Το νέο εργασιακό τοπίο καθορίζεται εφεξής, στους τομείς της παράλληλης απασχόλησης, της εργασίας την έκτη ημέρα αλλά και τις Κυριακές, αλλά και για τις τριετίες που θα υπολογίζονται στους μισθούς των εργαζομένων. Ο καινούργιος νόμος (ν.5053/23) δημοσιεύθηκε σε ΦΕΚ και έτσι, ξεκινάει και επίσημα η διαδικασία εφαρμογής του. Σύμφωνα με στελέχη του υπουργείου Εργασίας, θα υπάρξουν ερμηνευτικές εγκύκλιοι για μια σειρά από κομβικής σημασίας ζητήματα και παρεμβάσεις, όπως είναι αυτό της αποφυγής καταχρηστικής εφαρμογής της παράλληλης απασχόλησης, από εταιρίες που θα συνδέονται μεταξύ τους. Τονίζεται όμως, έτσι και αλλιώς, στη διάταξη που ενσωματώθηκε στο νέο νόμο, ότι οι γενικότεροι όροι εργασίας που αφορούν το 8άωρο και το 11άωρο της ημερήσιας ανάπαυσης, πρέπει να τηρούνται απαρέγκλιτα.
Σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με τη "Ναυτεμπορική", ο νόμος ορίζει ακόμα σε ποιες περιπτώσεις και υπό ποιες προϋποθέσεις θα επιτρέπεται πια και η εξαήμερη εργασία για συγκεκριμένες κατηγορίες επιχειρήσεων. Ουσιαστικά το μέτρο αφορά όσες επιχειρήσεις έχουν αποδεδειγμένα συνεχή λειτουργία ή λειτουργούν Δευτέρα – Σάββατο και για μία περίοδο παρουσιάζουν ασυνήθιστα αυξημένο φόρτο εργασίας. Στην περίπτωση που θα εφαρμοστεί το μοντέλο της εξαήμερης απασχόλησης, θα πρέπει να αμείβεται με προσαύξηση 40% η πρόσθετη, έκτη ημέρα εργασίας.
Ανάλογες διευκρινήσεις παρέχονται και ως προς την απασχόληση την Κυριακή, αλλά και στις ημέρες αργίας. Ο νόμος αναφέρει ρητά ποιους κλάδους αφορά η συγκεκριμένη παρέμβαση (πχ βιομηχανία τροφίμων) και όχι συνολικά την αγορά εργασίας. Ξεκαθαρίζεται επίσης ότι οι βασικοί όροι εργασίας, όπως είναι το οκτάωρο, πρέπει να τηρούνται σε κάθε περίπτωση. Ως προς τη διευθέτηση του χρόνου απασχόλησης, τονίζεται ότι πλέον θα μπορεί η διαδικασία να γίνει χωρίς να έχει υποχρεωτικά προηγηθεί έγγραφο αίτημα του εργαζόμενου. Άρα θα είναι αρκετό η σχετική πρωτοβουλία να έχει αναληφθεί από τον εργοδότη, που θα προτείνει στον εργαζόμενο ποιο ακριβώς θα είναι το μοντέλο διευθέτησης, σύμφωνα και με την προηγούμενη νομοθεσία (ν. Χατζηδάκη για 10άωρο σε συγκεκριμένο χρονικό περιθώριο). Όμως, επισημαίνεται την ίδια στιγμή ότι δεν θα επιτρέπεται να γίνει καταγγελία σύμβασης εργασίας, αν ο εργαζόμενος αρνηθεί τη διευθέτηση του χρόνου απασχόλησης που θα του προταθεί.
