Δανείζομαι τη φράση από το ευαγγέλιο του Ματθαίου (κεφ. 26,38). Πρόκειται για λόγια του Χριστού στον κήπο της Γεθσημανή, λίγο προτού συλληφθεί από τον όχλο των Ιουδαίων και οδηγηθεί στους αρχιερείς και στον Πιλάτο. Ο Θεάνθρωπος Χριστός στον λόγο αυτό εκφράζεται ως άνθρωπος που πονά και λυπάται για όσα θα ακολουθήσουν: την εγκατάλειψη από τους μαθητές Του, την αγνωμοσύνη των Ιουδαίων, την οδύνη του σταυρού. Ωστόσο, το θέμα μου δεν είναι η λύπη του Χριστού. Είναι η λύπη που δοκιμάζει όλη η Ελλάδα από τον τραγικό και άδικο θάνατο του Αντώνη στο λιμάνι του Πειραιά, εξαιτίας της απανθρωπιάς κάποιων ανθρώπων, που άφησαν τη δύναμη που τους έδινε η εξουσία τους να ξεσπάσει απροκάλυπτα πάνω σε ένα αδύναμο και ανυπεράσπιστο άνθρωπο. Προσέξτε: ο Αντώνης, αυτός ο άσημος αλλά αγαπητός στην κοινωνία του Αγίου Νικολάου άνθρωπος, έγινε γνωστός με το όνομά του: είναι ο Αντώνης όλων των Ελλήνων. Αντίθετα, οι «δυνατοί» άλλοι είναι οι ανώνυμοι, είναι εκπρόσωποι μιας εξουσίας, χωμένοι μέσα στο έρεβος μιας δύναμης που χρησιμοποιήθηκε ως συνώνυμη του κακού.
Στο νου μου έρχεται η παραβολή του πλουσίου και του φτωχού Λαζάρου: ο πλούσιος δεν κατονομάζεται από τον Χριστό, είναι ανώνυμος, μια περσόνα, ένα άτομο μιας κοινωνικής ομάδας, το οποίο ζει μέσα στην πολυτέλεια, αποκομμένο όμως από την υπόλοιπη κοινωνία, αδιάφορο για όσους έχουν την ανάγκη του, αφού συμπεριφέρεται απέναντι στους φτωχούς χειρότερα και από σκυλιά. Αντίθετα, ο Λάζαρος λέγεται με το όνομά του, είναι πρόσωπο συγκεκριμένο, κι ας ήταν ταπεινός και άσημος και φτωχός: ήταν ο Λάζαρος όλης της κοινωνίας. Γι’ αυτό το όνομα του αδικοχαμένου Αντώνη λειτούργησε σαν ξυπνητήρι για τις κοιμισμένες μας συνειδήσεις, για να ξαναδούμε τη σχέση μας με τους συνανθρώπους μας, για να σκεφτούμε ότι δεν είμαστε μόνοι σε τούτο τον κόσμο, ότι η συνύπαρξη απαιτεί την ανθρωπιά και ότι, αν εκλείψει η ανθρωπιά, όλα χάνουν το νόημά τους. Περίλυπος, λοιπόν, η ψυχή μου:
«Περίλυπός εστιν η ψυχή μου» για τον αθώο Αντώνη, που έχασε τη ζωή του με τόσο παράλογο, σκληρό, τραγικό και άδικο τρόπο.
«Περίλυπός εστιν η ψυχή μου» για την οικογένειά του που θρηνεί για το χαμό του.
«Περίλυπός εστιν η ψυχή μου» για την απανθρωπιά κάποιων ανθρώπων, για τους οποίους η ανθρώπινη ζωή ελάχιστη έχει αξία.
«Περίλυπός εστιν η ψυχή μου» για το μαύρο πέπλο του κυνισμού και της αδιαφορίας που έχει σκεπάσει τις ψυχές μας.
«Περίλυπός εστιν η ψυχή μου» για τις ναρκισσιστικές συμπεριφορές που έχουν γίνει μόνιμο φαινόμενο στην κοινωνία μας.
«Περίλυπός εστιν η ψυχή μου» για τον φιλοτομαρισμό και την πρόταξη του στενού ατομικού συμφέροντος μεταξύ των ανθρώπων.
«Περίλυπός εστιν η ψυχή μου» για τη βία που δείχνει καθημερινά το μαύρο της πρόσωπο σε πολλές εκφάνσεις της ζωής μας, ατομικής και συλλογικής.
«Περίλυπός εστιν η ψυχή μου» για τον ρατσισμό, την μικρόνοια, τον φανατισμό και τη βαρβαρότητα που ενδημούν στην κοινωνία.
«Περίλυπός εστιν η ψυχή μου» για τους πολιτικούς που δεν δίνουν προτεραιότητα στον άνθρωπο, τον οποιοδήποτε άνθρωπο, πέρα από χρώμα, φύλο, φυλή ή θρήσκευμα.
