23 ετών, αμέσως μετά την απόλυσή μου από τον στρατό. Επέλεξα να πάω στη Γερμανία, θέλοντας να συνεχίσω τις σπουδές που είχα ξεκινήσει εδώ, ως ξενοδοχοϋπάλληλος – έχω τελειώσει τη σχολή Τουριστικών Επαγγελμάτων - και να μάθω γερμανικά. Αυτή ήταν η αιτία του ταξιδιού, το οποίο διήρκησε πολλά χρόνια, 40 μέχρι σήμερα. Η αλήθεια είναι ότι η αναχώρησή μου ήταν προσωρινή. Δηλαδή, φεύγοντας είπα στη μάνα μου, ένα χρόνο χρειάζομαι για να μάθω γερμανικά. Αρχικά ήθελα να γυρίσω πίσω και να συνεχίσω να εργάζομαι εδώ, στον ξενοδοχειακό κλάδο.
Επιλέξατε επομένως τη Γερμανία επειδή ήταν μία ελκυστική τουριστική αγορά για την Ελλάδα...
Έτσι ακριβώς! Αυτή ήταν η αιτία. Θυμάμαι τότε το 1974-75, που άρχισα εγώ να εντάσσομαι στο τουριστικό επάγγελμα, οι καλύτεροι και οι περισσότεροι τουρίστες ήταν οι Γερμανοί. Θέλω να πιστεύω ότι κάτι τέτοιο ισχύει ακόμα και σήμερα. Νομίζω ότι η Κρήτη είναι η πρώτη επιλογή των Γερμανών.
Πώς ήταν αυτά τα χρόνια;
Ομολογώ ότι δεν έχω κανένα παράπονο. Ήταν ευχάριστα τα χρόνια αυτά. Το πρώτο μου μέλημα ήταν να μάθω γερμανικά, επομένως έμαθα αμέσως τη γλώσσα κι έτσι εντάχθηκα στην κοινωνία τους. Μπορούσα να παρακολουθώ τα δελτία ειδήσεών τους, μπορούσα να καταλαβαίνω τι συμβαίνει γύρω μου. Αντίθετα με άλλους συμπατριώτες, οι οποίοι έκατσαν 40 και 50 χρόνια εκεί χωρίς δυστυχώς να μάθουν γερμανικά, γιατί δεν εντάχθηκαν στη γερμανική κοινωνία. Εγώ το θεώρησα πολύ σπουδαίο και προτεραιότητά μου. Κι έτσι, ασχολούμουν με τα κοινά των Κρητών και των Ελλήνων. Από την πρώτη μέρα που πήγα εκεί είμαι αναπόσπαστο μέλος του Κρητικού Συλλόγου Μονάχου. Βρήκα έναν πολύ ωραίο, μεγάλο και ενεργό σύλλογο, με περήφανους Κρήτες.
Σιγά σιγά με την πάροδο των ετών, άρχισε να εξασθενεί, γιατί πολλοί συμπατριώτες μας επέλεγαν την επιστροφή. Οι συμπατριώτες μας, οι Κρητικοί, είχαν ως πρώτο μέλημά τους την επιστροφή τους στην Κρήτη. Και το’ χω κι εγώ ακόμη...
Θέλετε να γυρίσετε;
Δεν ξέρω πόσο γρήγορα θα γίνει. Αλλά νομίζω ότι θα γίνει πολύ γρήγορα. Εντάξει, 63 χρονών είμαι, θα πάρω και σύνταξη μεθαύριο, επομένως είναι μία αιτία να ξαναγιαγείρω πίσω.
Πιο εύκολα ήταν εκείνα τα χρόνια για έναν Έλληνα στο εξωτερικό ή τώρα; Πείτε μας και για τη Γερμανία συγκεκριμένα...
