Για κάποιους, η τεχνολογία του blockchain πυροδοτεί μια τεχνολογική επανάσταση αντίστοιχη με εκείνη που έφεραν το Ίντερνετ και το «World Wide Web» στην καθημερινότητά μας: οι «οπαδοί» του θεωρούν ότι στα επόμενα δέκα χρόνια θα μπορούσε να αλλάξει άρδην τις συναλλαγές μας, να εξανεμίσει τη γραφειοκρατία και να περιορίσει τις απάτες, να ριζοσπαστικοποιήσει τον τρόπο με τον οποίο αρχειοθετούμε και διασταυρώνουμε πληροφορίες και δεδομένα ή εντοπίζουμε αντικείμενα, να «φρενάρει» τις διαρροές προσωπικών δεδομένων από ιατρικά αρχεία, τη διακίνηση ψευδεπίγραφων φαρμάκων και την πλαστογράφηση ιατρικών συνταγών, αλλά και να αφήσει βαθύ αποτύπωμα πάνω στους παγκόσμιους δρόμους διαμετακόμισης εμπορευμάτων και την εφοδιαστική αλυσίδα σε στεριά και θάλασσα. Μέχρι το 2030, επισημαίνουν, επικαλούμενοι έρευνα της Gartner, η τεχνολογία του blockchain -χάρη και στο «πάντρεμά» της με το Ίντερνετ των Πραγμάτων- αναμένεται να εισφέρει προστιθέμενη αξία ύψους 3,1 τρισ. δολαρίων στις επιχειρήσεις παγκοσμίως.
Για άλλους ωστόσο, η δυναμική και η προοπτική του είναι απλά υπερεκτιμημένες. Πολύς «καπνός», λίγη «φωτιά», λένε οι πιο επιφυλακτικοί, επισημαίνοντας ότι παρότι το blockchain ακούγεται στη θεωρία πολλά υποσχόμενο, ελάχιστα έχουμε δει στην πράξη, που να επαληθεύουν ότι όντως είναι αυτό που οι αγγλόφωνοι θα αποκαλούσαν «the next big thing». Σχεδόν ό,τι έχει μέχρι σήμερα εφαρμοστεί, προειδοποιούν, περιορίζεται στη λογική του «proof of concept» (στάδιο επιβεβαίωσης της ορθότητας της ιδέας), κάτι που σημαίνει ότι προς το παρόν η τεχνολογία δοκιμάζεται σε πολύ μικρή κλίμακα, με ελάχιστους συμμετέχοντες «παίκτες» και άρα δεν είναι δυνατόν να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα για την πραγματική δυναμική της στην πράξη.
Παρότι ως τεχνολογία γεννήθηκε σχεδόν μία δεκαετία πριν, η χρήση του είναι ακόμη στα «σπάργανα»: αν κάποιος βγει στους δρόμους οποιασδήποτε ανεπτυγμένης μεγαλούπολης στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ ή την Ασία και ρωτήσει τους περαστικούς «γνωρίζετε τι είναι το blockchain;», το πιθανότερο είναι ότι στη συντριπτική πλειονότητά τους απλά... θα σηκώσουν τους ώμους. Κι αν κάποιοι έχουν ακούσει γι' αυτήν την τεχνολογία, κυρίως χάρη στη χρήση της για την παραγωγή ευρέως διαδεδομένων κρυπτονομισμάτων, όπως το Βitcoin, το πιθανότερο είναι ότι μάλλον δεν θα μπορούν να περιγράψουν με απλά λόγια πώς λειτουργεί αυτό που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα δημόσιο ψηφιακό λογιστικό βιβλίο, που τηρείται με τρόπο άκρως συλλογικό και δημοκρατικό*. Με άλλα λόγια, μπορεί το blockchain να έχει ήδη μπει στη ζωή μας, αλλά αποτελεί «terra incognita» για τους περισσότερους.
