Επιμέλεια: Ελίνα Φαρσάρη
Όταν η ιστορική μελέτη μετουσιώνεται σε βιβλίο, συνήθως, απευθύνεται στον κύκλο όλων όσοι υπηρετούν το γνωστικό αντικείμενο. Στους ερευνητές, τους πανεπιστημιακούς, τους φοιτητές, τους ιστοριοδίφες, τους φιλίστορες. Στην περίπτωση, όμως, του βιβλίου της Ευγενίας Λαγουδάκη με τίτλο Το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα στο Ηράκλειο 1902-1947, Αθήνα 2023, Ιωλκός, δεν συμβαίνει το ίδιο. Ασφαλώς, πρόκειται για μια μελέτη, απόρροια κοπιώδους ερευνητικής εργασίας, το τελικό αποτέλεσμα, ωστόσο, είναι συναρπαστικό!
Το βιβλίο αυτό είναι μια παρακαταθήκη μνήμης για το Μεγάλο Κάστρο. Συγκεντρώνει μέσα από ένα πλήθος πρωτογενών πηγών που αναλύθηκαν και αξιοποιήθηκαν με τον σχολαστικό τρόπο των φιλολόγων, όλα εκείνα τα γεγονότα τα οποία διαμόρφωσαν τις συνθήκες για τη δημιουργία και τη δράση του εργατικού/συνδικαλιστικού κινήματος στο Ηράκλειο.
Η Ευγενία Λαγουδάκη αξιοποιεί τις τεχνικές της ιστορικής αφήγησης με τρόπο ελκυστικό, «αναγκάζοντας» τον αναγνώστη να καθηλωθεί. Έτσι, η μελέτη αυτή απευθύνεται σε όλους αλλά κυρίως στους Κρητικούς, σε όλους όσοι ασχολούνται με τον συνδικαλισμό από το οποιοδήποτε μετερίζι, και ασφαλώς σε όλους τους Ηρακλειώτες που θέλουν να γνωρίζουν την ιστορία του τόπου τους.
Στις 428 σελίδες αφηγηματικής ροής του βιβλίου συμπυκνώνονται τα δραματικά γεγονότα μιας ταραγμένης ιστορικής περιόδου της νεότερης ελληνικής ιστορίας και εν προκειμένω από το 1902 έως και το 1947. Οι περισσότεροι από μας γνωρίζουμε, έστω αδρομερώς, ότι το εργατικό κίνημα στο Ηράκλειο είχε μια πλούσια σε γεγονότα μαχητική πορεία διεκδικήσεων. Στη διάρκεια της πορείας αυτής υπήρξαν συνδικαλιστές – μάρτυρες του αγώνα για τις καλύτερες συνθήκες ζωής και δουλειάς με προεξάρχοντες τον Στρατή Περγαλίδη, τον Ναπολέοντα Σουκατζίδη, τους αδελφούς Χατζηγεωργίου.
Η μελέτη της διακεκριμένης φιλολόγου και ιστορικού, ακολουθεί χρονολογικά με παράθεση πρωτογενών πηγών και φωτογραφικού υλικού στο πλουσιότατο παράρτημα του βιβλίου την ιστορία του εργατικού κινήματος στο Ηράκλειο και όλων όσοι πρωτοστάτησαν από την εποχή της Κρητικής Πολιτείας και την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, μέχρι τον Μεσοπόλεμο, τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Εμφύλιο.
Στην αυγή του 20ου αιώνα το Ηράκλειο άρχισε να εξελίσσεται σε βιομηχανικό, βιοτεχνικό και εμπορικό κέντρο γεγονός που προκάλεσε αναπόφευκτα τη δημιουργία εργατικής τάξης η οποία άρχισε να οργανώνεται συστηματικά και να διεκδικεί από τη δεκαετία του 1920. Το χρονικό διάστημα από το 1914 έως το 1947, όπως αναφέρει στον επίλογό της η συγγραφέας παραθέτοντας τα συμπεράσματα της μελέτης της, ιδρύθηκαν 63 εργατικά/συνδικαλιστικά σωματεία στο Ηράκλειο, ο αριθμός των οποίων αυξήθηκε εντυπωσιακά κατά τον Μεσοπόλεμο (1924 – 1936). Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου Το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα στο Ηράκλειο, μαθαίνουμε για τη συγκρότηση του Εργατικού Κέντρου Ηρακλείου παρακολουθώντας τη διαδρομή του μέχρι το 1947, το οποίο κατάφερε γρήγορα να συσπειρώσει στους κόλπους του το σύνολο σχεδόν των εργατικών σωματείων της πόλης.
Ιδιαίτερες αναφορές στο έργο της Ευγενίας Λαγουδάκη δίδονται και στον συνδικαλισμό που αναπτύχθηκε στο Ηράκλειο από τους Μικρασιάτες πρόσφυγες, οι οποίοι πρωτοστάτησαν στις εργατικές διεκδικήσεις και κινητοποιήσεις συμβάλλοντας σημαντικά στη ριζοσπαστικοποίηση του τοπικού εργατικού κινήματος. Ειδικά κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου και την περίοδο του Εμφυλίου (1944 – 1947), όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η συγγραφέας «ο πολιτικός λόγος του ΕΚΗ διασταυρώθηκε με εκείνον του ΚΚΕ και του ΕΑΜ».
