του Πέτρου Ι. Μηλιαράκη*
ΛΟΝΔΙΝΟ. Ο φίλος μου εργάζεται στο City, και πήρε τετράωρη άδεια από την εργασία του προκειμένου να συναντηθούμε για ένα σύντομο γεύμα. Το ραντεβού μας ήταν στο αγαπημένο μου βιβλιοπωλείο «FOYLES» που εδώ και 113 χρόνια έχει παρουσιάσει το βιβλιογραφικό του πλούτο σε μια απίστευτη πολυκλαδικότητα. Στο βιβλιοπωλείο αυτό δεν υπάρχει αντικείμενο που να ενδιαφέρει και να μην μπορεί να το ανεύρει ο ενδιαφερόμενος.
Έτσι, αφού αγόρασε ο φίλος μου και εγώ τα βιβλία που μας ενδιέφεραν, εκείνος περισσότερο οικονομικά, εγώ περισσότερο νομικά, καθίσαμε για ένα σύντομο γεύμα προκειμένου να ανασκοπήσουμε την κατάσταση. Ουαλός στην καταγωγή και από τους δύο γονείς του ο φίλος μου είναι ένθερμος φιλέλληνας που κάνει κάθε χρόνο τις διακοπές του στην Ελλάδα, κατά προτίμηση στη Χερσόνησο. Ενδιαφερόταν πάρα πολύ για το «ηθικό» που επικρατεί στη χώρα, καθόσον τους θερινούς μήνες του είναι αδύνατο να διαγνώσει, στις όποιες επαφές έχει στην Ελλάδα, τους προβληματισμούς που διακατέχουν τους φίλους του. Οι καλοκαιρινές διακοπές άλλωστε δεν είναι πρόσφορες για προβληματισμούς με ιδιαίτερες πολιτικές συζητήσεις και αναλύσεις. Αφού του ανέλυσα, κατά την άποψή μου ασφαλώς, την τρέχουσα κατάσταση, επικεντρωθήκαμε στο περίφημο «BREXIT» και ειδικότερα στο αντικείμενο που αυτός πραγματεύεται σε μεγάλο χρηματοπιστωτικό Οργανισμό στο City.
Για να μην μακρηγορούμε σε μια συζήτηση που δεν μπορούσε να διαρκέσει όσο θα θέλαμε το πρόβλημα εστιάστηκε στο ότι το δολάριο θα εξακολουθήσει να είναι το κατ’ εξοχήν αποθεματικό νόμισμα, στο ότι υπάρχει μια κατ’ αρχήν απειλή του γουάν στο εμπόριο συναλλαγών στον ευρύτερο ασιατικό χώρο, στο ότι το ευρωσύστημα θεωρείται ιδιαιτέρως επιβαρυμένο λόγω δανεισμού, στο ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής για τα προσεχή 4-5 έτη, δεν θα επιδιώξουν ανάπτυξη παραγωγής στο εσωτερικό της χώρας τέτοια, που θα επιβαρύνει το κόστος αγοράς αγαθών και προϊόντων, όσο τα προϊόντα αυτά θα εισάγονται από άλλες χώρες σε χαμηλότερες τιμές. Τέλος, επιβεβαιώθηκε ότι η παγκόσμια οικονομία θα κυριαρχείται από μια ασύμμετρη μόχλευση, όσο οι τελευταίοι δανειστές (Lender of Last Resort) παύουν να είναι οι Κεντρικές Τράπεζες. Έτσι, καταλήξαμε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής στην παρούσα ιστορική φάση και πριν ενδεχομένως υπάρξει συμφωνία για ένα ευρύτερο μοίρασμα του κόσμου, το κυρίως βάρος τους θα έχουν στο χώρο της Ασίας, εξού λόγου και τα 2/3 ή κατ’ άλλους τα 3/4 των αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων ευρίσκονται στην περιοχή αυτή της Υφηλίου.