«Terra incognita» για τους περισσότερους, όχι όμως για πασίγνωστες λιανεμπορικές αλυσίδες, ναυτιλιακές εταιρείες ή για τις αρχές λιμένων σε ορισμένα από τα σημαντικότερα εμπορικά λιμάνια του κόσμου: στα λιμάνια της Σαγκάης και της επαρχίας Γκουάνγκτον, μέσω των οποίων διακινείται περίπου το 50% του εισαγωγικού και εξαγωγικού εμπορίου της Κίνας -ο λόγος για συναλλαγές ύψους 1,5 τρισ. δολαρίων- οι λιμενικές αρχές έχουν ήδη επενδύσει αδρά στο blockchain και την τεχνητή νοημοσύνη με μελλοντικό στόχο την αναβάθμιση των υπηρεσιών τους από λιμάνι σε λιμάνι και από αποθήκη σε αποθήκη. Εταιρείες όπως οι IBM, Maersk, Cosco, Evergreen, CMA CGM, DP World και Hutchison μπαίνουν σταδιακά κι αυτές στο «παιχνίδι» (διαβάστε περισσότερα για την προοπτική του blockchain στα λιμάνια, τη ναυτιλία και τη διακίνηση εμπορευμάτων, αλλά και για τις πρώτες εφαρμογές του, στο δεύτερο μέρος της έρευνας, που θα δημοσιευτεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ το επόμενο Σαββατοκύριακο).
Ένα μεγάλο ποσοστό υψηλόβαθμων στελεχών επιχειρήσεων παγκοσμίως, το οποίο πρόσφατη μελέτη της Deloitte σε 1.053 senior executives σε επτά χώρες προσδιόρισε στο 74%, δηλώνουν πως οι εταιρείες τους, είτε ήδη μετέχουν, είτε πρόκειται να γίνουν μέλη σε consortia, μαζί με ανταγωνιστές τους μάλιστα, με απώτερο στόχο τη λύση του «γρίφου» του blockchain και την ανάπτυξη σχετικών εφαρμογών.
Άλλωστε, μόνο την τελευταία τριετία υπολογίζεται ότι έχουν επενδυθεί στο blockchain πάνω από 1,4 δισ. δολάρια και έχουν υποβληθεί αιτήσεις για την κατοχύρωση 2500 ευρεσιτεχνιών.
Μετατρέποντας τις επτά ημέρες σε... 2,2 δευτερόλεπτα
Εταιρείες-κολοσσοί όπως η «Walmart» έχουν εντάξει το blockchain στα συστήματά τους. Όπως επισημαίνεται σε σχετική ανακοίνωση της εταιρείας, χάρη στη χρήση της τεχνολογίας του blockchain, μια έρευνα για τον εντοπισμό (tracing) -στην πηγή τους- φυλλωδών λαχανικών, που έχουν πχ, μολυνθεί από κάποιο μικρόβιο ή βακτήριο, η οποία μέχρι πρότινος διαρκούσε επτά ημέρες, μπορεί να ολοκληρωθεί σε μόλις... 2,2 δευτερόλεπτα!
Μεγάλοι τραπεζικοί όμιλοι ανά τον κόσμο, έχοντας συνειδητοποιήσει τις ραγδαίες αλλαγές που ενδέχεται να επιφέρει στις συναλλαγές στα επόμενα χρόνια, έχουν αναθέσει στα επιτελεία τους σχετικά projects, όπως και κάποιες πολυεθνικές στους κλάδους της υγείας και της φαρμακοβιομηχανίας: με βάση την προαναφερθείσα έρευνα της Deloitte, το 55% των ερωτηθέντων υψηλόβαθμων στελεχών στον τομέα του healthcare (υγείας και των ιατρικών υπηρεσιών) συμφωνεί ότι η τεχνολογία του blockchain θα κάνει disrupt στον κλάδο, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τις ανθρωπιστικές επιστήμες -συμπεριλαμβανομένης της βιοτεχνολογίας, των ιατρικών συσκευών και των φαρμάκων- ανέρχεται σε 72%.