Θεωρώ ότι είναι σήμερα ευκολότερα, διότι οι άνθρωποι που αποφασίζουν να εγκαταλείψουν τον τόπο αυτό μιλάνε αγγλικά, μιλούν σίγουρα μία – δυο ξένες γλώσσες. Μπορεί και γερμανικά. Έτσι είναι ευκολότερη η ένταξή τους στις κοινωνίες. Με όλα αυτά που έχουμε, με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τη συνεχή ενημέρωση, ξέρουν τη νοοτροπία του λαού της Γερμανίας. Άρα, είναι ευκολότερο. Δυσκολότερο σήμερα εκεί είναι να βρεις ένα σπίτι, κατάλληλο να σε φιλοξενήσει, να μείνεις. Ιδιαίτερα στην περιοχή του Μονάχου που ζω εγώ και στις μεγαλουπόλεις γενικότερα, τα ενοίκια είναι ακριβά. Δουλειές όμως υπάρχουν. Ειδικά τους σπουδαγμένους νέους ανθρώπους, τους περιμένει κόκκινο χαλί στρωμένο...
“Τι ζηλεύω στους Γερμανούς”
Τι σας έκανε εντύπωση το πρώτο διάστημα;
Έχω γεννηθεί κι έχω ανατραφεί στα Λιβάδια Μυλοποτάμου, σε ένα ορεινό χωριό. Έκανα έξι χρόνια στο Ηράκλειο, όπου φοιτούσα στο Γυμνάσιο. Ήταν τελείως διαφορετικό κι άγνωστο σε εμένα αυτό που συνάντησα στη Γερμανία. Μου έκανε εντύπωση η τάξη των ανθρώπων, η οργάνωση της κοινωνίας, ο σεβασμός που έδειχνε ο ένας στον άλλον, χαρακτηριστικά τα οποία έχουν μέχρι σήμερα οι Γερμανοί – αν και πάνε να χαλάσουν λιγάκι με την πάροδο των ετών. Η γερμανική κοινωνία δεν είναι αυτή που γνώρισα τότε. Έχει αλλοιωθεί.
Αυτή η οργανωτικότητα των Γερμανών, που είναι χαρακτηριστική τους...
(Μας διακόπτει) ... Αυτή ζηλεύω και θα ήθελα να υιοθετήσουμε κι εμείς στην Ελλάδα. Εδώ είσαι ό,τι δηλώσεις! Τη μία μέρα λες ότι είσαι υδραυλικός και την άλλη είσαι ηλεκτρολόγος! Εκεί για να πεις ότι είσαι υδραυλικός, πρέπει να είσαι όντως υδραυλικός.
Υπάρχει κάποιο αντιπροσωπευτικό στοιχείο των Ελλήνων που θα θέλατε να βλέπατε στους Γερμανούς;
Τη φιλοξενία μας θα ήθελα να έβλεπα. Την αγάπη που δείχνουμε ο ένας στον άλλον. Τα συναισθήματά μας. Εμείς είμαστε πιο ανοιχτοί. Αυτοί είναι πιο κλειστοί. Αλλά κι αυτός είναι ένας τρόπος ζωής που τον μαθαίνεις, τον συνηθίζεις. Δεν είναι κακός. Ο κοινωνικός τους κύκλος περιορίζεται σε πολύ μικρό αριθμό, ενώ εμείς κάνουμε γάμο με 2-3.000 ανθρώπους! Όταν το ακούνε οι Γερμανοί αυτό, δεν το πιστεύουν! Άμα το δούνε, λένε “τι γίνεται; Είναι λαϊκό πανηγύρι, προσκύνημα!”. Στην Ελλάδα συμμετέχεις στον πόνο και στην χαρά του άλλου. Αυτά δεν τα έχουν οι Γερμανοί.
