Οι αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας

Πέτρος Ι. Μηλιαράκης
Πέτρος Ι. Μηλιαράκης

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι από τη μεταπολιτευτική περίοδο και μετά ο Θεσμός του Προέδρου της Δημοκρατίας είναι εγκατεστημένος και νομιμοποιημένος βαθειά στη συνείδηση της συντριπτικής πλειοψηφίας του Ελληνικού Λαού.

 του Πέτρου Ι. Μηλιαράκη*

 

            Με αφορμή πρόσφατο άρθρο μου αναφορικώς με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο, δέχτηκα πολλά τηλεφωνήματα από «φίλους της στήλης» με τα οποία μου ζητούσαν με κείμενό μου να διευκρινίσω τα των αρμοδιοτήτων του Προέδρου της Δημοκρατίας.

            Περαιτέρω ερέθισμα για το παρόν κείμενο, είναι και οι ερωτήσεις που δέχθηκα στις 17 Σεπτεμβρίου 2017, όπου στο ετήσιο μνημόσυνο του Ολοκαυτώματος της Βιάννου στο Ηράκλειο της Κρήτης, είχα την τιμή να είμαι ο κεντρικός ομιλητής ενώπιον του Προέδρου της Δημοκρατίας.  Σε συγκεκριμένο δε σημείο της ομιλίας μου εκείνης αναφερόμενος στην τιμητική παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας, μεταξύ των άλλων, ανέφερα ακριβώς τα εξής:

«Εκτιμώντας το βίο  και την πολιτεία του Προέδρου, μπορούμε εμείς, η τοπική κοινωνία, να διερμηνεύσουμε  το σκοπό και το συμβολισμό της  παρουσίας του.  Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρίσταται όχι μόνο για να δηλώσει το σεβασμό της Πολιτείας στη θυσία των νεκρών μας, αλλά και για να τιμήσει ως Αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων τον τόπο αυτό που επαναβεβαίωσε το δόγμα του Έθνους: «μολών λαβέ».

            Το μέρος αυτό της ομιλίας μου που αφορούσε στο ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι και ο Αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων, ήταν η αιτία να δεχθώ καλοπίστως πολλά ερωτήματα, μέχρι σημείο αμφισβήτησης ότι έσφαλα, καθόσον υπάρχει Αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμενων, ήτοι ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ και συνεπώς εσφαλμένως αναφέρθηκα ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι ο Αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων. Περιττό βεβαίως, να διαβεβαιώσω ότι με βάση το άρθρο 45 του Συντάγματος: «ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων της Χώρας, που τη διοίκησή της ασκεί η Κυβέρνηση, όπως νόμος ορίζει. Απονέμει επίσης τους βαθμούς σε όσους υπηρετούν σ’ αυτές, όπως νόμος ορίζει».

           

            Με τούτη την προδιάθεση ας αναφερθούμε μόνο στις «ιδιαίτερες αρμοδιότητες» του Προέδρου της Δημοκρατίας, στις αρμοδιότητες δηλαδή που αφορούν στη λειτουργία του πολιτεύματος, ήτοι στις «ρυθμιστικές αρμοδιότητες». Και τούτο γιατί υπάρχουν και αρμοδιότητες που «διασταυρώνονται» με άλλες λειτουργίες –πράγμα αδύνατον να αναλυθεί ακόμη και επιγραμματικώς ενταύθα.

            Υπ’ όψιν δε ως προς τις «λειτουργικές αρμοδιότητες» του Προέδρου της Δημοκρατίας, επιγραμματικώς τα εξής:

            Σε αντίθεση με τη Βουλή, η οποία διαθέτει το τεκμήριο της αρμοδιότητας, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν μπορεί να έχει θεσμικές αρμοδιότητες άλλες, απ’ όσες του απονέμουν το Σύνταγμα και οι νόμοι που είναι σύμφωνοι με το Σύνταγμα.

  • η κανονικότητα της λειτουργίας του Θεσμού

            Η έννοια του ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι ο ρυθμιστής του πολιτεύματος, συνάγεται ακριβώς από τις συγκεκριμένες αρμοδιότητες των οποίων η άσκηση αποσκοπεί στη διατήρηση της πολιτειακής τάξης. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αφορά κρατικό Όργανο το οποίο δεν μετέχει στο «πολιτικό παίγνιο», αλλά έχει την αποστολή, το καθήκον και την αρμοδιότητα να εγγυάται τους συνταγματικούς κανόνες της λειτουργίας του πολιτεύματος.

            Άλλωστε, οι ιστορικές παραδόσεις του Θεσμού του Προέδρου της Δημοκρατίας στα πολιτεύματα στα οποία κυριαρχεί η Δημοκρατική Αρχή, στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ανατίθενται τα καθήκοντα της κανονικής λειτουργίας των δημοσίων εξουσιών, η συνέχεια του κράτους, η εγγύηση της εθνικής κυριαρχίας και ακεραιότητας και η φύλαξη του Συντάγματος. Η άσκηση δε των ρυθμιστικών αρμοδιοτήτων στο πρόσωπο και στο Θεσμό του Προέδρου της Δημοκρατίας, αφορά στην κανονική λειτουργία του Θεσμού ως εγγυητή της συνταγματικής και πολιτειακής τάξης.