Αναμένεται ακόμη να «ταράξει τα νερά» στην αυτοκινητοβιομηχανία (το 73% των ερωτηθέντων υψηλόβαθμων στελεχών στο πλαίσιο της έρευνας της Deloitte συμφωνεί ότι η τεχνολογία του blockchain θα κάνει disrupt στον κλάδο), τον κλάδο του πετρελαίου/αερίου (72%), των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών (64%), των καταναλωτικών προϊόντων και της μεταποίησης (56%), της τεχνολογίας, των media και των τηλεπικοινωνιών (53%), καθώς και των τροφίμων (50%) (δείτε εδώ και το σύντομο κατατοπιστικό βίντεο του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (World Economic Forum) για το blockchain και τις αλλαγές που αναμένεται να επιφέρει στη σύγχρονη κοινωνία.
Η μετανάστρια, ο φαν των burgers, ο αγοραστής του ΙΧ, η εργοδότρια και η πώληση ενέργειας... στον γείτονα
Μερικά απλά παραδείγματα του πώς θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί η συγκεκριμένη τεχνολογία, ακόμη και στις πιο απλές στιγμές της καθημερινότητας; Μια εργοδότρια θα μπορεί να διασταυρώσει με μεγάλη ευκολία αν το πτυχίο του υποψήφιου εργαζόμενου είναι πλαστό ή αυθεντικό. Ο αγοραστής ενός μεταχειρισμένου οχήματος θα έχει τη δυνατότητα να γνωρίζει όλα όσα συνέβησαν πριν ο ίδιος βάλει για πρώτη φορά το κλειδί στη μίζα, από το πόσα χιλιόμετρα έχει πραγματικά διανύσει το αυτοκίνητο μέχρι ποιες ήταν διαχρονικά οι εκπομπές του σε CO2, από τότε που ο πρώτος ιδιοκτήτης έπιασε το τιμόνι του. Ένας μετανάστης ή μετανάστρια θα έχει τη δυνατότητα να στείλει χρήματα στους δικούς του στην πατρίδα του, χωρίς να χρειάζεται να πληρώσει υψηλή προμήθεια. Ένας φιλοπερίεργος «φαν» των burgers θα μπορεί να μάθει τα πάντα γύρω από το κρέας που καταναλώνει, από το από πού προήλθε μέχρι ποια διαδρομή ακολούθησε, για να φτάσει στο πιάτο του. Οι συναλλαγές των ενεργειακών εταιρειών, κυρίως σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, θα γίνονται με πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα και διαφάνεια, μέσω έξυπνων συμβολαίων. Οι συναλλαγές των ενεργειακών εταιρειών, ιδιαίτερα στον χώρο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, θα γίνονται με πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα και διαφάνεια, μέσω της εκτέλεσης έξυπνων συμβολαίων. Στο μέλλον, όταν θα είναι πλέον κοινότοπο ο κάθε πολίτης να έχει κάποιο φωτοβολταϊκό ή κάποια μπαταρία στο σπίτι του, η τεχνολογία blockchain θα μας δίνει τη δυνατότητα να εμπορευόμαστε ενέργεια, συναλλασσόμενοι όχι μόνο με εταιρείες όπως η ΔΕΗ, αλλά και με τον ίδιο μας τον γείτονα!
340 εκατ. ευρώ για το blockchain στην ΕΕ ως το 2020 μέσω του Horizon
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, συχνά βραδυπορούσα σε θέματα ενσωμάτωσης νέων τεχνολογιών, φαίνεται ότι έχει πάρει σοβαρά το θέμα του blockchain. Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο ερευνητής Κωνσταντίνος Βότης, εμπειρογνώμονας στο Παρατηρητήριο και Φόρουμ της ΕΕ για το Blockchain (EU Blockchain Observatory and Forum), έως το 2020, στο πλαίσιο του προγράμματος Horizon 2020, υπάρχει πλάνο να διατεθούν στην αγορά 340 εκατ. ευρώ ειδικά για την τεχνολογία του blockchain και τις διάφορες εφαρμογές της σε τομείς όπως είναι η δημόσια διοίκηση και η ηλεκτρονική διακυβέρνηση, η υγεία και η ασφάλιση, η ασφάλεια και η κυβερνοασφάλεια, τα χρηματοοικονομικά, η ενέργεια, τα αυτόνομα οχήματα κλπ... Συνεπώς, καταβάλλεται μεγάλη προσπάθεια προκειμένου «η Ευρώπη να οδηγήσει την κούρσα αναφορικά με την υιοθέτηση της τεχνολογίας του blockchain, δημιουργώντας σύγχρονες πλατφόρμες (όπως η European Blockchain Services Infrastructure - EBSI), οργανισμούς (International Association of Trusted Blockchain Applications - INATBA) καθώς και ολοκληρωμένους μηχανισμούς, για να καταστούν mainstream οι τεχνολογίες του blockchain. Έτσι, με βάση και την προγραμματισμένη χρηματοδότηση έως το 2020, αλλά και μετά, έχει ως στόχο να μπορέσει να δημιουργήσει την αναγκαία υποδομή, ώστε να είναι ανταγωνιστική απέναντι στις ΗΠΑ, την Ασία αλλά και κυρίως την Κίνα» υπογράμμισε.