“Όταν είσαι Έλληνας χαίρεις μίας ιδιαίτερης συμπεριφοράς κι εκτίμησης από τους Γερμανούς”
Τελικά, οι Γερμανοί είναι φίλοι μας; Μήπως είναι μύθος ότι οι σχέσεις των δύο λαών είναι κακές;
Η φιλελληνικότητα που ζούμε ιδιαίτερα στο κρατίδιο της Βαυαρίας, δεν υπάρχει πουθενά αλλού στον κόσμο! Η πόλη του Μονάχου, η ίδια αυτή καθεαυτή, έχει ένα δεύτερο όνομα καταχωρημένο στο Πρωτοδικείο. Την λένε και “Αθήνα του Ίζαρ!” Αθήνα, λόγω της δικής μας Αθήνας – Ίζαρ είναι ο ποταμός που διασχίζει την πόλη.
Την περίοδο που της βασιλείας του Λουδοβίκου, ο οποίος αργότερα έστειλε τον γιο του τον Όθωνα στην Ελλάδα, υπήρχε μία τεράστια επιρροή από την κλασική Ελλάδα, του “χρυσού αιώνα” του Περικλέους. Ο Λουδοβίκος λοιπόν τότε γέμισε την πόλη του με αντίστοιχα μνημεία, όπως για παράδειγμα στην κεντρικότερα πλατεία του Μονάχου, την πλατεία των Βασιλέων, όπου υπάρχει κι ένα μνημείο αφιερωμένο στους αγωνιστές της επανάστασης του 1821! Τα ονόματα του Κανάρη, της Μπουμπουλίνας, του Κολοκοτρώνη κι όλων αυτών, είναι γραμμένα με χρυσά γράμματα! Εμείς δεν φτιάξαμε κάτι παρόμοιο για αυτούς τους αγωνιστές, που θυσιάστηκαν την ελευθερία μας! Κι όμως, έφτιαξαν οι Γερμανοί στο Μόναχο.
Σε επίπεδο εκπαίδευσης, τι περιλαμβάνει η ζωή των Ελλήνων στη Βαυαρία;
Απολαμβάνουν δικά τους σχολεία, 100% χρηματοδοτούμενα από το βαυαρικό κράτος. Το ελληνόπουλο μπορεί να σπουδάσει μέχρι και το Λύκειο στο Μόναχο – έχουμε δύο Λύκεια, τρία με τέσσερα Γυμνάσια και τέσσερα δημοτικά. Όλα χρηματοδοτούμενα από το βαυαρικό κράτος κι όλα αυτά στο πλαίσιο της ελληνοβαυαρικής φιλίας. Οι Τούρκοι δεν έχουν σχολεία, ούτε οι άλλες εθνότητες. Έχουμε εμείς. Υπάρχουν συνεπώς όλες οι προοπτικές ένταξης, στο βαθμό που είσαι ένας τίμιος και καλός πολίτης, το απολαμβάνεις αυτό. Κι όταν είσαι Έλληνας χαίρεις μίας ιδιαίτερης συμπεριφοράς κι εκτίμησης από τους Γερμανούς.
Και οι Γερμανοί όμως απ’ ο,τι ξέρουμε μαθαίνουν αρχαία Ελληνικά...
Και αρχαία ελληνικά και λατινικά. Στο Μόναχο έχουμε τέσσερα κλασικά γυμνάσια.
Η Μέρκελ και οι δύο μπίρες που έγιναν... μία!
Την περίοδο της κρίσης, ειδικά τα πρώτα δύσκολα χρόνια, πώς αντιμετώπιζαν τους Έλληνες; Δεν υπήρχε καχυποψία απέναντί μας;
Σε υψηλό πολιτικό επίπεδο, υπήρχε ναι. Λένε “καλύτερα να σου βγει το μάτι, παρά το όνομα”. Βεβαίως, μας αντιμετώπισαν με τρόπο ανάλογο απ’ αυτόν που τους υποδείκνυαν τα ΜΜΕ τους. Ασχολούμαι με την εστίαση. Θυμάμαι και είχε έρθει πελάτης τότε, εκείνο τον πρώτο καιρό, ο οποίος άκουγε από το πρωί μέχρι το βράδυ τον Σόιμπλε και διάβαζε διάφορες φυλλάδες που δεν μας ήθελαν καθόλου. Μου έλεγε λοιπόν, “Σήμερα δεν θα πιω δύο μπίρες, θα πιω μόνο μία, γιατί την άλλη μας την πήρε η Μέρκελ και την έστειλε στους συμπατριώτες σου στην Ελλάδα”. Είχαμε τέτοια, αλλά αυτά ήταν λιγοστά.