Ειδικά για τις τριετίες, στο νέο νόμο ξεκαθαρίζεται ότι «ξεπαγώνουν» από την 1.1.2024, αλλά χωρίς να έχουν αναδρομική ισχύ. Άρα, ο χρόνος απασχόλησης που διανύθηκε από την 14η.02.2012 έως και την 31η.12.2023, αν και θα αξιοποιείται ως συντάξιμος, δεν θα επιτρέπεται να προσμετρηθεί ώστε να δοθούν οι ανάλογες μισθολογικές αυξήσεις, λόγω προϋπηρεσίας, που δεν καταβλήθηκαν τα τελευταία 12 χρόνια . Όμως εφεξής, όταν θα συμπληρώνεται κάποια μισθολογική ωρίμανση (πχ τριετία), θα πρέπει ο εργοδότης να καταβάλλει την αύξηση 10% στον εργαζόμενο που αμείβεται με τον κατώτατο μισθό. Ουσιαστικά πρόκειται για μια διαδικασία που θα έχει σταδιακή εφαρμογή για τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα, ειδικά για όσους αμείβονται με τις κατώτατες αποδοχές. Όμως μοιάζει δύσκολο να υπάρξουν εργαζόμενοι που παρέμειναν στα κατώτατα μισθολογικά όρια, για μία 12αετία και τώρα θα μπορέσουν να καρπωθούν τις μισθολογικές ωριμάνσεις, προσθέτοντας προϋπηρεσία, σε εκείνη που είχαν δημιουργήσει πριν από τον Φεβρουάριο του 2012. Έτσι, ως πιο πιθανή συνθήκη φαντάζει η όποια μισθολογική αύξηση, λόγω προϋπηρεσίας, να προκύψει εντός της επόμενης τριετίας. Ως ανώτατο όριο μισθολογικής ωρίμανσης λόγω προϋπηρεσίας, ορίζονται οι τρεις τριετίες στον ιδιωτικό τομέα (30% αύξηση σε βάθος εννιά ετών). Βέβαια, παραμένει ο περιορισμός του μονοψήφιου ποσοστού ανεργίας, που όμως θα απασχολήσει την Πολιτεία το 2027, καθώς τότε θα πρέπει να γίνει ο σχετικός επανέλεγχος. Αν τότε, η ανεργία είναι πάνω από 10%, αυτόματα θα ξαναπαγώσουν οι μισθολογικές ωριμάνσεις, μέχρι το ποσοστό αυτό να ξαναγίνει μονοψήφιο.
Ας δούμε τις πιο σημαντικές παρεμβάσεις που προκαλεί στην αγορά εργασίας, το συγκεκριμένο νομοσχέδιο:
Παράλληλη απασχόληση
Στη διάταξη (άρ. 9) ξεκαθαρίζεται ρητά ότι η παράλληλη απασχόληση σε πολλούς εργοδότες, επιτρέπεται με την επιφύλαξη των διατάξεων που έχουν ήδη θεσπιστεί και αφορούν τον ημερήσιο χρόνο εργασίας και ανάπαυσης των εργαζομένων. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι δεν επιτρέπεται η εργασία πάνω από 13 ώρες ημερησίως, σε πολλούς εργοδότες, ούτε η εργασία πάνω από 8 ώρες την ημέρα, σε έναν εργοδότη. Σε περίπτωση πολλαπλής ασφάλισης ή πολλαπλής καταβολής εισφορών ισχύει η διαδικασία της προσαύξησης στο ανταποδοτικό σκέλος της σύνταξης, όπως θεσπίστηκε με το «νόμο Κατρούκαλου» (ν. 4387/ αρ. 28). Τονίζεται επίσης ότι για να αποφευχθεί η καταχρηστική εφαρμογή της διάταξης, η παράλληλη απασχόληση δεν νοείται μεταξύ συνδεδεμένων επιχειρήσεων. Ακόμα, δεν επιτρέπεται να συνάπτονται συμφωνίες ή να τίθενται ρήτρες με τις οποίες ο εργαζόμενος απαγορεύεται να παρέχει εργασία σε άλλους εργοδότες εκτός του συμφωνημένου ωραρίου.
Καταγγελία σύμβασης εργασίας αορίστου χρόνου χωρίς προειδοποίηση και χωρίς αποζημίωση απόλυσης
Η απασχόληση με σύμβαση εργασίας αορίστου χρόνου για τους πρώτους 12 μήνες από την ημέρα ισχύος της, μπορεί να καταγγελθεί χωρίς προειδοποίηση και χωρίς αποζημίωση απόλυσης (αρ. 19). Μοναδική περίπτωση να ισχύει κάτι διαφορετικό είναι να συμφωνήσουν ο εργοδότης με τον εργαζόμενο σε δοκιμαστική περίοδο. Εάν αυτή η περίοδο, που μπορεί να είναι έως έξι μήνες, κριθεί επιτυχής από τον εργοδότη, τότε χρονικό διάστημα της δοκιμαστικής περιόδου προσμετράται στον χρόνο των 12 μηνών.