Η κατανάλωση ενέργειας μόνο του δικτύου του bitcoin ανά μονάδα χρόνου είναι περίπου όση όλης της Ελλάδας!
Η λειτουργία του blockchain απαιτεί υψηλή υπολογιστική ισχύ -και άρα έχει τεράστια ενεργειακή κατανάλωση, θέμα που απασχολεί όλους τους εμπλεκόμενους. Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο κρυπτογράφος Άγγελος Κιαγιάς, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου και διευθυντής του Blockchain Technology Laboratory στο ίδιο πανεπιστήμιο, επισημαίνει για παράδειγμα ότι «η κατανάλωση ενέργειας μόνο του δικτύου του κρυπτονομίσματος bitcoin ανά μονάδα χρόνου είναι περίπου όσο όλης της Ελλάδας! Η τάξη μεγέθους είναι 50 τεραβατώρες τον χρόνο! Έτσι είναι πολύ σημαντικό να βρεθούν εναλλακτικοί τρόποι για την υλοποίηση συστημάτων blockchain, οι οποίοι να μην έχουν αυτήν την κατανάλωση ενέργειας». Μάλιστα, μιλάει για το σύστημα blockchain, που σχεδίασαν ο ίδιος και οι συνεργάτες του, το οποίο επιτυγχάνει την ελάχιστη δυνατή κατανάλωση ενέργειας.
Συστήματα ελεγχόμενα από τους πολλούς, όχι από τους «κολοσσούς»
Ο κύριος λόγος που τα συστήματα blockchain έχουν τραβήξει την προσοχή τόσων επιχειρήσεων κι οργανισμών και απασχολούν σήμερα τόσους ερευνητές είναι η πολύ αυξημένη αξιοπιστία, διαφάνεια και ασφάλεια που παρέχουν, ακόμη και αν κολοσσοί όπως η Amazon, η Microsoft και η Google, που διαθέτουν τεράστια υπολογιστική ισχύ, θα προσπαθούσαν να τα χειραγωγήσουν. Κι αυτό διότι πρακτικά μπορούν να δημιουργηθούν συστήματα οργάνωσης δεδομένων που είναι πραγματικά συλλογικά και ελέγχονται από «τους πολλούς». Αυτό, εξηγεί ο Άγγελος Καγιάς, είναι πολύ διαφορετικό από την κατάσταση που αντιμετωπίζουμε σήμερα, όπου η οργάνωση δεδομένων σε μεγάλη κλίμακα γίνεται στην ουσία αποκλειστικά από συστήματα τα οποία ανήκουν και ελέγχονται από συγκεκριμένες εταιρείες- κολοσσούς.
Στην παρούσα έρευνα του ΑΠΕ-ΜΠΕ επιχειρείται, κυρίως μέσω συνεντεύξεων με επιστήμονες, αλλά όχι μόνο, να «αποκρυπτογραφηθεί» ο γρίφος του blockchain και η προοπτική του διεθνώς, αλλά και στην Ελλάδα, να αναδειχτεί ο τρόπος με τον οποίο σχετίζεται με την Τεχνητή Νοημοσύνη και τα δίκτυα 5G, αλλά και να αποσαφηνιστεί πώς λειτουργεί η τεχνολογία αυτή, που -μεταξύ άλλων- φαίνεται ότι διαμορφώνει τις προϋποθέσεις για τη δημιουργία του πιο δημοκρατικού μέσου συναλλαγής, στο οποίο ουσιαστικά τους κανόνες τούς βάζουν οι ίδιοι οι χρήστες και υπάρχει διαφάνεια από άκρο σε άκρο.