Σήμερα πώς είναι τα πράγματα;
Σήμερα δεν συμβαίνουν τέτοια πράγματα. 5-6 χρόνια αργότερα αποδεικνύεται ότι ήταν ψευδείς όλες αυτές οι ειδήσεις. Δεν έστεκαν. Αποδείχθηκε ότι εμείς, ούτε τεμπέληδες είμαστε, ούτε κλέφτες, ούτε προσπαθήσαμε να εξαπατήσουμε κάποιον. Αντίθετα, ήταν πολιτικά και τραπεζικά – οικονομικά όλα αυτά τα παιχνίδια που έπαιξαν στην πλάτη του ελληνικού λαού. Για να είμαστε ειλικρινείς, κι εμείς είχαμε παραμελήσει αρκετά βασικά πράγματα. Δυστυχώς, όπως είναι τα πράγματα σήμερα, οι ευαισθησίες των ανθρώπων τελειώνουν στο χρήμα. Οι Γερμανοί πολιτικοί δεν μας βρίζουν πλέον. Δεν ασχολούνται με αυτές τις ψευτιές, γιατί αποδείχτηκαν ψευτιές όλα αυτά και το λένε και οι ίδιοι. Εκείνη την πρώτη περίοδο μας θεωρούσαν όντως έτσι όπως σας είπα προηγουμένως. Εύχομαι η κρίση αυτή να μας έκανε σοφότερους, γιατί η Ελλάδα αιμορραγεί. Εξαφανίζονται οι νέοι άνθρωποι, αυτοί που θα πάνε την πατρίδα μας λίγο παραπέρα. Εύχομαι να ξεπεράσουμε οριστικά αυτό που ονομάσαμε κρίση. Πιστεύω ότι πλέον πάμε καλά. Είμαστε σε καλό δρόμο.
Η προεδρία, οι επαφές με φορείς κι άλλους λαούς, και οι Τούρκοι που είναι σχεδόν “ίδιοι με εμάς”
Πόσο καιρό είστε στην προεδρία του Παγκοσμίου Συμβουλίου Κρητών και κατά πόσο και πώς έχετε ωφεληθεί ;
Η προεδρία μας εναλλάσσεται, σύμφωνα με το καταστατικό μας, κάθε τρία χρόνια. Στο μεσοδιάστημα της κάθε προεδρίας καλούμαστε να διοργανώσουμε ένα συνέδριο, αυτό που θα κάνουμε κι εδώ στο Ηράκλειο. Είμαι ήδη δύο χρόνια πρόεδρος – αυτή την περίοδο την προεδρία την έχει η Ομοσπονδία της Ευρώπης. Εναλλάσσεται με τις άλλες Ομοσπονδίες μας, κάθε τρία χρόνια. Δεν μπορεί ευτυχώς κανένας μας να κάνει δεύτερη θητεία, ούτε ως άτομο, ούτε ως Ομοσπονδία. Αυτό είναι πάρα πολύ σωστό και δίκαιο. Χρήματα σίγουρα δεν κέρδισα! Κέρδισα πολλές όμορφες εμπειρίες, κι από τις συναναστροφές μου με τους φορείς. Από την αρχή της θητείας μου, έχουμε εντεταλμένο αντιπρόσωπό μας στην Περιφέρεια, την κ. Χναράκη. Έχουμε την στήριξη του Περιφερειάρχη μας, του κ. Αρναουτάκη, που είναι δίπλα μας σε όλες τις δραστηριότητές μας, τις οποίες συγχρηματοδοτεί. Έχουμε πάντα κοντά και τους Δήμους – εφέτος είναι ο Δήμος Ηρακλείου που μας παραχώρησε το Πολιτιστικό Κέντρο.