Ανάρτηση βασικών όρων εργασίας και ατομικής σύμβασης εργασίας στο ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ
Εφεξής, κάθε εργοδότης, ο οποίος πραγματοποιεί πρόσληψη με σχέση εξαρτημένης εργασίας ιδιωτικού δικαίου, υποχρεούται να αναρτήσει ηλεκτρονικά στο Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ, τους βασικούς όρους εργασίας του εργαζόμενου (αρ. 21). Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αναρτήσει την έγγραφη ατομική σύμβαση εργασίας, η οποία όμως πρέπει να φέρει υπογεγραμμένη την έγκριση και του εργαζόμενου.
Καταχώρηση αλλαγής ωραρίου και υπερωριών στο ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ
Αφορά επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις που έχουν ενταχθεί στην Ψηφιακή Κάρτα Εργασίας (αρ. 22). Αυτή η κατηγορία επιχειρήσεων αποκτά το δικαίωμα, για τους εργαζόμενους που διαθέτει με σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, να μην καταχωρίζει τις αλλαγές ή την τροποποίηση του ωραρίου εργασίας ή την οργάνωση του χρόνου εργασίας ή την υπερωριακή απασχόληση, πριν από την έναρξη πραγματοποίησής τους, όπως συνέβαινε έως τώρα. Έτσι εκτιμάται ότι θα μειωθεί το σχετικό διοικητικό βάρος για τις συγκεκριμένες επιχειρήσεις. Υπενθυμίζεται ότι με την χρήση της Ψηφιακής Κάρτας, αποδεικνύονται σε πραγματικό χρόνο η έναρξη και η λήξη του χρόνου εργασίας, καθώς και η νόμιμη υπέρβαση του δηλωθέντος ωραρίου (υπερωρία). Άρα, σε περίπτωση αναντιστοιχίας της πραγματικής απασχόλησης με τη σχετική σήμανση της κάρτας, η οποία διαπιστώνεται μετά από τον σχετικό επιτόπιο έλεγχο της Επιθεώρησης Εργασίας, επιβάλλονται κυρώσεις, δηλαδή διοικητικό πρόστιμο ύψους, που εφεξής θα ανέρχεται σε 10.500 ευρώ ανά εργαζόμενο στην ψηφιακή κάρτα του οποίου δεν είναι δυνατή η ανωτέρω αντιστοίχιση.
Υποβολή στο ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ των περιπτώσεων λύσης της σύμβασης εργασίας
Θα μπορούν στο εξής να αποτυπώνονται με ασφάλεια στο ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ οι περιπτώσεις οικειοθελών αποχωρήσεων (αρ. 23). Έτσι θα καταγράφεται η πραγματική κατάσταση για εργαζόμενους που ενώ έχουν παραιτηθεί, σήμερα συνεχίζουν να εμφανίζονται ως εργαζόμενοι σε μία επιχείρηση.
Απασχόληση την έκτη ημέρα
Επιτρέπεται εφεξής σε επιχειρήσεις συνεχούς λειτουργίας, που εφαρμόζουν σύστημα πενθήμερης εργασίας με εναλλασσόμενες βάρδιες, η απασχόληση και κατά την 6η ημέρα της εβδομάδας (αρ. 25). Η εργασία σε αυτή την περίπτωση αμείβεται προσαυξημένη κατά 40% και τελεί υπό την επιφύλαξη της τήρησης των χρονικών ορίων εργασίας των εργαζομένων, καθώς και της εφαρμογής των κανόνων για την υγεία και ασφάλειά τους. Άρα, πρέπει να τηρείται το 8άωρο. Ειδικά για τους απασχολούμενους σε ξενοδοχειακές και επισιτιστικές επιχειρήσεις, η αμοιβή της 6ης ημέρας μπορεί να ορίζεται με συλλογική σύμβαση.