            Οι ρυθμιστικές αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας, όσο αυτές μπορούν ενταύθα να παρατεθούν, αφορούν:

α) Στην ανάθεση διερευνητικής εντολής με αντικειμενικό σκοπό να διακριβωθεί η δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης η οποία θα απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Βουλής. Το παρόν κείμενο δεν μπορεί να επεκταθεί περαιτέρω ως προς τη διαδικασία ανάθεσης των διερευνητικών εντολών. Παραπέμπει όμως στη διάταξη του άρθρου 37 του Συντάγματος και ειδικότερα στις διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα με ευθύνη του Προέδρου της Δημοκρατίας, όταν κανένα κόμμα δεν διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία της Βουλής.

β) Στη διάλυση της Βουλής και στην προκήρυξη εκλογών, εφόσον έχουν παραιτηθεί ή και καταψηφιστεί από τη Βουλή δύο κυβερνήσεις, με δεδομένο ότι δεν μπορεί να εξασφαλισθεί κυβερνητική σταθερότητα (βλ. ενταύθα την παρ. 1 του άρθρου 41 του Συντάγματος και αναλόγως των εξελίξεων βλ. αναλόγως και το τρίτο εδάφιο της παρ. 3 του άρθρου 37 του Συντάγματος).

γ) Στην απαλλαγή της κυβέρνησης από τα καθήκοντά της εφόσον παραιτηθεί ή εφόσον απολέσει την εμπιστοσύνη της Βουλής (βλ. το άρθρο 38 του Συντάγματος σε συνδυασμό με τις παρ. 2, 3 και 4 του άρθρου 37 του Συντάγματος).

δ) Στη σύγκληση της Βουλής. ε) Στο διορισμό των Υπουργών και των Υφυπουργών.

στ) Στην αναστολή μέχρι 30 ημέρες των εργασιών της Βουλής. Αυτή η αρμοδιότητα αφορά διακριτική ευχέρεια, αλλά δύναται να ασκηθεί μια φορά μόνο σε κάθε βουλευτική σύνοδο, εκτός και αν η Βουλή συναινεί για την περαιτέρω αναστολή των εργασιών της.

ζ) Στην κήρυξη της έναρξης και της λήξης των βουλευτικών περιόδων, εφόσον επιθυμεί να το πράξει ο Πρόεδρος αυτοπροσώπως και όχι δια του Πρωθυπουργού.

η) Στην προκήρυξη δημοψηφίσματος για κρίσιμα εθνικά θέματα, μετά από πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου και απόφαση της Βουλής που λαμβάνεται με την πλειοψηφία του συνόλου των Βουλευτών, και τέλος

ι) Στην αρμοδιότητα να προβαίνει σε διαγγέλματα προς το Λαό, μετά όμως από τη σύμφωνη γνώμη του Πρωθυπουργού.

  • υπ’ όψιν και τα εξής:

            Τέλος πρέπει να επισημειωθεί ότι με βάση το άρθρο 35 του Συντάγματος, καμία πράξη του Προέδρου της Δημοκρατίας δεν ισχύει χωρίς την προσυπογραφή του αρμόδιου Υπουργού, και χωρίς δημοσίευσή της στο οικείο ΦΕΚ. Αυτή η ρύθμιση αφορά το πολιτικά ανεύθυνο του Προέδρου της Δημοκρατίας, σε αντιδιαστολή με το πολιτικά υπεύθυνο της Κυβέρνησης. Άλλωστε, προδήλως το Σύνταγμά μας εγκαθιδρύει «Πρωθυπουργοκεντρικό σύστημα» (βλ. κυρίως παρ. 2 του άρθρου 82 του Συντάγματος).

            Ενταύθα πρέπει να επισημειωθεί ότι με βάση το άρθρο 36 του Συντάγματος σε συνδυασμό με την παρ. 1 του άρθρου 35 του Συντάγματος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκπροσωπεί διεθνώς το Κράτος, κηρύσσει πόλεμο και συνομολογεί συνθήκες ειρήνης κτλ.

            Κατ’ εξαίρεση από τον κανόνα της υπουργικής προσυπογραφής, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και ως Αρχηγός του Κράτους, δεν έχει ανάγκη της προσυπογραφής, εφόσον πρόκειται: 1) για το διορισμό του Πρωθυπουργού,  2) για την ανάθεση διερευνητικής εντολής, 3) για τη διάλυση της Βουλής όταν: α) δεν είναι δυνατός ο σχηματισμός Κυβέρνησης σε περίπτωση που είναι ατελέσφορες οι διερευνητικές εντολές μετά από βουλευτικές εκλογές,  β) όταν έχει παραιτηθεί η Κυβέρνηση, γ) όταν έχει αποσυρθεί η εμπιστοσύνη της Βουλής στην Κυβέρνηση, 4) για την αναπομπή νομοσχεδίου ή πρότασης νόμου καθώς και 5) για το διορισμό προσωπικού των Υπηρεσιών της Προεδρίας της Δημοκρατίας.

            Είναι αδιαμφισβήτητο ότι από τη μεταπολιτευτική περίοδο και μετά ο Θεσμός του Προέδρου της Δημοκρατίας είναι εγκατεστημένος και νομιμοποιημένος βαθειά στη συνείδηση της συντριπτικής πλειοψηφίας του Ελληνικού Λαού. Τον υπηρέτησαν δε υποδειγματικώς άπαντες οι διατελέσαντες Πρόεδροι, καθώς επίσης τον υπηρετεί παραδειγματικώς και υποδειγματικώς και ο σημερινός Πρόεδρος, Προκόπης Παυλόπουλος.

            Τα προαναφερόμενα υπ’ όψιν του αναγνώστη λίαν επιγραμματικώς. ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ, ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟ ΤΟ 2018!

---------------------------------------------

 * Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC - EU).

Γίνε ο ρεπόρτερ του CRETALIVE

ΣΤΕΙΛΕ ΤΗΝ ΕΙΔΗΣΗ