Εφέτος είναι η χρονιά του συνεδρίου σας...
Κάθε τρία χρόνια γίνεται. Ερχόμαστε και μιλάμε για τις εμπειρίες που φέρνουμε από τις χώρες που ζούμε. Παίρνουμε όμως περισσότερα. Παίρνουμε πολιτιστικά στοιχεία της πατρίδας μας και τα πάμε όξω. Εμείς ο,τι κι αν κάνουμε έχουμε αφετηρία την Κρήτη. Ο,τι κάνουμε, το κάνουμε και για την Κρήτη, με κατάθεση ψυχής! Η οργάνωση των συνεδρίων μας δεν γίνεται σε μία μόνο πόλη της Κρήτης. Εναλλάσσονται και οι νομοί. Επιλέγουμε συνήθως την πρωτεύουσα πόλη του κάθε νομού, που έχει και τον περισσότερο πληθυσμό. Στο προηγούμενο ωστόσο συνέδριό μας, που ήταν ο κ. Βελιβασάκης στην θέση μου, είχαμε επιλέξει το Αρκάδι. Η επιλογή ήταν πολύ ωραία, σ’ ένα πολύ ιστορικό μνημείο.
Οι Κρητικοί του εξωτερικού γίνονται “δυο φορές” Κρητικοί; Ενισχύεται η αγάπη τους για το νησί;
(Συγκινείται) Αυτό συμβαίνει σε όλους! Ο,τι αδειάζει φεύγοντας, αφήνοντας την Κρήτη, γεμίζει με αγάπη ιδιαίτερη για το νησί εκεί που βρίσκεσαι! Δηλαδή, εγώ όταν έμενα εδώ μέχρι τα 23 μου, δεν θυμάμαι πόσες φορές γιόρτασα το Ολοκαύτωμα του Αρκαδίου κι άλλα ιστορικά γεγονότα της Κρήτης – αν και τώρα τελευταία υπάρχει μία τέτοια τάση. Εκείνη την περίοδο, δεν υπήρχε. Εμείς πάντα γιορτάζουμε αυτές τις εθνικοτοπικές μας ιστορικές επετείους. Γίνονταν και γίνονται αιτία για να συζητήσουμε, να καλέσουμε ομιλητές από εδώ, να μας ακούσουν οι νέοι και οι φίλοι μας στους τόπους που ζούμε. Γιατί δεν συναναστρεφόμαστε μόνο με Κρήτες! Αυτό θα ήταν αμαρτία! Το στοίχημα είναι να πάρεις μαζί σου και ανθρώπους από εκεί που ζεις! Εγώ για παράδειγμα έχω πολλούς Τούρκους φίλους!
Έχουμε κοινά στοιχεία με τους Τούρκους;
Πάρα πολλά, πάρα πολλά! Μετά από τόσα χρόνια εδώ στην Ελλάδα, άφησαν πολλά τα οποία και διατηρούμε. Η διατροφή μας μοιάζει, κι αυτοί ντολμαδάκια φτιάχνουν, μπακλαβά και κανταΐφι. Και στην νοοτροπία μοιάζουμε. Κι αυτοί είναι ντόμπροι και ωραίοι άνθρωποι. Όταν ζουν και οι δύο στη Γερμανία, και οι Έλληνες και οι Τούρκοι, δεν μας χωρίζει τίποτα. Αν είχαν τη ίδια θρησκεία με εμάς, θα ήμασταν 100% ίδιοι!
