Του Ζαχαρία Δοξαστάκη
Σε πρόσφατο δημοσίευμά μας στον τοπικό τύπο, έντυπο και ηλεκτρονικό ,, αναφερθήκαμε λεπτομερώς στον Βόρειο Οδικό Άξονα Κρήτης( Β.Ο.Α.Κ.), ένα έργο υποδομής στον τομέα των μεταφορών, εμβληματικό, ιστορικής σημασίας και καθοριστικής συμβολής στην οικονομία της Κρήτης. Με την ολοκλήρωσή του θα επιτευχθεί η σύνδεση των μεγάλων αστικών κέντρων, λιμένων, αεροδρομίων και θα αναπτυχθεί η οικιστική και τουριστική ανάπτυξη του νησιού.Πρωτίστως, όμως, θα αντιμετωπισθεί το θλιβερό φαινόμενο της απώλειας τόσων ανθρώπων, κάθε χρόνο, σ’αυτόν τον οδικό άξονα.
Για την έναρξη κατασκευής του Β.Ο.Α.Κ., απαιτούνται αφ’ενός η εξασφάλιση της αναγκαίας χρηματοδότησης του έργου( περίπου 1,8 δις. ευρώ) και αφ’ετέρου η ολοκλήρωση των απαραίτητων μελετών, η χωροθέτηση και η περιβαλλοντική αδειοδότηση του έργου. Διαφαίνεται, ότι η χρηματοδότηση του έργου εξασφαλίζεται, μετά και τις τελευταίες δηλώσεις του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, ο οποίος κατά την ομιλία του στη συζήτηση του προϋπολογισμού του οικονομικού έτους 2020 στη Βουλή, αναφέρθηκε στο έργο και τόνισε ότι θα ξεκινήσει άμεσα με πόρους που θα προκύψουν από τα κέρδη της διακράτησης των ελληνικών ομολόγων.
Μετά την απόφαση του Eurogroup, δηλαδή τα ευρωπαϊκά όργανα να εξετάσουν τη δυνατότητα αξιοποίησης των κονδυλίων που θα δοθούν στο ελληνικό κράτος, από τα κέρδη των ελληνικών ομολόγων ( 5,1 δις. ευρώ μέχρι το Μάιο του 2022), για επενδυτικούς και αναπτυξιακούς σκοπούς και όχι μόνο για την αποπληρωμή του χρέους, εκτιμούμε πως η Κυβέρνηση θα ανακοινώσει επίσημα, υποθέτουμε δια στόματος του Πρωθυπουργού , τη χρηματοδότηση, κατασκευή και αρχιτεκτονική του Β.Ο.Α.Κ.
Για την ενημέρωση των πολιτών της Κρήτης, θα επιχειρήσουμε , ευθύς αμέσως, να αναλύσουμε και να επεξηγήσουμε , με απλό τρόπο, έννοιες και αρκτικόλεξα τα οποία σχετίζονται και αφορούν μεγάλα έργα μεταφορών και ασφαλώς αυτή καθ’αυτήν´ την κατασκευή του Β.Ο.Α.Κ.
- Α/Δ ( Αυτοκινητόδρομος)
Αυτοκινητόδρομος, είναι οδός ειδικής μελέτης και κατασκευής σχεδιασμένη έτσι ώστε να διακινεί το μεγαλύτερο δυνατό φόρτο της οδικής κυκλοφορίας οχημάτων, συνήθως μεταξύ πόλεων και να επιτρέπει την οδήγηση με σταθερά υψηλή ταχύτητα. Είναι διπλής κατεύθυνσης αρτηρία , με δύο(τετράιχνοι), τρεις ( εξάιχνοι) ή και περισσότερες λωρίδες κυκλοφορίας ανά κατεύθυνση.Διαχωριστικό κράσπεδο( νησίδα) παρεμβάλλεται μεταξύ των αντιθέτων ρευμάτων και δίπλα στις λωρίδες κυκλοφορίας δημιουργείται μία βοηθητική λωρίδα κυκλοφορίας ανά κατεύθυνση , γνώριμη ως ΛΕΑ ( Λωρίδα Έκτακτης Ανάγκης). Με απόφαση του αρμόδιου Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών οι αυτοκινητόδρομοι της Χώρας μας είναι:
- Α.Θ.Ε.( Αθήνα-Θες/νίκη-Εύζωνοι)
- Εγνατία Οδός( Ηγουμενίτσα-Θες/νίκη-Κήποι)
- Ιονία Οδός( Τσακώνα-Πάτρα-Γιάννινα)
- Αττική Οδός( Ελευσίνα- Αεροδρόμιο)
- Αυτοκινητόδρομος Κεντρικής Πελοποννήσου( Κόρινθος-Τρίπολη-Καλαμάτα
- Ολυμπία Οδός( Αθήνα-Κόρινθος-Πάτρα)
- Βόρειος Οδικός Άξονας Κρήτης ( Β.Ο.Α.Κ.)