Δικαίωμα εργασίας την 6η ημέρα της εβδομάδας αποκτούν και επιχειρήσεις που δεν είναι εκ φύσεως συνεχούς λειτουργίας και εφαρμόζουν σύστημα πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας (αρ. 26). Πρόκειται για επιχειρήσεις που είναι δυνατόν να λειτουργούν από Δευτέρα έως και Σάββατο, επί 24 ώρες, με σύστημα εναλλασσόμενων βαρδιών. Ειδικά γι’ αυτές τις επιχειρήσεις επιτρέπεται η εργασία και κατά την 6η ημέρα της εβδομάδος, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, κατά τις οποίες η επιχείρηση παρουσιάζει απρόβλεπτα ιδιαίτερα αυξημένο φόρτο εργασίας.
Απασχόληση εργαζομένων κατά την Κυριακή και κατά τις ημέρες αργίας
Με την αξιολογούμενη ρύθμιση αντιμετωπίζεται η ανάγκη λειτουργίας κατά την Κυριακή και τις ημέρες αργίας (αρ. 27), στις εξής κατηγορίες επιχειρήσεων:
- Των εκπαιδευτικών κέντρων πιλότων, πληρωμάτων και τεχνικών αεροσκαφών καθώς και εκπαιδευτικών κέντρων προσωπικού επίγειας εξυπηρέτησης αεροσκαφών και επιβατών, εφόσον λειτουργούν επί 24 ώρες ημερησίως και επτά ημέρες την εβδομάδα.
- Της βιομηχανίας τροφίμων.
- Εμφιαλώσεως φυσικού μεταλλικού νερού, παραγωγής αναψυκτικών και παρασκευής προϊόντων εμφιάλωσής τους λόγω της ανάγκης παραγωγής, διατήρησης και μεταφοράς προϊόντων ιδιαίτερα ευαίσθητων, που καθιστούν αναγκαία τη λειτουργία των επιχειρήσεων αυτών κατά τις εν λόγω ημέρες.
Διευθέτηση του χρόνου εργασίας μεταξύ του εργοδότη και του εργαζόμενου
Εφεξής, θα μπορεί να υπάρχει έγγραφη συμφωνία ανάμεσα σε εργοδότη και σε εργαζόμενου για να διευθετείται ο χρόνος εργασίας (αρ. 28). Επίσης, η διαδικασία δεν θα εκκινεί μόνο με έγγραφη αίτηση του εργαζόμενου, όπως ίσχυε, αλλά θα μπορεί να προκύπτουν αλλαγές και με την πρωτοβουλία από την πλευρά του εργοδότη. Ανάλογη συμφωνία διευθέτησης χρόνου εργασίας, μπορεί να καταγραφεί σε επιχειρησιακή σύμβαση, ή να προκύψει ανάμεσα σε εργοδότη και συνδικαλιστικό σωματείο ή ένωση προσώπων. Σε κάθε περίπτωση όμως, αν ο εργαζόμενος αρνηθεί τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας που θα του προταθεί, τότε απαγορεύεται η καταγγελία της σύμβασής του από τον εργοδότη.
Ξεπάγωμα τριετιών – Αμοιβή χρόνου προϋπηρεσίας
Η αξιολογούμενη ρύθμιση αίρει από την 1η.1.2024 και πριν προκύψουν τέσσερα τρίμηνα με μονοψήφιο ποσοστό ανεργίας, τον περιορισμό που υπήρχε από τον Φεβρουάριο του 2012, σύμφωνα με τον οποίο είχαν ανασταλεί οι αυξήσεις που προβλέπονται λόγω μισθολογικών ωριμάνσεων (άρ. 33). Έτσι, ξεπαγώνουν το επίδομα πολυετίας, το επίδομα χρόνου εργασίας, το επίδομα τριετίας και το επίδομα πενταετίας.
Κατά συνέπεια, αναμένεται να ενισχυθεί σταδιακά και σε έως το 2027, το εισόδημα των εργαζομένων και να αντιμετωπιστεί το ζήτημα των επίμονων πληθωριστικών πιέσεων, οι οποίες εξασθενίζουν την αγοραστική τους δύναμη.
Ορίζεται όμως ρητά ότι δεν έχει αναδρομική ισχύ, το χρονικό διάστημα εργασίας από την 14η.2.2012 έως και την 31η.12.2023. Άρα για τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο καμία αξίωση δεν γεννάται από τους εργαζόμενους, ούτε οφείλονται αυξήσεις μισθών ή ημερομισθίων, περιλαμβανομένων και εκείνων περί υπηρεσιακών ωριμάνσεων.
