Η εκπαίδευση, οι επαγγελματικές υπηρεσίες και οι επισκευές είναι οι κλάδοι που έχουν τη χαμηλότερη διείσδυση της χρήσης καρτών, σύμφωνα με μελέτη του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ). Στη μελέτη με τίτλο «Ηλεκτρονικές πληρωμές στην Ελλάδα: Πολιτικές και επιδράσεις στη χρήση καρτών, 2015-2020», που παρουσιάστηκε την Δευτέρα, καταγράφεται η πορεία των ηλεκτρονικών πληρωμών κατά την περίοδο 2015-2020 και εκτιμώνται η επίδραση των μέτρων πολιτικής στη χρήση καρτών, καθώς και η συμβολή τους στα φορολογικά έσοδα.
Έτσι, ως προς την κλαδική διάρθρωση, παρά την αύξηση που παρατηρήθηκε την περίοδο 2015-2017, το μερίδιο των υπηρεσιών στις πληρωμές με κάρτα παραμένει δυσανάλογα μικρό σε σχέση με τα αγαθά.
Ειδικότερα, ενώ οι υπηρεσίες έχουν 59,7% μερίδιο στην ιδιωτική κατανάλωση το 2019, στην αξία των πληρωμών με κάρτα το μερίδιό τους περιορίζεται σε 31,3%. Ιδιαίτερα περιορισμένη είναι η διείσδυση της χρήσης καρτών στην εκπαίδευση, τις επαγγελματικές υπηρεσίες και τις επισκευές, ενώ παρά την πρόοδο που σημειώθηκε υπάρχει περιθώριο για σημαντική περαιτέρω αύξηση της χρήσης καρτών στην εστίαση.
Αντίθετα, το μερίδιο αγοράς αυξήθηκε σημαντικά για την εστίαση και τα καταστήματα τροφίμων, ενώ μειώθηκε για καταστήματα ένδυσης και άλλα καταστήματα λιανικής.
Το λιανικό εμπόριο, τα σούπερ μάρκετ/παντοπωλεία και τα πρατήρια καυσίμων είναι οι τρεις πρώτοι εκ των δέκα κορυφαίων κλάδων, ως προς την αξία συναλλαγής, με σημαντικό μερίδιο αγοράς στη χρήση καρτών για το 2019.
Η πανδημία έπληξε και τις ηλεκτρονικές πληρωμές
Παρά το γεγονός ότι η πανδημία μάς έφερε την τηλεργασία – ή και την ανεργία – και τα lockdowns και αύξησε τις ηλεκτρονικές συναλλαγές, σύμφωνα με τη μελέτη του ΙΟΒΕ, είχε σημαντικό αντίκτυπο στην κλαδική σύνθεση των ηλεκτρονικών πληρωμών, με τις ταξιδιωτικές υπηρεσίες, την ψυχαγωγία, τα καταλύματα, την εστίαση και τα καταστήματα ένδυσης να έχουν πληγεί σημαντικά από την καραντίνα, ενώ τα καταστήματα τροφίμων και τα φαρμακεία ενισχύθηκαν.
Αντίθετα, τη σημαντική συμβολή της χρήσης καρτών στην ενίσχυση των φορολογικών εσόδων από ΦΠΑ και τη διεύρυνση της φορολογικής βάσης αποτυπώνει η μελέτη του ΙΟΒΕ. Όπως προκύπτει, η μεγάλη αύξηση της χρήσης καρτών στις καθημερινές συναλλαγές συνέβαλε τουλάχιστον κατά 17% στην ετήσια αύξηση των εσόδων από ΦΠΑ που καταγράφηκε το 2019. Σημειώνεται ότι η χρήση καρτών διευρύνθηκε θεαματικά μετά το 2015, λόγω της επιβολής κεφαλαιακών περιορισμών, ενώ διατήρησε ισχυρούς ρυθμούς και μετά το 2017, ως αποτέλεσμα και των μέτρων προώθησης των ηλεκτρονικών πληρωμών που πάρθηκαν με τον νόμο 4446/2016.
