Του Θανάση Γιαπιτζάκη
Στην Ελληνική Μυθολογία, στη χαμένη μας θρησκεία - εκείνη που έκανε τον Έλληνα λογικό, όταν ο βάρβαρος ήταν και παραμένει, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, μυστικιστής - στην αρχή ήταν το Χάος, όχι το Σκότος που «σκοτώνει τα πάντα».
Τί ήτανε το Χάος; Είναι αυτό που λέμε και σήμερα «χαοτικό», δανειζόμενοι τη λέξη αλλά και την έννοιά της από την ελληνική αναφορά της. Δεν σημαίνει ανυπαρξία, σημαίνει τα «ατάκτως ερριμένα».
Κι ήταν ο λόγος που αυτό το Χάος, που δεν ήταν πουθενά αλλού παρά μόνο μέσα στο μυαλό του πρωτόγονου ανθρώπου, που δεν μπορούσε να κατατάξει ακόμα τί είναι κόκκινο ή πράσινο χρώμα, τί είναι δέντρο ή τί είναι νερό, πρώτα αυτό το Χάος γέννησε - έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες - το Έρεβος και την μαύρη Νύχτα («ἐκ Χάεος δ᾽ Ἔρεβός τε μέλαινά τε Νὺξ ἐγένοντο»).Το ζευγάρι ετούτο γέννησε, σε κατοπινό χρόνο, τι νομίζετε; Τον Αιθέρα (που τυλίγει και κυριαρχεί στη Γαία, στη Γη δηλαδή) και μαζί του την Ημέρα. Η Νύχτα λοιπόν είχε προηγηθεί.
Αφού έτσι μυηθήκαμε μυθολογικά τί σημαίνει Χάος, μπορούμε τώρα να εννοήσουμε και το ακατανόητο που συμβαίνει στην τωρινή Ελλάδα, όσο κι αν μπαινοβγαίνουμε στα παλιά ή στα νέα χρόνια. Αφορμή παίρνω, γι’ αυτά μου τα γραφόμενα, από παλιό βιβλίο ενός ευθυμογράφου μας, του Παναγιώτη Παπαδούκα, που έχει τίτλο «Εθνικόν Απόρρητον (για κάθε ανιστόρητον) - διατριβή σατιρική κοινωνικο-πολιτική». Όλο αυτό το μακρυνάρι για τίτλο.
Και, ενώ το ξεφύλλισα για μια ακόμη φορά, έμεινα πάλι με την απορία: Πώς είναι δυνατόν τόσα θέματα που χτυπάει με ωραίο τρόπο, που κοροϊδεύει και που επισημαίνει στον δικό του, στον πρότερο εκείνο καιρό ο Παπαδούκας, πώς είναι δυνατόν να συμβαίνουν, να επιμένουν και να υπάρχουν, λες και γράφτηκαν εναντίον τους σήμερα; Για να καταλάβουμε για ποιά θέματα μιλάμε, ας πούμε - πριν τον ευθυμογράφο - μερικά που είπαν κάποιοι άλλοι για μας. Ο Γάλλος συγγραφέας Αντρέ Μπρετόν, ο ιδρυτής του σουρεαλισμού: «Στην Ελλάδα δεν χρειάζεται να εισαγάγουμε τον σουρεαλισμό. Η ίδια η χώρα είναι σουρεαλιστική». Ο Στέλιος Παπαδάκης στο βιβλίο του «Σκάρτο»: «Η Ελλάδα είναι μια χώρα όπου η ανοργανωσιά είναι τέλεια οργανωμένη». Και ένας «σταθμάρχης» της Σι Άι Έι: «Σε δυό χώρες είναι πολύ δύσκολο να δουλέψει με επιτυχία η κατασκοπία, στην Ιαπωνία και στην Ελλάδα. Στην Ιαπωνία γιατί δεν μιλάει κανείς. Και στην Ελλάδα γιατί μιλάνε όλοι»! Ας προσθέσουμε τώρα σ’ αυτούς και ολίγον Παπαδούκα, που γράφει για πλάκα τον πρόλογο του βιβλίου του σε καθαρεύουσα γλώσσα. Λέει λοιπόν κάπου στον πρόλογο: «Κατά τούτο, είναι χρήσιμοι αι εξηγήσεις. Ότι προλαμβάνουσι τας παρεξηγήσεις. Του γενικού τούτου κανόνος δεν ήτο δυνατόν να εκφύγει και ν’ αποτελέση μοναδικήν εξαίρεσιν και ο ημέτερος περιούσιος λαός, ως αρέσκονται να πρεσβεύωσι τινές, ευτυχείς και υπερήφανοι ότι εγεννήθησαν Έλληνες, όπως οι Ελβετοί ότι εγεννήθησαν Ελβετοί, οι Λουξεμβούργιοι Λουξεμβούργιοι και οι Εσκιμώοι ότι εγεννήθησαν Εσκιμώοι»!
