Η θρυλική πολιορκία των Συρακουσών κατά την οποία οι Ρωμαίοι πολέμησαν τους Έλληνες της Σικελίας οι οποίοι αμύνθηκαν χάρη στις πρωτοποριακές εφευρέσεις του Αρχιμήδη, μάγεψε έναν 13χρονο μαθητή που κατάφερε να δημιουργήσει μία μίνι ρέπλικα του μηχανισμού με τα κάτοπτρα που έκαιγαν τα ρωμαϊκά πλοία.
Συγκεκριμένα όπως μεταδίδει το Business Insider, ο Brenden Sener, από τον Καναδά, σχεδίασε ένα έργο επιστημονικής έκθεσης για να δει αν ένα τέτοιο κατόρθωμα σαν και αυτό που αποδίδεται στον Αρχιμήδη ήταν δυνατό με μια μικρογραφία της… φονικής ακτίνας. Φυσικά ο ίδιος δεν προσπάθησε να βάλει φωτιά σε οτιδήποτε, αλλά να διαπιστώσει ότι η διάταξή του -που περιλάμβανε θερμικές λάμπες και καθρέφτες- αύξησε σημαντικά τη θερμοκρασία του στόχου.
Με βάση τα αποτελέσματα του έργου του, ο 13χρονος κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Αρχιμήδης μπορεί να είχε όμτως επιτύχει κάτι τέτοιο, αφού ιστορικά δεν έχει αποδειχθεί πως ο συγκεκριμένος μηχανισμός υπήρξε, αλλά αποδίδεται στον Αρχιμήδη ως μία εφεύρεση η οποία κινείται μεταξύ μύθου και πραγματικότητας. «Αν ήταν σε μεγαλύτερη κλίμακα και με μια αρκετά ισχυρή πηγή θερμότητας, θα ήταν σίγουρα εφικτό», δήλωσε στο 13χρονος στο Business Insider.
Ο Sener άρχισε να ενδιαφέρεται για πρώτη φορά για τον διάσημο Έλληνα μαθηματικό αφού είδε τον κοχλία του Αρχιμήδη σε ένα ντοκιμαντέρ. Έκανε ένα προηγούμενο έργο για επιστημονική έκθεση βασισμένο σε αυτή τη συσκευή, η οποία χρησιμοποιείται συχνά στην άρδευση. «Λόγω του ότι ο Αρχιμήδης ήταν ένας τόσο καταπληκτικός εφευρέτης, αποφάσισα να ερευνήσω περισσότερες από τις εφευρέσεις του», δήλωσε. Τότε ήταν που βρήκε τη λεγόμενη φονική ακτίνα.
Στο αναβαθμισμένο μοντέλο του, ο 13χρονος μαθητής χρησιμοποίησε λάμπες θέρμανσης για να αναπαραστήσει τον ήλιο. Μικροί κοίλοι καθρέφτες αντανακλούσαν το φως σε ένα κομμάτι χαρτόνι με ένα "Χ" που σηματοδοτούσε τον στόχο. «Ήταν απλώς μια μικρότερη εκδοχή του όσο πιο κοντά μπορούσα να το φέρω στην πραγματική ζωή», είπε. Ένα υπέρυθρο θερμόμετρο μετρούσε την αύξηση της θερμοκρασίας κάθε φορά που ο Sener πρόσθετε έναν καθρέφτη. Με μια λάμπα 100 Watt, ο πρώτος καθρέφτης ζέστανε το στόχο κατά περίπου 46 βαθμούς Φαρενάιτ. Η προσθήκη ενός δεύτερου και ενός τρίτου καθρέφτη αύξησε τη θερμοκρασία κατά 38 έως 40 βαθμούς, ενώ ο τέταρτος καθρέφτης την αύξησε κατά 50 βαθμούς στους 128 βαθμούς Φαρενάιτ.
Ο Sener υπέθεσε ότι η ακτίνα θανάτου του Αρχιμήδη δεν ήταν αδύνατη αν είχε χρησιμοποιήσει πολύ περισσότερα κάτοπτρα και μια πιο θερμή πηγή θερμότητας.
Η πολιορκία των Συρακουσών
Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας των Συρακουσών μεταξύ 214 και 212 π.Χ., ο Ρωμαίος στρατηγός, ο Μάρκος Κλαύδιος Μάρκελλος, επιχείρησε να εισβάλει στο νησί της Σικελίας και να καταλάβει τις Συρακούσες, μία από τις σπουδαιότερες ελληνικές πόλεις ολόκληρης της Μεσογείου. Ωστόσο βρήκε απέναντί του όχι μόνο την σθεναρή αντίσταση των Συρακουσίων αλλά και του Αρχιμήδη ο οποίος αφιερώθηκε στο να προστατεύσει την πόλη του αξιοποιώντας τις γνώσεις του.
Ένας ιστορικός του 12ου αιώνα έγραψε ότι «γέρνοντας ένα είδος καθρέφτη προς τον ήλιο», ο Αρχιμήδης «έκαψε ολόκληρο τον ρωμαϊκό στόλο». Ο συγγραφέας, ο Ιωάννης Ζωναράς, βασίστηκε στην περιγραφή αυτή σε γραπτά ενός παλαιότερου ιστορικού, μερικές εκατοντάδες χρόνια μετά την πολιορκία.