2. Σ.Δ.Ι.Τ.( Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα)
Παραδοσιακά τα έργα υποδομής και οι δημόσιες υπηρεσίες αποτελούν αντικείμενο του δημόσιου τομέα που είναι υπεύθυνος για την ανάπτυξη, σχεδιασμό, χρηματοδότηση κατασκευή , λειτουργία και συντήρηση των έργων. Όμως τα διαθέσιμα κεφάλαια από τον κρατικό προϋπολογισμό είναι συχνά περιοριορισμένα και έτσι ο δημόσιος τομέας δεν έχει τη δυνατότητα να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις για σύγχρονα έργα υποδομών που θα ικανοποιούν τις ανάγκες των πολιτών. Παράλληλα , υπάρχουν διαθέσιμα κεφάλαια στο τραπεζικό σύστημα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή , λειτουργία και συντήρηση έργων υποδομής. Οι Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα , αποτελούν μια μέθοδο υποκατάστασης της κρατικής χρηματοδότησης.
3. Έργα Παραχώρησης- η μέδοδος ΒΟΟΤ
Κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών, σημαντικός αριθμός έργων υποδομής έχουν υλοποιηθεί με την μέθοδο παραχώρησης που είναι διεθνώς γνωστή με τον όρο ΒΟΟΤ.
Το κράτος, κατά τη μέθοδο ΒΟΟΤ, παραχωρεί στον ιδιώτη το δικαίωμα να
- Κατασκευάσει( Build)
- Κατέχει( Own)
- Λειτουργεί ( Operate)
- Μεταβιβάσει ( Transfer) ένα έργο.
Ο ιδιώτης επενδυτής ( παραχωρησιούχος ), χρησιμοποιεί δικά του κεφάλαια και δάνεια για να καλύψει το κόστος κατασκευής ( είναι δυνατόν να υπάρχει και συμμετοχή του δημοσίου). Η χρονική περίοδος που το έργο παραχωρείται για εκμετάλλευση, ονομάζεται περίοδος παραχώρησης. Κατά την περίοδο παραχώρησης, ο παραχωρησιούχος λειτουργεί το έργο και εισπράττει έσοδα για να αποπληρώσει τα δάνεια και να εξασφαλίσει την επιθυμητή αποδοτικότητα της επένδυσης που έκανε. Η προηγούμενη Κυβέρνηση, ΣΥΡΙΖΑ –ΑΝΕΛ, με διαγωνισμό που διενήργησε , έχει προεπιλέξει εταιρείες για την κατασκευή του τμήματος του ΒΟΑΚ, Χανιά- Χερσόνησος με Σύμβαση Παραχώρησης και για το τμήμα Χερσόνησος – Νεάπολη, με ΣΔΙΤ.
4. Ρήτρα διαθεσιμότητας
Ο αυτοκινητόδρομος ή το οποιοδήποτε έργο μεταφορών που κατασκευάζεται με ρήτρα διαθεσιμότητας γίνεται με χρηματοδότηση( δανειοδότηση ) της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων( E.I.B.) και αναλαμβάνει το κράτος την αποπληρωμή του χορηγούμενου ποσού. Στην περίπτωση αυτή δεν επιβάλλονται διόδια στους χρήστες του αυτοκινητόδρομου.
5. Ρήτρα ( Δικαίωμα ) προαίρεσης
Η ρήτρα προαίρεσης τίθεται στη σύμβαση κατασκευής του έργου και βάσει αυτής ο κύριος του έργου μπορεί να κάνει χρήση αυτής και να αυξομειώσει τις ποσότητες στο έργο. Να επεκτείνει δηλαδή το φυσικό αντικείμενο του έργου. Η ρήτρα προαίρεσης ρυθμίζεται με το άρθρο 51 του νόμου 4413/2016.