Τέλος, η συζήτησή μας περιστράφηκε γύρω από τις προσωπικότητες της Ευρώπης. Τον ενημέρωσα ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας στην Ελλάδα, ο Προκόπης Παυλόπουλος, καθ’ όλη της διάρκεια του έτους έκανε σοβαρές παρεμβάσεις, όχι μόνο για τα εθνικά θέματα όπως είναι π.χ. τα ελληνοτουρκικά, αλλά και σε διεθνή fora συντηρητικού μάλιστα ακροατηρίου ανέδειξε ειδικότερα ζητήματα ευρωπαϊκών πολιτικών που αφορούν στην ανάγκη προστασίας του κοινωνικού κράτους δικαίου, της αλληλεγγύης όχι μόνο ως νομικής έννοιας αλλά και ως πολιτικής πρακτικής, ενώ ανέδειξε και την αξία υπεράσπισης της δημοκρατικής αρχής, της αντιπροσωπευτικής δηλαδή δημοκρατίας. Τέλος, αναφέρθηκα στην άσκηση ιδιαίτερης κριτικής από τον έλληνα Πρόεδρο που αφορούσε σεε αθέσμιτα Όργανα όπως είναι π.χ. το Eurogroup, των οποίων οι αποφάσεις οξύνουν το ζήτημα της «έλλειψης δημοκρατικής νομιμοποίησης», δικαστικού ελέγχου και προστασίας στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου του Λουξεμβούργου.
Ασφαλώς ως ένθερμος υποστηρικτής της Ελλάδας, ο φίλος, επικρότησε τις απόψεις του Προέδρου της Δημοκρατίας, όπως εγώ του τις μετέφερα. Κυρίως όμως τον εντυπωσίασε το ζήτημα της κριτικής του Έλληνα Προέδρου ως προς το δημοκρατικό έλλειμμα και το «θεσμικό κενό» που παρουσιάζουν πολλές δραστηριότητες στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έτσι μοιραία καταλήξαμε στη διαπίστωση ότι τα τελευταία χρόνια στην κεντρική Ευρώπη λείπουν οι μεγάλοι ηγέτες που μπορούσαν να πάρουν κρίσιμες αποφάσεις και να οδηγήσουν κράτη και κοινωνίες στη λήψη σημαντικών αποφάσεων. Το ίδιο κλίμα παρατηρήσαμε ότι ισχύει και στο πεδίο της επιστήμης, όπου οι πάντες πλέον στην οικονομική επιστήμη ενδιαφέρονται «ποιός» θα αναδείξει περισσότερο τα δόγματα του νεοφιλελευθερισμού, ενώ λιγοστεύουν οι παρεμβάσεις υπέρ του παρεμβατικού κράτους και του ελέγχου της ασύμμετρης συμπεριφοράς των αγορών. Ο ίδιος είχε αναγνώσει στο Guardian τις απόψεις του Στήβεν Χώκινγκ. Έτσι ο φίλος μου και εγώ συμφωνήσαμε ότι παρουσίες όπως του Στήβεν Χώκινγκ που δεν εμπλέκονται αμέσως ή εμμέσως στην πολιτική μπορεί να είναι κρίσιμες και χρήσιμες στον επηρεασμό της κοινής γνώμης, πολλώ δε μάλλον όταν με τις παρεμβάσεις τους μπορεί να δημιουργήσουν κλίμα ενεργοποίησης της κοινής γνώμης ή άλλως της πανεπιστημιακής κοινότητας.
· επανερχόμενος στο Ξεονοδοχείο
Επανερχόμενος στο Ξενοδοχείο μου, εντόπισα και πάλι τις προσφάτως διατυπωθείσες θέσεις του Στήβεν Χώκινγ, ο οποίος ήταν καίριος σε πολύ κρίσιμα ζητήματα, που αφορούσαν ευρύτερες πολιτικές αλλά και ειδικότερες πολιτικές. Ο Στήβεν Χώκινγ, μεταξύ των άλλων στην πρόσφατη παρέμβασή του διατύπωσε τη θέση ότι: «Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να γκρεμίσουμε, όχι να υψώσουμε, εμπόδια εντός και μεταξύ των εθνών. Αν θέλουμε να έχουμε μία πιθανότητα να το κάνουμε αυτό, οι ηγέτες του κόσμου θα πρέπει να αναγνωρίσουν ότι έχουν αποτύχει και ότι έχουν απογοητεύσει τους πολλούς. Με τους πόρους να συγκεντρώνονται όλο και περισσότερο στα χέρια των λίγων, θα πρέπει να μάθουμε να μοιραζόμαστε πολύ περισσότερα από ό,τι μοιραζόμαστε σήμερα», ενώ συμπληρώνει πως: «Τώρα έχουμε την τεχνολογία για να καταστρέψουμε τον πλανήτη στον οποίο ζούμε, αλλά δεν έχουμε αναπτύξει ακόμη την ικανότητα να δραπετεύσουμε από αυτόν. Ίσως σε μερικές εκατοντάδες χρόνια, θα έχουμε δημιουργήσει ανθρώπινες αποικίες ανάμεσα στα αστέρια, αλλά τώρα έχουμε μόνο έναν πλανήτη, και πρέπει να εργαστούμε από κοινού για να τον προστατεύσουμε».
