Του Κώστα Α. Μπογδανίδη
Είχα την τύχη να μεγαλώσω σ’ ένα περιβάλλον που η ανάμειξη των πολιτισμών ήταν εμφανής στην καθημερινότητα, τις συνήθειες, τη νοοτροπία. Κυρίως ήταν στη γλώσσα. Ο πατέρας με τη γιαγιά- Καππαδόκες γαρ- να μιλάνε μεταξύ τους τα καραμανλίδικα. Να ακούω για το «χουλιάρ», το «τσιμπί», το «κλάκι» και τα «μορμόρια». Ξένες λέξεις. Πολύ αργότερα κατάλαβα ότι ήταν ελληνικότατες, με αρχαία ρίζα.
Από την άλλη να ακούω τη μάνα μου- βέρα κρητικιά από το Οροπέδιο καταγόμενη- να αναφέρεται στον «πόδα» της, την "ταχινή", να λέει για τα «γίβεντα» του κόσμου, να ζητά όλα να γίνονται «ντελόγο». Σαφί ξενόγλωσσος εγίνηκα! Έλα όμως που ήταν κι αυτά ελληνικά, με κάποιες…προσμίξεις και αφομοιώσεις ενετικών- λατινικών, τουρκικών όρων…
«Το υποσυνείδητο ξεδιπλώνεται μέσα από τα παιχνίδια της γλώσσας» έλεγε ένας διάσημος ψυχίατρος. Πόσο δίκιο είχε! Γι’ αυτό μάλλον και προκλήθηκε μέγιστος ενθουσιασμός στα βάθη της ψυχής μου, όταν έπεσε στα χέρια μου η σπουδαία δουλειά του καθηγητή Μιχάλη Κασσωτάκη για το «γλωσσικό ιδίωμα των κατοίκων του Οροπεδίου Λασιθίου». Στην πραγματικότητα είναι η κρητική διάλεκτος αφού το Οροπέδιο υπήρξε ανέκαθεν ο (και πνευματικός) σιτοβολώνας της Κρήτης. Ένα πόνημα που έρχεται ως συνέχεια ανεκτίμητων εργασιών, από τον Ξανθουδίδη και τον Αλεξίου, τον Πιτυκάκη και τον Πάγκαλο ως τον γλωσσικό Άτλαντα της Κρήτης ,του Κοντοσόπουλου.
Λέξεις και φράσεις ξεχασμένες από τους νεότερους ή ιδιωματισμοί που μεταφέρονται ακόμη στον χρόνο , από γενιά σε γενιά, χωρίς περιορισμούς, για να επιβεβαιωθεί ο Βιτγκενστάιν ,που κατέληγε ότι τα όρια της γλώσσας είναι τα όρια του ανθρώπινου μυαλού. Δεν ξεφυλλίζεις, αλλά…ρουφάς τις 800 σελίδες του εντυπωσιακού λεξικού για να μάθεις πόθεν προέρχεται το «παράωρος», ο «χιλές» , το…ψακί και του τσουρούκ- μουρούκ!
Ομολογώ ότι δεν θα μπορούσα να φανταστώ καλύτερο ανάγνωσμα το τελευταίο διάστημα. Εγχειρίδιο γλωσσομάθειας και όχι μόνο. Ιστορικό, διδακτικό ,ψυχαγωγικό!
Αλλά ήταν τελικά…μισή χαρά! Γιατι ήρθε να συμπληρωθεί από μια υπέροχη είδηση: Από το ερχόμενο ακαδημαϊκό εαρινό εξάμηνο, στο Παιδαγωγικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Κρήτης θα προσφέρεται το μάθημα με τίτλο «Οι νεοελληνικές διάλεκτοι στην εκπαίδευση, η περίπτωση της κρητικής διαλέκτου». Δηλαδή μετά από εισήγηση της καθηγήτριας, κ. Μαρίνας Τζακώστα – Θεοδωράκη και ως αποτέλεσμα μίας κοινής προσπάθειας με τον ιστορικό Σύλλογο Ρεθύμνιων Αττικής «Το Αρκάδι» , θα διδάσκονται τα…κρητικά! Δεν είναι υπέροχο; Δεν είναι επιτέλους μια καινοτόμα και ενδιαφέρουσα προσέγγιση της ιστορίας ενός λαού; Πώς θα τον μάθεις, πως θα διδαχθείς την ιστορία του εάν δεν ξέρεις τη γλώσσα του;
Και μην πάει ο νους σας σε…σοβινισμούς και άλλες τοπικιστικές ανοησίες. Οι πρώτοι που πρέπει να διδαχθούν τα κρητικά είναι οι…κρητικοί. Να αποενοχοποιήσουμε το σύνδρομο της παράδοσης. Για να μάθουμε τον τόπο μας. Την ιστορία μας. Να αντιληφθούμε τι μας «έλεγαν» οι πρόγονοι. Γιατί όντως «Κατοικούμε μια γλώσσα ,παρά μια χώρα»