Παρ’ όλα αυτά, το επίπεδο χρήσης καρτών στην Ελλάδα παραμένει χαμηλότερο από τους μέσους όρους της ΕΕ, ενώ παρατηρείται ακόμα σημαντικά χαμηλότερη χρήση καρτών σε συγκεκριμένους κλάδους και περιοχές της χώρας. Σε αυτή τη βάση, σύμφωνα με τη μελέτη, είναι χρήσιμο να ληφθούν περισσότερο στοχευμένα και θετικά μέτρα, ώστε να ενισχυθεί περαιτέρω η διείσδυση των ηλεκτρονικών πληρωμών, προοπτική η οποία θα αποφέρει επιπλέον δημοσιονομικά οφέλη.
Αναλυτικότερα, η δυναμική στη χρήση καρτών πληρωμής παρέμεινε ισχυρή τη διετία 2018-2019, όταν άλλα ηλεκτρονικά μέσα πληρωμών, όπως μεταφορές πίστωσης και εντολές άμεσης χρέωσης, παρουσίασαν τάσεις σταθεροποίησης. Έως το τέλος του 2019, ο αριθμός των συναλλαγών δωδεκαπλασιάστηκε εντός μιας πενταετίας, ενώ η αξία συναλλαγών έφτασε πενταπλάσιο επίπεδο σε σύγκριση με το τέλος του 2014. Αντίθετα, μετά την αρχική ώθηση από την επιβολή των κεφαλαιακών περιορισμών, που ανέβασε ραγδαία τον αριθμό εντολών άμεσης χρέωσης και μεταφοράς πίστωσης (κατά περίπου 70% υψηλότερα το 2017 σε σχέση με το 2014), ο ρυθμός αύξησής τους έχει επιβραδυνθεί.
Η ισχυρή άνοδος της χρήσης καρτών στη χώρα την τελευταία πενταετία δεν κατάφερε να εξαλείψει τη διαφορά σε σχέση με το μέσο επίπεδο χρήσης καρτών της ΕΕ. Ειδικότερα, η αξία συναλλαγών με κάρτα ως ποσοστό της κατανάλωσης νοικοκυριών ανήλθε σε 21,1% στην Ελλάδα το 2019, από 7% το 2015. Παραμένει όμως σημαντικά χαμηλότερα από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης (31,7%) και της ΕΕ-28 (39,5%).
Τα βασικά συμπεράσματα της μελέτης του ΙΟΒΕ συνοψίζονται ως εξής:
Η χρήση καρτών πληρωμών αυξήθηκε έντονα στην Ελλάδα μεταξύ 2015 και 2019, με διαφορετική ταχύτητα ανά κλάδο, ενώ διακόπηκε από την πανδημία τον Μάρτιο του 2020.
Το επίπεδο χρήσης καρτών συγκλίνει σταδιακά στον μέσο όρο της ΕΕ, ωστόσο παραμένει σημαντικά χαμηλότερο και ετερογενές μεταξύ κλάδων και περιφερειών.
Οι καταναλωτές πραγματοποιούν συναλλαγές με κάρτες πολύ περισσότερο για να αγοράσουν αγαθά παρά υπηρεσίες. Τα σούπερ μάρκετ, τα καταστήματα ενδυμάτων, τα πρατήρια καυσίμων και άλλα καταστήματα λιανικής είναι κορυφαίοι κλάδοι στις ηλεκτρονικές συναλλαγές τα τελευταία τέσσερα χρόνια.
Ενώ υπήρξε σύγκλιση στο βαθμό χρήσης ΗΜΠ (ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής) ανά γεωγραφική περιοχή, η Αττική συνεχίζει να αντιπροσωπεύει σχεδόν το ήμισυ της συνολικής αξίας των συναλλαγών με κάρτα.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η συχνότητα των ψηφιακών πληρωμών αυξήθηκε, κυρίως μέσω συναλλαγών χαμηλής αξίας.
Όσον αφορά τις διαδικτυακές πληρωμές με κάρτες το 2020, η χρήση τους έχει επιταχυνθεί πολύ πιο γρήγορα από ό,τι αυτών με φυσική παρουσία.
Ταξιδιωτικές υπηρεσίες, ψυχαγωγία, καταλύματα, εστίαση και καταστήματα ένδυσης επλήγησαν σημαντικά από την πανδημία, ενώ καταστήματα τροφίμων και φαρμακεία ενισχύθηκαν.