· ποιός είναι ο Στήβεν Χώκινγκ
Όπως είναι γνωστό ο Στήβεν Χώκινγκ είναι βρετανός θεωρητικός φυσικός, κοσμολόγος, συγγραφέας, και Διευθυντής Ερευνών στο Κέντρο Θεωρητικής Κοσμολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, έχει συμβάλει αποφασιστικώς στην επιστήμη πάνω στα θεωρήματα της «βαρυτικής μοναδικότητας» στο πλαίσιο του γνωστικού αντικειμένου της «γενικής σχετικότητας». Στην επιστημονική του δε παρέμβαση ανήκει και η θεωρητική πρόβλεψη ότι οι μαύρες τρύπες εκπέμπουν ακτινοβολία, η οποία έλαβε το όνομά του ως «ακτινοβολία Χώκινγκ». Υπ’ όψιν δε ότι ο επιστήμονας αυτός είναι ο πρώτος που ανέλυσε τη λεγόμενη «κοσμολογία» που αφορά «ένωση της γενικής θεωρίας της σχετικότητας» και της «κβαντικής μηχανικής».
Ο Στήβεν Χώκινγ όμως είναι γνωστός στην υφήλιο και για το λόγο ότι πάσχει από τη νόσο του κινητικού νευρώνα (αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση), που αφορά μια κατάσταση εξελισσόμενη κατά τη διάρκεια των ετών. Διαβιεί δε, σχεδόν εξ ολοκλήρου παράλυτος και η επικοινωνία του λαμβάνει χώρα μέσω μιας πρωτοποριακής συσκευής παραγωγής ομιλίας.
· ευκαιρία αναστοχασμού
Η συνάντησή μου με το φίλο μου, μου έδωσε την ευκαιρία αναστοχασμών. Είναι κρίμα που η πανεπιστημιακή κοινότητα φαίνεται αποκαμωμένη και παραδομένη στα δόγματα του νεοφιλελευθερισμού, ανήμπορη να αντισταθεί και να αρθρώσει ένα δημόσιο πειστικό αντίθετο λόγο. Φαίνεται ότι πολλοί επιστήμονες συνθηκολογούν με το carpe diem του Οράτιου (τρύγα τη μέρα). Όσο όμως πολιτικοί άνδρες ακόμη και της Περιφέρειας, όπως ο σημερινός Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας καθώς και επιστήμονες κύρους και άνθρωποι μοναδικού ήθους όπως ο Στήβεν Χώκινγκ, παρεμβαίνουν με δημόσιο λόγο, τόσο μέσα μου αρχίζει να γεννιέται μια αισιοδοξία. Ωστόσο, δράττομαι των λόγων και πάλι του Στήβεν Χώκινγ για να προσυπογράψω τη δημόσια κριτική του ως προς τους ηγέτες που σήμερα αποφασίζουν για την τύχη των λαών. Δεν χωρά καμία αμφιβολία, όπως τοποθετείται ο ΣτήβενΧώκινγκ ότι: «Οι ηγέτες του κόσμου θα πρέπει να αναγνωρίσουν ότι έχουν αποτύχει και ότι έχουν απογοητεύσει τους πολλούς. Με τους πόρους να συγκεντρώνονται όλο και περισσότερο στα χέρια των λίγων, θα πρέπει να μάθουμε να μοιραζόμαστε πολύ περισσότερα από ό,τι μοιραζόμαστε σήμερα».
Και με αυτή τη θέση από καρδιάς εύχομαι από το Λονδίνο χαρούμενο και εποικοδομητικό το νέος έτος 2017!
---------------------------------------------
* Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Χώρας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC - EU).