«Περίλυπός εστιν η ψυχή μου» για τους νέους που χάνονται στον σκοτεινό κόσμο των ναρκωτικών.
«Περίλυπός εστιν η ψυχή μου» για τα παιδιά που τα καταδικάζουμε σε ένα αύριο χειρότερο από το χθες.
«Περίλυπός εστιν η ψυχή μου» για την αγάπη που έχει παγώσει στις καρδιές των ανθρώπων.
«Περίλυπός εστιν η ψυχή μου», γιατί ξημερώνει ένα αύριο χωρίς πολλές ελπίδες.
«Περίλυπός εστιν η ψυχή μου», γιατί μας έχουν βυθίσει στις ψευδαισθήσεις μιας εικονικής πραγματικότητας.
«Περίλυπός εστιν η ψυχή μου», γιατί ξεχάσαμε ότι, για να σταθούμε καλά πάνω στη γη, πρέπει το ένα πόδι μας να πατά έξω από αυτήν, όπως είπε ο Ελύτης.
«Περίλυπός εστιν η ψυχή μου», επειδή πιστεύουμε ότι πάντα έχουμε δίκιο, ξεχνώντας τον Σωκράτη που είπε πως είναι καλύτερα να αδικείσαι παρά να αδικείς.
«Περίλυπός εστιν η ψυχή μου», γιατί δεν μπορούμε πια να ονειρευόμαστε.
«Περίλυπός εστιν η ψυχή μου» για μια ανθρωπότητα που ροκανίζει το κλαδί του δένδρου πάνω στο οποίο κάθεται.
«Περίλυπός εστιν η ψυχή μου» για την κοινωνία μας που πάει να γίνει ζούγκλα.
«Περίλυπός εστιν η ψυχή μου», γιατί πάψαμε να πιστεύουμε πως η ζωή δεν τελειώνει εδώ.
«Περίλυπός εστιν η ψυχή μου» για τα πλάσματα του Θεού που εξαφανίζουμε κάθε μέρα.
«Περίλυπός εστιν η ψυχή μου» για κάθε Αντώνη και για κάθε Βαγγέλη που χάνει τη ζωή του από την απανθρωπιά των συνανθρώπων του.
Περίλυπη η ψυχή μας για τα πολλά δεινά του κόσμου μας, που έγινε αληθινά επικίνδυνος. Μα φαίνεται όμως ότι έτσι ήταν πάντα. Η ιστορία δείχνει πως ο άνθρωπος μπορεί να συμπεριφερθεί σαν θηρίο σε κάθε εποχή. Το έζησε ο κόσμος στους δυο παγκοσμίους πολέμους, το ζει και τώρα στην Ουκρανία, στην Αφρική, στην Ασία, κι ας έχουμε προοδεύσει στην επιστήμη και την τεχνολογία. Ωστόσο, σ’ αυτή την αιματοβαμμένη πορεία της ανθρωπότητας, πάντοτε βρίσκονταν κάποιοι άνθρωποι που έδειχναν τον δρόμο για ένα διαφορετικό κόσμο. Όχι τον δρόμο της βίας και του θανάτου, αλλά τον δρόμο της δικαιοσύνης, της αγάπης, της ανθρωπιάς, της ειρήνης. Οι φιλόσοφοι της αρχαίας Ελλάδας με πρώτο τον Σωκράτη, οι Πατέρες της Εκκλησίας, οι μεγάλοι λογοτέχνες, οι άνθρωποι της τέχνης γενικά, έδειξαν ποιος πρέπει να είναι ο προσανατολισμός της ανθρωπότητας. Κυρίως όμως ο Θεάνθρωπος Χριστός, με τη διδασκαλία, τη ζωή και τη σταυρική Του θυσία, έδειξε στην πράξη πώς πρέπει να ζει ο αληθινός άνθρωπος, ποιος ο σκοπός της ζωής του, πώς θα περάσει από την ύπαρξη στη συνύπαρξη. Εκεί βρίσκεται το μυστικό. Αν συνειδητοποιήσουμε βαθιά ότι δεν ζούμε μόνοι σε τούτη τη ζωή, τότε υπάρχει ελπίδα. Ευτυχώς, πάντα υπάρχει μια μαγιά που δεν μας αφήνει να βυθιστούμε στην απόγνωση και την απελπισία. Κι όπως λίγη μαγιά είναι αρκετή για να «ανεβεί» η ζύμη και να γίνει το ψωμί, έτσι και η μικρή αυτή μαγιά ελπίζουμε ότι τελικά δεν θα αφήσει να βυθιστούμε στο έρεβος του κακού, για να μη θρηνήσουμε ξανά έναν άλλον Αντώνη.
Γιάννης Γ. Τσερεβελάκης