Ο Παπαδούκας δημιουργεί κι αυτός χάος, μόνο και μόνο σημειώνοντας στο οπισθόφυλλο του βιβλίου του: «Ο συγγραφέας έχει εκδόσει ως τώρα έξη βιβλία με χιουμοριστικά διηγήματα, αυτό είναι το έβδομο. Και τώρα παρουσιάζει το υπ’ αριθμόν 8 βιβλίο του»! Και μέσα εκεί, υπάρχει κι ένα θέμα του, που έχει για τίτλο του «Χάος-Χάος-Χάος»! Σκύβω απάνω του να δω τί λέει. Λέει για τη χώρα μας, που «διαρκώς και αενάως» επιζεί και προοδεύει «κολυμβώσα εις το χάος»! Και μη φανταστείτε κάποια άγνωστη κατάσταση. «Κάθε κυβέρνηση νεοφερμένη | παραλαμβάνει «χάος» από την προηγουμένη». Και θυμάται όχι μόνο τις νόμιμες με την ψήφο μας κυβερνήσεις, αλλά και την χούντα που δήλωνε ότι παρέλαβε χάος «το οποίον και θα κατατροπώσει | και την πολυπαθή χώραν μας θα…ξεχαώσει!» Όμως, το είδαμε κι αυτό, αναπόφευκτο αποτέλεσμα κι εκείνης της ηρωικής προσπάθειας ήταν να γίνει το χάος, όπως το βαφτίζει ο Παπαδούκας «χαωδέστερο». Μου έρχονται στο νου τα προφητικά λόγια του ίδιου του εθνοσωτήρα αρχηγού τους: «Παρελάβαμεν την χώραν εις το χείλος της αβύσσου και θα την προχωρήσομεν ένα βήμα μπροστά!»
Τα μέρη του χάους δεν είναι λίγα, είναι πολλά. Έχουμε και λέμε, χάος οικονομικό, χάος διοικητικό, χάος εκπαιδευτικό, χάος ασφαλιστικό, κοινωνικό χάος. Παίρνουμε μια ανάσα και συνεχίζουμε, χάος τιμαριθμικό, χάος πολεοδομικό, κυκλοφοριακό χάος. Άειντε, χάι μανούλαμ, χάι, ένα χάος από χάη!
Ένα άλλο χάος, είναι οι νόμοι. Εκεί να δείτε χάος. Λέει ο Παπαδούκας: «Νόμων πληθώρα, | πενήντα την ώρα. | Πέρνα τους τώρα | και σ’ άλλους προχώρα!» Νόμοι, νόμοι, και τί νόμοι: Αμφιλεγόμενοι. Με διάφορους τρόπους ερμηνευόμενοι. Κι αλληλοσυγκρουόμενοι. Ποιός είπε ότι οι νόμοι υπηρετούν την ευταξία; Είναι όλοι τους είδος του χάους, σε υπερπαραγωγή. Νόμοι που επιτρέπουν τα από άλλους νόμους απαγορευόμενα. Νόμοι που απαγορεύουν τα από άλλους νόμους επιτρεπόμενα. Νόμοι που τα τελευταία εδάφια αναιρούν λιγουλάκι τα πρώτα. Νόμοι που ψηφίζονται, για να ισχύσουν εικοσιτέσσερεις ώρες για ευνόητους λόγους, κι αμέσως μετά αποσύρονται και επανέρχονται στη θέση τους οι παλιοί, για εκείνους που δεν ξέρουν. Και βέβαια να μην ξεχάσω να πω δυό λόγια και για τα παραθυράκια. Άλλο χάος. Τόσα παράθυρα - που νομίζεις ότι οι νομοθέτες είναι οικοδόμοι. Παραθυράκια έχουν οι νόμοι, για να μπαίνει καθαρός αέρας. Και δεν σταματάει σε όλα αυτά το χάος των νόμων. Υπάρχει και το χάος, ο χαμός των διατάξεων. Παραδείγματος χάρη, ποιός τη χάρη τους, σε νόμο του Υπουργείου Γεωργίας «περί δασικής γης» τρυπώνει διάταξη του Υπουργείου Οικονομικών για φορολογική απαλλαγή. Ή σε νόμο «περί συστάσεως νέων ειρηνοδικείων» μπαίνει διάταξη για αύξηση του ποσοστού κέρδους στα φαρμακεία.
Ένα άλλο χάος, καθαρά δικό μας, αυτό όμως ψυχολογικό μας, βρίσκεται στη συντριπτική μας πλειοψηφία. Χωρίς αιτία βάσιμη, όλοι μεταξύ μας είμαστε εχθροί. Και για όσους πούνε «τί είναι πάλι αυτό;» θα τους θυμίσω εικόνες μας: Ο οδηγός με τον διαβάτη. Ο ταξιτζής με τον επιβάτη. Ο επιβάτης με τον ταξιτζή. Ο υπάλληλος καταστήματος με τον πελάτη. Ο επιβάτης λεωφορείου με τον συνεπιβάτη. Ο φοιτητής με τους καθηγητές του. Ο καθηγητής Γυμνασίου με τους μαθητές του. Ο δημόσιος υπάλληλος με τον ανώτερό του ή με τον κατώτερό του. Το αφεντικό με το προσωπικό του. Ο ένοικος πολυκατοικίας με τον διπλανό του.
Χάος από χάη. Όσο και να αναμετρηθούμε μαζί τους, θα βρεθούμε μέσα τους κι εμείς. Όσο και να τα αναλογιστούμε, δεν θα βρούμε ποτέ τον αριθμό τους. Γιατί η μικρή Ελλάδα είναι παράξενα μεγάλη.
