του Γιώργου Α. Ζερβάκη *
Οικονομική και κοινωνική κρίση, εθνικά πολιτικά συστήματα αμφισβητούνται καθώς βρίσκονται αντιμέτωπα με κρίση ταυτότητας και προσανατολισμού, εμφάνιση ακραίων λαϊκιστικών σχημάτων της Δεξιάς και της Αριστεράς, εθνικισμός και ακροδεξιά σε έξαρση. Καλπάζουσα ανεργία, τρομοκρατικές επιθέσεις ακραίων ισλαμιστών με θύματα αθώους για να πληγεί η πολιτισμική ταυτότητα της Ευρώπης. Σε ευρωπαϊκά εθνικά κράτη παρουσιάζονται φαινόμενα που νομίζαμε ότι τα είχαμε αφήσει πίσω μας, με την Δημοκρατία, θεμελιώδη στοιχεία του κράτους δικαίου, ανεξάρτητες πολιτικές θεσμικές ταυτότητες, να δέχονται μείωση της ισχύος και του ρόλου τους από εθνικούς κυβερνητικούς μηχανισμούς.
Ο εθνικός απομονωτισμός, μετά την περίπτωση του βρετανικού δημοψηφίσματος και το Brexit, περιπλέκει τα στοιχεία της ευρωπαϊκής κρίσης. Ο πολιτικός και οικονομικός εθνικολαϊκισμός, βρίσκει ευάλωτα κοινωνικά πεδία να στήσει τον διαιρετικό του λόγο, να εκμεταλλευθεί την ανασφάλεια, τις εθνικές και περιφερειακές ανισότητες.
Όμως, οι διαχρονικοί συντελεστές του ενοποιητικού εγχειρήματος μπορούν να ξαναβρούν τον δρόμο του κοινού ιστορικού πεπρωμένου. Οι δημαγωγικές και λαϊκιστικές τάσεις που εμφανίζονται σε μια συνεχή άνοδο, από την άλλη πλευρά δεν αποτυπώνουν τίποτα άλλο παρά κάμψη, πολιτική και κοινωνική οπισθοχώρηση. Ετερόκλητοι δημαγωγοί και λαϊκιστές έχουν σαν βασική τους επιδίωξη να καλλιεργήσουν στις ευρωπαϊκές κοινωνίες την αμφιβολία για το εάν καταφέρει να επιβιώσει η ΕΕ. Απέναντι στα αντιευρωπαϊκά και εθνικολαϊκιστικά κόμματα, χρειάζεται μια αφύπνιση των ευρωπαϊκών κοινωνιών.
Απόδειξη των αδιεξόδων που επιφέρει ο λαϊκισμός αποτυπώνεται ξεκάθαρα στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ο πρωθυπουργός Κάμερον, με περίσσευμα λαϊκισμού έσυρε την χώρα του σε δημοψήφισμα, για να αποφασίσει ο λαός για το εάν θέλει να παραμείνει στην ΕΕ. Και μετά το διχαστικό, αχρείαστο δημοψήφισμα, στο βρετανικό πολιτικό σύστημα, κυρίως σε αυτό που υπερθεμάτιζε για το σκληρό Brexit, κυριάρχησαν θεωρίες και αντιλήψεις εξωπραγματικές για την ευκολία αποχώρησης. Που φυσικά κατέρρευσαν, με την λανθασμένη κρίση να γίνεται μοιραία για όλο το Βρετανικό πολιτικό σύστημα, για την Κοινωνία, που αντιλήφθηκε καθυστερημένα και με υψηλό κόστος την συντελεσθείσα ζημιά.
Η ΕΕ στο σύνολο της, τα θεσμικά της όργανα, τα κράτη-μέλη, οι πολιτειακές και πολιτικές εξουσίες, τα πολιτικά συστήματα, τα κόμματα, το πλέγμα αυτοδιοίκησης, ο μηχανισμός κοινωνικών εταίρων, οι φιλοευρωπαϊκές οργανώσεις έχουν την ευκαιρία και την υποχρέωση να ανανεώσουν το ευρωπαϊκό όραμα. Να ενισχύσουν το οικονομικό περιβάλλον, να κάνουν τον κοινοτικό προϋπολογισμό γνήσιο και σταθερό εργαλείο ανάπτυξης, να δράσουν ευρωπαϊκά και συντονισμένα για την απασχόληση, να δημιουργήσουν μια αναγκαία σύγκλιση εθνικών συμφερόντων, που μέσα από ένα νέο Μάαστριχτ, θα δώσουν ώθηση στο συνολικό ενοποιητικό εγχείρημα.
Οι προκλήσεις για την ΕΕ απαιτούν μια τολμηρή φυγή προς τα εμπρός, μια επανατοποθέτηση τέτοια που θα διασφαλίζει όσα έχουν επιτευχθεί στο μεταπολεμικό ευρωπαϊκό περιβάλλον, όσα συγκροτούν το κοινοτικό κεκτημένο. Όσα επετεύχθησαν τις 10ετίες του ´80 και του ´90 από τους Ζισκάρ Ντ´ Εστέν-Χέλμουτ Σμίτ και τους Φρανσουά Μιτεράν-Χέλμουτ Κόλ.
Η Ευρώπη πρέπει να αφυπνισθεί από την θεσμική υπνηλία στην οποία περιέπεσε, επιτρέποντας στις ευρωαρνητικές, ευρωφοβικές, λαϊκιστικές συνιστώσες να επιτεθούν κατά της ευρωπαϊκής ιδέας. Τα εθνικά πολιτικά περιβάλλοντα, τα πολιτικά συστήματα, τα κόμματα, πρέπει να κατανοήσουν την διαμορφούμενη ευρωπαϊκή πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα. Η προσπάθεια για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση αποτελεί το κατάλληλο πεδίο όπου οι σημερινές και αυριανές κοινές προκλήσεις, μπορούν να βρούν απαντήσεις.
Με την Ευρώπη και τα πολιτικά συστήματα να βιώνουν τις επικίνδυνες παρενέργειες της ανόδου δημαγωγικών και λαϊκιστικών μετώπων, που απειλούν τις δημοκρατικές μας αναφορές, οφείλουμε να προωθήσουμε τον περαιτέρω εκδημοκρατισμό των κοινοτικών θεσμών. Να απαντήσουμε με πειστικότητα στο ερώτημα γιατί η εμβάθυνση της ευρωπαϊκής θεσμικής δημοκρατίας είναι η πιο κατάλληλη μέθοδος μέσα απο την οποία μπορούν να διορθωθούν οι υπαρκτές ατέλειες που δημιουργήθηκαν απο την διακυβερνητική-διακρατική αντίληψη, με τα εθνικά κράτη να συνεχίσουν την πορεία τους σε μια Ευρώπη που θα ενοποιείται με ομοσπονδιακά χαρακτηριστικά, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά.
* Ο κ. Γιώργος Α. Ζερβάκης, είναι εκπρόσωπος των Ευρωπαίων Φεντεραλιστών Κρήτης. Το άρθρο έχει γραφεί για το Cretalive.gr