Ιδιαίτερα εντυπωσιακή για τον αναγνώστη είναι η διαπίστωση της διαχρονικότητας των αιτημάτων που διεκδικούσε κατά το χρονικό διάστημα που μελετήθηκε, το εργατικό κίνημα στο Ηράκλειο. Τι διεκδικούσαν οι εργάτες της πόλης έναν αιώνα πριν;
- Αύξηση ημερομισθίου
- Εφαρμογή νόμιμου χρόνου ημερήσιας εργασίας
- Καθιέρωση κυριακάτικης αργίας
- Κοινωνική ασφάλιση
- Κατοχύρωση συνδικαλιστικών ελευθεριών
- Κατάργηση του «Ιδιώνυμου»
- Αμνηστία στους πολιτικούς κρατουμένους
- Ελεύθερη κυκλοφορία των αριστερών εφημερίδων
Το κυριότερο «εργαλείο» άσκησης πίεσης του εργατικού κινήματος στο Μεγάλο Κάστρο ήταν ασφαλώς η απεργία, ενώ αξιοποιήθηκαν όλοι οι διαθέσιμοι μηχανισμοί διεκδίκησης. Μέχρι το 1947 διοργανώθηκαν δεκάδες απεργίες, συγκεντρώσεις και συλλαλητήρια. Κάποιες από αυτές τις κινητοποιήσεις υπήρξαν αιματοβαμμένες, όπως η απεργία των σταφιδεργατών τον Αύγουστο του 1935 και η απεργία των τυπογράφων τον Ιούνιο του 1947.
Σε αυτές τις πρώτες δεκαετίες της ιστορίας του ο Εργατικό Κίνημα στο Ηράκλειο υπέστη διώξεις από τα κρατικά όργανα (Νομάρχης, Αστυνομία, Χωροφυλακή, Στρατός, Εισαγγελέας Πρωτοδικών, Επιτροπή Δημόσιας Ασφάλειας) με αναγκαστικές διαλύσεις σωματείων, απαγορεύσεις ή καταστολές συγκεντρώσεων, επιδρομές στα γραφεία του ΕΚΗ, προσαγωγές συνδικαλιστών, συλλήψεις, φυλακίσεις και εξορίες, επιθέσεις και δολοφονίες διαδηλωτών. Από την πλευρά της η εργοδοσία επιδιδόταν σε εκφοβισμούς, εκδικητικές απολύσεις, προσλήψεις απεργοσπαστών, συχνές καταγγελίες στις αρχές σε βάρος εργαζομένων που συνδικαλίζονταν.
Μεγάλο ενδιαφέρον στην 45χρονη αυτή πορεία των πρώτων δεκαετιών του εργατικού κινήματος έχει και η στάση που επέδειξε η κοινωνία του Ηρακλείου, η οποία να σημειωθεί δεν συμμεριζόταν πάντα τα αιτήματα της εργατικής τάξης, όπως επίσης τα αστικά κόμματα αλλά και ο τύπος της εποχής.
Το βιβλίο της Ευγενίας Λαγουδάκη συμπυκνώνει με τρόπο ελκυστικό στην ανάγνωση άγνωστες πτυχές της νεότερης ιστορίας του Ηρακλείου. Φυσικά, επιτελεί τον σκοπό του στο ακέραιο ως εργαλείο έρευνας και μελέτης. Για τον Ηρακλειώτη αναγνώστη το ενδιαφέρον επικεντρώνεται σε μία ακόμη διάσταση. Οι αναφορές σε περιοχές και συνοικίες του Ηρακλείου δημιουργούν εξαιρετικές συνθήκες για νοερά «ταξίδια» στο παρελθόν της πόλης. Εντυπωσιακός είναι και ο πλουσιότατος κατάλογος ονομάτων που παρατίθεται στο παράρτημα.
Λίγα λόγια για τη συγγραφέα
Σύμφωνα με τις εκδόσεις Ιωλκός: Η Ευγενία Λαγουδάκη είναι πτυχιούχος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Εργάστηκε ως φιλόλογος στη Μέση Εκπαίδευση επί 25 χρόνια. Έχει εκδώσει τα βιβλία Ειδικό Προσφύγων (2004), Πρόσφυγες στο Ηράκλειο του Μεσοπολέμου (2009), Στυλιανός Αλεξίου. Ο διαπρεπής αρχαιολόγος, ο μεγάλος νεοελληνιστής (2017), Ο βίος και το έργο του Λευτέρη Αλεξίου (2021). Έχει συνεργαστεί με τα περιοδικά Παλίμψηστον, Κρητικά Χρονικά, Κρητολογικά Γράμματα, Διάλογος, Ιδιόφωνο.
Διαβάστε περισσότερες ειδήσεις από την Κρήτη και το Ηράκλειο
