Του Μηνά Ρασούλη
Η επανασύνδεση των σχέσεων της Τουρκίας με Βαλκανικές χώρες και ΕΕ.
Σε μία συνολική αξιολόγηση της τρέχουσας τουρκικής εξωτερικής πολιτικής στα Βαλκάνια και ΕΕ δεν πρέπει να παραβλέψουμε τις κύριες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Τουρκία σήμερα , όσον αφορά την γενική αστάθεια ασφαλείας στην περιοχής της Μ. Ανατολής , τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει, αλλά και τα πολιτικά συμφέροντά της. Και οι τρεις τομείς όπως γνωρίζετε συνδέονται μεταξύ τους με αποκορύφωμα την γενικότερη απειλή αποσύνδεσης των Βαλκανίων και της Μ. Ανατολής .
Το γεγονός ότι τόσο στο γειτονικό της Ιράκ , όσο και οι Κούρδοι της Συρίας δεν ήταν ποτέ τόσο κοντά στην απόκτηση της ανεξαρτησίας των θεωρείται από τους τούρκους το ένα και μοναδικό θέμα Εθνικής Ασφαλείας που πιέζει ακόμα και τον πρόεδρο Ερντογάν να λάβει υπερβολικά μέσα προς αντιμετώπισής του . Μία κατεύθυνση των προθέσεών του Ερντογάν φανερώθηκε και είναι οι στενές του σχέσεις με το Ιράν με αποκορύφωμα την επίκαιρη συνεργασία υλοποίησης της συμφωνίας της Αστάνας αυτές τις ημέρες με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις εκκαθάρισης και εγκατάστασης 500 παρατηρητών στην περιοχή του Ιντλέμπ της Συρίας .
Η ενδεχόμενη συνεργασία και με το Ιράκ για μοχλό πίεσης στην κουρδική αυτόνομη περιοχή , αλλά και οι απότομες εναλλαγές της εξωτερικής πολιτικής του Ερντογάν στις σχέσεις με Ρωσία όπως η επίσκεψή του στην Ουκρανία , αλλά και με την Αμερική η οποία σχεδιάζει την απομάκρυνση των στρατιωτικών της δραστηριοτήτων από την Τουρκία καταδεικνύουν την προβληματική αναμεταξύ των συνεργασία . Σε όλες του αυτές τις ενέργειες θα παρακολουθήσουμε ότι η βοήθεια που λαμβάνει η Τουρκία από τις δυτικές δυνάμεις και συμμάχους της είναι αμελητέα. Αντίθετα η υπερβολική της πίεση προς όλες αυτές τις πλευρές , καθιστά την Κουρδική πλευρά ικανή να επιταχύνει τις ενέργειές της για απόκτηση των πολιτικών της στόχων.
Η δεύτερη πρόκληση αφορά την επιδείνωση των σχέσεών της με τα Βαλκανικά κράτη, λόγω των πολλών δραστηριοτήτων εδώ και καιρό του Fethullah GULLEN κυρίως στις εκπαιδευτικές και πολιτιστικές του δραστηριότητες στις βαλκανικές μειονότητες , στην ΕΕ , αλλά και στην Αμερική προς ενίσχυση του μετριοπαθούς Ισλάμ. Εδώ και καιρό όμως έχει εγκαταλειφθεί λόγω ρήξης με τον GULLEN αυτή η πολιτική εκ μέρους του Ερντογάν . Αυτές οι δραστηριότητες όμως είχαν σαν αποτέλεσμα την ενίσχυση του θρησκευτικού φανατισμού, αλλά και τις μειονοτικές διεκδικήσεις που θα αντιμετωπίσουμε στην Βαλκανική στο εγγύς μέλλον, από πλευράς της Τουρκίας και της Βουλγαρίας ιδιαίτερα. Η έκφραση αυτή της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής φάνηκε και στις Κυπριακές διαπραγματεύσεις που δεν ευνοεί στην διατήρηση υγιούς διαλόγου βασισμένος στα αμοιβαία συμφέροντα.