*Με απλά λόγια, το Blockchain θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα δημόσιο ψηφιακό λογιστικό βιβλίο, στο οποίο περιλαμβάνονται όλες οι συναλλαγές που έχουν εκτελεστεί από όλους τους χρήστες σε ένα συγκεκριμένο μοτίβο ή σειρά συναλλαγών -σαν παζλ. Οι «σελίδες» του γράφονται με την επίλυση «γρίφων» από ανθρώπους πίσω από χιλιάδες ηλεκτρονικούς υπολογιστές, τους λεγόμενους «miners»**(εξορύχους), ενώ υπάρχει οικονομικό κίνητρο για όσους καταφέρνουν να «ταιριάξουν» ένα κομμάτι του παζλ. Στη γλώσσα των υπολογιστών, το blockchain ανήκει στην κατηγορία δικτύων υπό τον τίτλο «δίκτυο ομότιμων κόμβων». Το «ομότιμος» σημαίνει εδώ ότι δεν υπάρχει κάποιο πρόσωπο του δικτύου που να υπερέχει έναντι κάποιου άλλου καθ' οποιονδήποτε τρόπο. Μπορεί τα πρόσωπα που συμμετέχουν στο δίκτυο να μην είναι ίδια, αλλά είναι ίσα μεταξύ τους αναφορικά με οποιαδήποτε διαδικασία εκλογής ή/και επιλογής μεταξύ αυτών. Όλα τα πρόσωπα του δικτύου blockchain, δημιουργούν και μοιράζονται από κοινού ένα πρώτο αρχείο. Η διαδικασία δημιουργίας και διαφύλαξης του αρχείου αυτού καθορίζεται και ελέγχεται από ένα «Σύνταγμα», που ονομάζεται πρωτόκολλο συναίνεσης.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, από το μπλοκ της... γένεσης. Όλα ξεκινούν από εδώ, από την πρώτη συναλλαγή, το λεγόμενο «genesis block». Στην περίπτωση ενός δημόσιου δικτύου, αυτό το μπλοκ μπορεί για παράδειγμα να το δημιουργεί μια ομάδα υπουργείων, ενώ σε κάθε περίπτωση, όποιος το παράγει ταυτοποιείται και πιστοποιείται. Πάνω σε αυτό το πρώτο μπλοκ προστίθενται από τους «miners» σε γραμμική, χρονολογική σειρά όλες οι επόμενες σειρές με μια λογική παζλ. Δηλαδή κάθε «μπλοκ» συνδέεται άρρηκτα με το προηγούμενο, ώστε να μη μπορεί να παρεμβληθεί ένα ενδιάμεσο και η αλυσίδα να μη μπορεί να μεταβληθεί.
Η αλυσίδα αυτή αποτελεί κοινή και καθολικά αποδεκτή βάση δεδομένων, που εξυπηρετείται από χιλιάδες ηλεκτρονικούς υπολογιστές ταυτόχρονα, ώστε να είναι άμεσα προσβάσιμη σε όλους στο Διαδίκτυο την ίδια χρονική στιγμή. Αυτός ο τρόπος λειτουργίας, δηλαδή το ότι δεν υπάρχει αποθήκευση σε μόνο μια κεντρική τοποθεσία, καθιστά τις κοινοποιήσεις δημόσιες, επαληθεύσιμες και μέχρι σήμερα αναλλοίωτες από κυβερνο-εγκληματίες.
