της Ιωάννας Αμερίδου
Αποτελεί ένα πολύ συνηθισμένο κλινικό πρόβλημα και παράπονο ασθενών στο νευρολογικό ιατρείο. Aφορά περίπου το 1/3 του πληθυσμού και εμφανίζεται με διάφορες μορφές. Παράλληλα είναι ένας μη ειδικός όρος που μπορεί να σημαίνει πολλά και διαφορετικά, από το αίσθημα λιποθυμίας μέχρι τον ίλιγγο, από την αστάθεια μέχρι την ψυχογενή ζάλη. Έτσι έχει σημασία σε κάθε περίπτωση η περιγραφή του ασθενούς, ώστε να εντοπιστεί σε ποια κατηγορία ανήκει η ζάλη.
Τι θα μπορούσε να είναι; Σε συνοπτική ανάλυση :
1. Αίσθημα επικείμενης λιποθυμίας. Μπορεί να συνοδεύεται από γενικευμένη αδυναμία, αλλαγή χρώματος στο πρόσωπο, ναυτία, γαστρική διαταραχή, θόλωση στην όραση. Συνήθως μετά από καθιστή ή ξαπλωτή θέση (ορθοστατική υπόταση), σε ζεστό μέρος, μετά από φαγητό ή κατά την ούρηση κυρίως σε άντρες στο μέσο της νύχτας. Ακόμη σε περίπτωση κρίσεων πανικού ή χρόνιες καταστάσεις υπεραερισμού δηλαδή με βαθειά ή γρήγορη αναπνοή.
2. Αίσθημα ιλίγγου. Ζάλη κυρίως περιστροφικού τύπου ή εσφαλμένη αίσθηση κίνησης του σώματος, περιγράφουν τον ίλιγγο. Τις περισσότερες φορές αφορά διαταραχή στο σύστημα του λαβυρίνθου, και λιγότερες στο κεντρικό νευρικό σύστημα (σύμπτωμα νευρολογικών παθήσεων).
3. Αίσθημα αστάθειας. Αναφέρεται κυρίως διαταραχή στην ισορροπία, πιθανές πτώσεις. Η αστάθεια συνδέεται με την ηλικία, την ύπαρξη σακχαρώδους διαβήτη, την όραση, την ακοή.
4. Ψυχογενής ζάλη. Μία αίσθηση απομάκρυνσης ή διαχωρισμού από το σώμα κυρίως σε ασθενείς με οξύ ή χρόνιο στρές ή κατάθλιψη από την άλλη πλευρά. Μπορεί να αναφέρονται προκλητικοί παράγοντες όπως οι κλειστοί χώροι, τα ύψη, η συνύπαρξη με πολλούς ανθρώπους κα. Ακόμη και η αυπνία ή υπερβολική κατανάλωση καφείνης ή ξαφνική διακοπής αυτής θα μπορούσαν να επιφέρουν ζάλη.
Επίσης η ζάλη μπορεί να συνοδεύεται αναλόγως της κατάστασης και από άλλα συμπτώματα όπως κεφαλαλγία, ημερήσια υπνηλία, υπνικές άπνοιες. Η συχνότητα της μπορεί να αναφέρεται από μία φορά την ημέρα και η διάρκεια μπορεί να αφορά ακόμη και μήνες.
Διαγνωστική διερεύνηση
Αν πάρουμε για παράδειγμα τα επείγοντα περιστατικά στα νοσοκομείο, περίπου τα ¾ των ασθενών στους οποίους γίνεται εκτίμηση για ζάλη παρουσιάζουν καλοήθεις καταστάσεις και μόνο το ¼ σοβαρότερες.
Η διαγνωστική διερεύνηση περιλαμβάνει εξέταση του νευρικού, καρδιαγγειακού συστήματος και αιθουσαίου συστήματος, των οφθαλμών και αυτιών. Αποκλείοντας τα οργανικά αίτια, μπορεί να καταλήξουμε σε ψυχογενή τύπου ζάλη.
Η ζάλη θα πρέπει να κατηγοριοποιηθεί ώστε να γίνει η κατάλληλη αντιμετώπιση.
Οπότε ανά περίπτωση κατηγορίας, όπως τις διαχώρισα παραπάνω, έχουμε τα εξής :
1. Έλεγχος καρδιαγγειακού συστήματος των σφύξεων, της αρτηριακής πίεσης. Πραγματοποίηση δοκιμασίας για ορθοστατική υπόταση και ΗΚΓ. Αν χρειαστεί, πραγματοποιούνται περισσότερες εξετάσεις καρδιολογικού τύπου όπως τοποθέτηση Holter ρυθμού ή πίεσης, υπέρηχος καρδιάς κτλπ.
2. Έλεγχος αιθουσαίου συστήματος με όποιες δοκιμασίες χρειάζονται από ΩΡΛ καθώς και εξέταση από Νευρολόγο για αποκλεισμό συμμετοχής του κεντρικού νευρικού συστήματος. Η νευρολογική διερεύνηση μπορεί να περιλαμβάνει την πραγματοποίηση αξονικής ή μαγνητικής τομογραφίας εγκεφάλου.
3. Έλεγχος οφθαλμών, διενέργεια αιματολογικών εξετάσεων.
4. Χρήσιμη βοήθεια δίνουν αγχολυτικά αντικαταθλιπτικά φάρμακα, η συμπεριφορική θεραπεία καθώς και η ψυχοθεραπεία για αποευαισθητοποίηση από το περιστασιακό άγχος. Η κατανάλωση ή μη παραγόντων που θα μπορούσε να επιφέρει ζάλη πχ καφείνη μπορεί να τροποποιηθεί ανάλογα.
Συμπερασματικά κάθε περίπτωση ζάλης, ειδικά οι επαναλαμβανόμενες χρήζουν διερεύνησης από τις συναφείς ειδικότητες, γιατί ορισμένες περιπτώσεις εγκυμονούν περισσότερους κινδύνους πτώσης, λιποθυμίας ή βλάβης του κεντρικού νευρικού συστήματος.
Ιωάννα Αμερίδου
Νευρολόγος, MD, PhD