Σχετικά με το ΙΡΑΚ και την Συρία επέλεξε ο Ερντογάν να συνεργαστεί με το ΙΡΑΝ και την Ρωσία σε βάρος της μακρόπνοης προτεραιότητας και της ανατροπής του Bashar alAssad λόγω της επιμονής της Ουάσιγκτον και ΕΕ στη συνέχιση της συνεργασίας με τους Κούρδους της Συρίας. Η αδράνεια των ΗΠΑ στην έκδοση του πρώην συνεργάτη του Ερντογάν τον Fethullah GULLEN και το ένταλμα σύλληψης που εκδόθηκε για τον πρώην υπουργό οικονομίας Zafer CAGLAYAN θεωρούνται σχεδόν εχθρικές ενέργειες στην Άγκυρα . Ομοίως ως επαναστατικές κινήσεις εκ μέρους της Άγκυρας θεωρούνται η σύλληψη ακτιβιστή και δύο διπλωματικών υπαλλήλων της Αμερικής στην Τουρκία. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι το εχθρικό κλίμα που έχει δημιουργηθεί θα αντιστραφεί σύντομα .
Το τρίτο πρόβλημα είναι η προβληματική σχέση της Τουρκίας με την ΕΕ , που επηρεάζει όλα τα Δυτικά Βαλκάνια. Η ελπίδα ότι τα σύννεφα θα καθάριζαν μετά τις εκλογές στην Τουρκία και στην Γερμανία τον Σεπτέμβριο χάθηκε, κατανοώντας και οι δύο πλευρές ότι το πρόβλημα είναι περισσότερο διαρθρωτικό . Ο αυξανόμενος λαϊκισμός και ξενοφοβικών τάσεων στην ΕΕ συνεχίζονται παράλληλα με τον ευρωπαϊκό σκεπτικισμό της Άγκυρας. Οι επιπτώσεις στην περαιτέρω επιδείνωση των δεσμών είναι αναμφισβήτητες . Από την άλλη πλευρά της Τουρκίας ωστόσο, είναι το γεγονός ότι η Τουρκία εγκατέλειψε εδώ και πολύ καιρό την δημοκρατική μεταρρυθμιστική της προσπάθεια αντιμετώπισης των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων , αλλά και της διακοπής των μεταναστευτικών ροών προς τα Βαλκάνια , τώρα που η κρίση στην Συρία έρχεται στο τέλος της.
Οι κυβερνητικές μεταρρυθμίσεις στα πρώτα χρόνια του Ερντογάν επέτρεψαν την έναρξη των διαπραγματεύσεων με την ΕΕ. Η καλύτερη απάντηση λοιπόν στους Ευρωπαίους, θα ήταν η έναρξη των μεταρρυθμίσεων που θα επέτρεπε τις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις, τα ανθρώπινα δικαιώματα, εγκαθιδρύοντας κράτος δικαίου με τις θεμελιώδεις ελευθερίες στην χώρα.
Αυτές ενδεχομένως να μην εξαλείψουν άμεσα τον ήδη υπάρχοντα σκεπτικισμό , αλλά θα επέτρεπε την αυξανόμενη κοινωνική ενότητα με την μείωση της πολιτικής πόλωσης και την άρση της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης. Η απελευθέρωση των δημοσιογράφων , πολιτικών αντιπάλων , αλλά και ακαδημαϊκών θα ήταν μία επιπλέον σημαντική αρχή για τον σκοπό αυτό.
Σε όλες αυτές τις προκλήσεις θα προτείναμε να αρχίσουν από τις πιο λογικές και σχετικά εύκολες αρχίζοντας από την ενίσχυση των σχέσεών της με τα ευρωπαϊκά κράτη επειδή η τουρκική κυβέρνηση έχει όλα τα μέσα προς την κατεύθυνση αυτή. Η επαναφορά αυτών των σχέσεων θα ήταν δυνατή εάν και μόνο ο Ερντογάν έχει πραγματική βούληση να επαναλάβει τις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις .