Της Κατερίνας Μυλωνά
Ακόμα και… ομοιώματα νεκροκεφαλών έχουν βρεθεί σε σπήλαια της χώρας, αρχαιολογικούς και περιβαλλοντικούς θησαυρούς που στην ουσία δεν προστατεύονται από πουθενά.
Όπως είχε γράψει το Cretalive, το Ινστιτούτο Σπηλαιολογικών Ερευνών Ελλάδας είχε απευθύνει απευθύνει έκκληση προς όλους τους σπηλαιολόγους να συμβάλλουν στην προσπάθεια καταγραφής των υποβαθμισμένων σπηλαίων της Ελλάδας και των πιέσεων που τους ασκούνται. Σύνθημα της εκστρατείας είναι «Τα σπήλαια δεν έχουν φωνή, εμείς έχουμε!».
Ο διευθυντής του Ινστιτούτου, κ. Καλούστ Παραγκαμιάν, αναφέρει πως γίνεται προσπάθεια να έρθουν στο φως οι συνθήκες που επικρατούν στα σπήλαια, να διαμορφωθεί μία σαφής εικόνα για το τι συμβαίνει.
Όπως εξηγεί, πρακτικά τα σπήλαια δεν περιλαμβάνονται στην περιβαλλοντική νομοθεσία, δηλαδή δεν προστατεύονται. Ευτυχώς, όμως, η αρχαιολογική υπηρεσία θέτει αυστηρούς όρους για τη χρήση τους, έτσι, παράλληλα, απλώνει ασπίδα προστασίας και για το φυσικό περιβάλλον της χώρας μας.
Ο κ. Παραγκαμιάν κάνει λόγο για κατάχρηση των φυσικών πόρων, κάτι που συμβαίνει σε αρχαιολογικούς χώρους.
«Τα σπήλαια λείπουν από την περιβαλλοντική νομοθεσία και δεν υπάρχουν προδιαγραφές για το αν και πώς μπορεί να τα χρησιμοποιεί κανείς», αναφέρει.
«Αγκάθι» αποτελεί το ιδιοκτησιακό καθεστώς, μπορεί ένα σπήλαιο να φιλοξενεί σπάνια είδη ζώων ή νυχτερίδων και να ανήκει σε κάποιον ιδιώτη. Τότε τι συμβαίνει; Το συγκεκριμένο ζήτημα ορίζεται με ειδικούς νόμους καθώς το Σύνταγμα δεν αναφέρεται σε αυτό.
Ακόμα, προβληματισμός επικρατεί όταν ένα σπήλαιο αξιοποιείται για τουριστικούς σκοπούς, όπως το σπήλαιο Γερανίου. Το Υπουργείο Πολιτισμού είναι αρμόδιο για τη σχετική αδειοδότηση, όμως, στη συνέχεια υπάρχει κενό ως προς την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, των οργανισμών που ζουν στο κάθε σπήλαιο. Υπάρχουν οργανισμοί που ζουν μονάχα σε ένα συγκεκριμένο σπήλαιο και πουθενά αλλού στον κόσμο! Η προστασία τους είναι ένα θέμα που πρέπει να ενδιαφέρει τους αρμόδιους φορείς και να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα.
Αυτή την περίοδο, είναι σε διαβούλευση οι ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες για περιοχές Natura και υπάρχει παρέμβαση από τους σπηλαιολόγους. Πρόκειται για κάτι που πρώτη φορά συμβαίνει στη χώρα μας.
Στην Κρήτη έχουν γίνει δύο ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες, μία για τις προστατευόμενες περιοχές στην Ανατολική και μία για τη Δυτική Κρήτη, που είναι τώρα σε διαβούλευση.
Ο κ. Παραγκαμιάν αναφέρει πως στην Ελλάδα υπάρχουν πολλά λατρευτικά σπήλαια με εκκλησίες και γίνεται μία εκστρατεία προκειμένου να μπουν κάποιοι όροι χρήσης τους. Ο στόχος δεν είναι να αποκλειστεί μία πρακτική αιώνων, αλλά οι πιστοί να έχουν στο μυαλό τους πως βρίσκονται σε χώρο, όπου υπάρχουν ενδημικά είδη, όπως γίνεται στο σπήλαιο της Αγίας Σοφίας στα Τοπόλια. Συνεπώς, δεν πρέπει να γίνονται εκτεταμένες εργασίες γιατί είναι κρίσιμο να ζήσουν και άλλοι οργανισμοί σε έναν χώρο, πέρα από τον άνθρωπο.
Στην Κρήτη, υπάρχουν σπήλαια με εκκλησία και άλλα τουριστικά αξιοποιημένα, χωρίς, όμως, την απαραίτητη περιβαλλοντολογική διαχείριση, όπως το Δικταίον Άντρον, όπου τα έσοδα από τα εισιτήρια αγγίζουν το 1 εκ ευρώ. Όμως, τα χρήματα δεν επιστρέφουν, ουσιαστικά, στο σπήλαιο, εκεί υπάρχουν ενδημικά είδη που οι ειδικοί δεν ξέρουν αν έχουν εξαφανιστεί ή όχι.
Για την προστασία ορισμένων σπηλαίων, τοποθετούνται κάγκελα που είναι, όμως, ακατάλληλα, χωρίς τις ενδεδειγμένες προδιαγραφές. Για παράδειγμα, κάποια εμποδίζουν τις νυχτερίδες να εισέρχονται και να εξέρχονται του σπηλαίου, ωστόσο, η σύμβαση Eurobat ορίζει τι προδιαγραφές πρέπει να πληρούνται.
Κάποια σπήλαια είναι υπόγεια ποτάμια, η έξοδός τους είναι πηγές και πολλές φορές αυτό αποτελεί terra incognita, γιατί υπάρχουν και πηγές που έχουν υποστεί ρύπανση.
«Παλιά, οι άνθρωποι έβλεπαν τα σπήλαια σαν τρύπες στη γη. Δεν τους ενδιέφεραν, ολόκληρα χωριά πετούσαν σε βάραθρα τις οικοσυσκευές τους, έχουμε βρει μέχρι και πεταμένα γαϊδούρια. Είναι μια πρακτική που ακολουθούσαν οι άνθρωποι από αρχαιοτάτων χρόνων. Υπάρχουν σπήλαια χωματερές με σκουπίδια χιλιάδων κυβικών μέτρων», περιγράφει ο κ. Παραγκαμιάν.
Στην Κρήτη μπορεί να μην έχουμε χωματερές τέτοιου τύπου, έχουμε, όμως, κατσίγαρο, όπως στον Κοιλιάρη, στα Χανιά, όπου αδειάζουν 20 δεξαμενές στις όχθες του.
Ο στόχος της εκστρατείας είναι να συλλεχθούν πληροφορίες για 200 σπήλαια και να χρησιμοποιηθούν ως παραδείγματα προκειμένου να διεκδικηθεί ένα θεσμικό πλαίσιο προστασίας τους.
Το σπήλαιο της Αγίας Παρασκευής
Όπως φαίνεται και στις φωτογραφίες, η βλάστηση της δολίνης πριν την είσοδο έχει αλλοιωθεί πλήρως καθώς έχουν φυτευτεί πεύκα και αλμυρίκια. Οι βάτοι που υπήρχαν στην είσοδο και αποτελούσαν κρυψώνα για πολλά πουλιά δεν υπάρχουν πια. Τους ξεπάτωσαν. Στη θέση τους υπάρχουν σήμερα βρωμοκαρυδιές, ένα είδος ξενικό και χωροκατακτητικό.
Το σπήλαιο είναι ποδοπατημένο σε όλη του την έκταση από τους χιλιάδες επισκεπτών κάθε χρόνο. «Οι επισκέψεις αν και παράνομες, γίνονται με την ανοχή των αρμόδιων υπηρεσιών και αρχών», σημειώνει ο κ. Παραγκαμιάν. Τα τοιχώματα του σπηλαίου και τα σπηλαιοθέματα είναι βανδαλισμένα ενώ γίνονται και λαθρανασκαφές (η εικόνα από την τελευταία αίθουσα του σπηλαίου).
Δείτε επίσης:
Σπήλαια: Θησαυροί της φύσης και της Ιστορίας που… μετατρέπονται σε σκουπιδότοπους!
Όποιος ενδιαφέρει, μπορεί να συμπληρώσει το ερωτηματολόγιο ΕΔΩ.
Διαβάστε περισσότερες ειδήσεις από την Κρήτη.