Οι κοινοποιήσεις/συναλλαγές αναρτούνται από άτομα τα οποία έχουν επιλεχθεί τυχαία βάσει κάποιων κριτηρίων και αμείβονται για αυτές τις υπηρεσίες. Άτομα τα οποία αναρτούν λανθασμένες πληροφορίες στις κοινοποιήσεις έχουν οικονομικές συνέπειες. Κι αν «πιαστούν», η πιθανότητα επιλογής τους στο μέλλον μειώνεται ραγδαία. Όταν η αλυσίδα ενημερώνεται με νέες κοινοποιήσεις, κάθε χρήστης που χρησιμοποιεί την πλατφόρμα πρέπει να συμφωνεί ότι η κοινοποίηση είναι έγκυρη. Με αυτόν τον τρόπο διασφαλίζεται ότι οι κοινοποιήσεις περιέχουν έγκυρες και ορθές πληροφορίες. Ο χρήστης μπορεί να έχει πρόσβαση μέσω ενός μοναδικού στοιχείου πρόσβασης (ας το σκεφτούμε ως κλειδί) που του έχει διατεθεί αρχικά. Εάν χαθεί το στοιχείο πρόσβασης, ο χρήστης δεν μπορεί να συνδεθεί (δεν υπάρχει μηχανισμός αναπλήρωσης του στοιχείου).
**Ουσιαστικά, κατά τη διαδικασία της εξόρυξης (mining), υπολογιστές σε όλο το κόσμο... διασταυρώνουν τα ξίφη τους πάνω στην πραγματοποίηση υπολογισμών, για τη λύση των οποίων αμείβονται με κρυπτονομίσματα. Αν μερικοί υπολογιστές μπορούν να κάνουν τους υπολογισμούς πιο γρήγορα, τότε μπορούν να δοκιμάσουν περισσότερες φορές την τύχη τους στο ίδιο χρονικό διάστημα. Οι miners επιχειρούν να λύσουν αυτούς τους γρίφους χρησιμοποιώντας ειδικό λογισμικό, ώστε να εξασφαλίσουν την αμοιβή τους. Η δε πρόκληση θα μπορούσε να συγκριθεί με τις ολοένα δυσκολότερες «πίστες» που συναντά κάποιος σε ένα βιντεοπαιχνίδι, αφού το δίκτυο αυτόματα αλλάζει το επίπεδο δυσκολίας των μαθηματικών προβλημάτων, αναλόγως τού πόσο γρήγορα αυτά λύνονται με την πάροδο του χρόνου.
Το mining απαιτεί αυξημένη υπολογιστική ισχύ, η οποία καθορίζεται από την κάρτα γραφικών του κάθε Miner (GPU). Απαιτεί δε, όπως προαναφέρθηκε, αυξημένη κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος. Κάποτε η εξόρυξη γινόταν μέσω επεξεργαστών (CPU). Πλέον, τουλάχιστον στην περίπτωση του Bitcoin, η μέθοδος αυτή θεωρείται μάλλον ατελέσφορη στις περισσότερες περιπτώσεις, αφού οι κάρτες γραφικών προσφέρουν πολύ μεγαλύτερη ισχύ, λύνοντας τους αλγόριθμους σημαντικά ταχύτερα. Άρα, όποιος θέλει να ασχοληθεί με το Mining, καλό είναι να «ποντάρει» σε μια δυνατή κάρτα γραφικών, αλλά και να γνωρίζει ότι ένα αποδοτικό σύστημα εξόρυξης κρυπτονομισμάτων (mining rig) χρειάζεται υψηλής ποιότητας υλισμικό (hardware), αλλά και όσο το δυνατόν φθηνότερο ηλεκτρικό ρεύμα, ώστε να μην καταλήξει ασύμφορο... Το mining rig μπορεί να είναι σχεδιασμένο ειδικά για τη διαδικασία της εξόρυξης, αλλά αυτό δεν είναι απαραίτητο. Ακόμη και ένας «δυνατός» υπολογιστής για παιχνίδια μπορεί να χρησιμοποιηθεί για εξόρυξη μερικές ώρες την ημέρα. Ορισμένα mining rigs κοστίζουν ακόμη και 5.000 ευρώ, αν και κάποιος μπορεί να αποκτήσει ένα τέτοιο σύστημα ακόμη και με 200-300 δολάρια σε πλατφόρμες όπως το e-Bay.