Αντιλαμβανόμενοι πόσο δύσκολη θα ήταν η πολιορκία, οι Ρωμαίοι έφεραν τις δικές τους μοναδικές συσκευές και εφευρέσεις για να βοηθήσουν την επίθεσή τους. Σε αυτές περιλαμβάνονταν η sambuca, ένας πλωτός πύργος πολιορκίας με γάντζους, καθώς και σκάλες κλιμάκωσης σε πλοία που κατέβαιναν με τροχαλίες στα τείχη της πόλης.
Εκτός από αυτές τις καινοτόμες εφευρέσεις, ο Αρχιμήδης επινόησε αμυντικές συσκευές για να αντιμετωπίσει τις ρωμαϊκές προσπάθειες, συμπεριλαμβανομένου ενός τεράστιου γάντζου με γερανό - Η Αρπάγη του Αρχιμήδη - που χρησιμοποιήθηκε για να ανασηκώνει τα εχθρικά πλοία από τη θάλασσα πριν τα ρίξει στον όλεθρό τους.
Αυτές οι εφευρέσεις όπως και η φονική ακτίνα από τα κάτοπτρα, μαζί με τα πυρά από τις βαλλίστρες και τους οναγέρηδες που ήταν τοποθετημένοι στα τείχη της πόλης, απογοήτευαν τους Ρωμαίους και τους ανάγκαζαν να επιχειρούν δαπανηρές άμεσες επιθέσεις.
Τελικά η πόλη έπεσε το 212 π.Χ. όταν οι Έλληνες αμέλησαν τα μέτρα ασφαλείας στα τείχη λόγω της μεγάλης γιορτής της Αρτέμιδος, με αποτέλεσμα οι Ρωμαίοι να βρουν την ευκαιρία και να εισβάλουν, σφάζοντας αδιακρίτως, πλην όσων ήταν δηλωμένοι φιλορωμαίοι.
Ο Μάρκος Κλαύδιος Μάρκελλος είχε διατάξει να μην σκοτωθεί ο Αρχιμήδης. Ο Αρχιμήδης ωστόσο συνέχισε να μελετά και ενώ οι Ρωμαίοι είχαν μπει στην πόλη. Ένας Ρωμαίος στρατιώτης φέρεται να τον βρήκε να σχηματίζει κάτι κύκλους στην άμμο. Ο Έλληνας μαθηματικός του είπε την διάσημη φράση «μη μου τους κύκλους τάραττε» και ο νεαρός Ρωμαίος στρατιώτης μη γνωρίζοντας ποιον έχει απέναντί του τον σκότωσε εν ψυχρώ.
Πολλοί άλλοι προσπάθησαν να αναδημιουργήσουν την ακτίνα θανάτου
Πιο πρόσφατα, η τηλεοπτική εκπομπή "Mythbusters" ασχολήθηκε τρεις φορές με την ακτίνα θανάτου του Αρχιμήδη και δεν κατάφερε ποτέ να την κάνει να λειτουργήσει. Το 2005, ένας καθηγητής του ΜΙΤ πυροδότησε ένα ξύλινο σκάφος με την τεχνική, αλλά μια δεύτερη προσπάθεια απέτυχε. Όμως η ακτίνα θανάτου έχει αιχμαλωτίσει τη φαντασία για αιώνες.
Ο φιλόσοφος Ρενέ Ντεκάρτ τη βρήκε απίθανη το 1637. Περισσότερα από 100 χρόνια αργότερα, ο λόγιος Αθανάσιος Κίρχερ πήγε στις Συρακούσες για να υπολογίσει πόσο μακριά θα ήταν τα ρωμαϊκά σκάφη. Το 1747, ο Georges-Louis Leclerc, Comte de Buffon, ο οποίος ήταν Γάλλος φυσιοδίφης, επιχείρησε το δικό του πείραμα με καθρέφτες.
Το 1973, ένας μηχανικός, ο Ιωάννης Σακκάς, αποφάσισε ότι η ιστορία ήταν αληθοφανής επειδή χρησιμοποίησε καθρέφτες με μπρούτζινη επίστρωση για να βάλει φωτιά σε ξύλο καλυμμένο με πίσσα μέσα σε λίγα λεπτά.
Αλλά όπως επεσήμανε ο 13χρονος Sener, τα κινούμενα σκάφη είναι πολύ πιο δύσκολοι στόχοι. Η νεφοκάλυψη, η απόσταση από την ακτή και η υγρασία του ξύλου θα μπορούσαν να επηρεάσουν την αποτελεσματικότητα της τεχνικής.
Επιστήμονες και ιστορικοί έχουν επισημάνει ότι ο Αρχιμήδης είχε στη διάθεσή του και άλλα όπλα που ήταν λιγότερο επιδέξια και πιο οικονομικά αποδοτικά. Ορισμένοι πρότειναν κανόνια ατμού ή εμπρηστικά μείγματα ως τρόπους για την καύση των πλοίων των Ρωμαίων.
Οι Έλληνες μπορεί επίσης να χρησιμοποίησαν καθρέφτες για να θαμπώσουν τους Ρωμαίους ναυτικούς. Οι αντανακλαστικές επιφάνειες και τα πύρινα σκάφη θα μπορούσαν να συγχωνευθούν στους αιώνες που ακολούθησαν, δημιουργώντας ενδεχομένως τον μύθο της ακτίνας θανάτου.
Ό,τι κι αν συνέβη με τον Αρχιμήδη, ο Sener είναι πιο περήφανος για το βραβείο που κέρδισε από τη Δημόσια Βιβλιοθήκη του Λονδίνου για την έμπνευση του ενδιαφέροντος των μαθητών για την επιστήμη και την τεχνολογία.