6. Διακράτηση( Αγορά) ελληνικών ομολόγων
Η διακράτηση των ελληνικών ομολόγων έγινε από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα( Ε.Κ.Τ.) και τις Ευρωπαϊκές Κεντρικές Τράπεζες των κρατών-μελών της ευρωζώνης, τη χρονική περίοδο 2012-2016, προκειμένου να αποτραπεί η κατάρρευση την ελληνικής οικονομίας. Τα κέρδη από τα ομόλογα του ελληνικού δημοσίου ANFAs και SNPs ήταν 7,8δις και διανεμήθηκαν μεταξύ των κεντρικών τραπεζών των 19 κρατών-μελών της ευρωζώνης, ανάλογα με το μέγεθος της κάθε εθνικής οικονομίας. Το ποσό που θα δοθεί στη χώρα μας είναι 5,1 δις. μέχρι τον 5/2022 σε ισόποσες εξαμηνιαίες δόσεις. Πρόσφατα το Eurogroup αποφάσισε και πρότεινε στα ευρωπαϊκά όργανα να διερευνήσουν τη δυνατότητα αν και κατά πόσο οι πόροι που προέρχονται από τα κέρδη των ομολόγων , μπορούν να διατεθούν για αναπτυξιακούς και επενδυτικούς σκοπούς από την Ελλάδα. Ήδη ο Πρωθυπουργός ανακοίνωσε τη χρηματοδότηση του Β.Ο.Α.Κ. από τις επιστροφές των κερδών των ομολόγων που είχαν διακρατηθεί.
7. Διόδια ( Tolls)
Τα διόδια είναι ένας φόρος τον οποίο πληρώνουν οι κάτοχοι Ι.Χ. αυτοκινήτων, λεωφορείων των ΚΤΕΛ , ταξί, φορτηγών, όταν κυκλοφορούν στους αυτοκινητοδρόμους και εθνικές οδούς, για τη συντήρηση των δρόμων. Υπάρχουν διάφορα συστήματα επιβολής και είσπραξης διοδίων. Κατά αυτά, τα διόδια μπορεί να επιβάλλονται μόνο σε ξένους ή να συνοδεύονται από φορολογικές ελαφρύνσεις των υπόχρεων καταβολής, ή σε οχήματα που φέρουν ξένες πινακίδες. Να αναφέρουμε ότι σε κάποιες χώρες της Ευρώπης, όπως στο Βέλγιο , στην Ολλανδία, τη Γερμανία και τη Σουηδία δεν υπάρχουν καθόλου διόδια για τα Ι.Χ..
Οι παραπάνω έννοιες και όροι θα μας απασχολήσουν στο μέλλον αρκετές φορές και καλό θα είναι να γνωρίζουμε το περιεχόμενό τους. Η σφαιρική και πλήρης ενημέρωση των κατοίκων της Κρήτης για το μεγαλύτερο και σύνθετο έργο της ,αυτό του ΒΟΑΚ, είναι χρήσιμη και πρέπει να γίνεται με κάθε ευκαιρία για όλες τις πτυχές του έργου. Ο κεντρικός, όμως, στόχος όλων των αρμοδίων οργάνων και ασφαλώς του κρητικού λαού είναι η ανάσχεση και η δραστική μείωση του θλιβερού φαινομένου της άδικης απώλειας πολλών αθώων ζωών στο οδικό δίκτυο της Κρήτης. Η επιδίωξή μας πρέπει να είναι η κατασκευή στο συντομότερο δυνατό χρονικό διάστημα του ΒΟΑΚ . Στην προσπάθεια αυτή επιβάλλεται η εκπόνηση ενός συγκεκριμένου και ρεαλιστικού χρονοδιαγράμματος για την ολοκλήρωση των μελετών του έργου, η ορθολογική επιλογή της αρχιτεκτονικής της διαδικασίας εκτέλεσης του έργου και η διαβεβαίωση και ρητή δέσμευση της Κυβέρνησης για την καθολική στήριξη και χρηματοδότηση του έργου.
