Σε όλες τις περιόδους της ιστορίας συναντάμε άτομα, ομάδες, ενίοτε και πολύ μεγάλα τμήματα του πληθυσμού που βρίσκονται εκτός μιας «κανονικότητας», κανονικότητας που ορίζεται βέβαια ιστορικά. Έχουμε να κάνουμε με άτομα ή ομάδες που δεν είναι πλέον σε θέση να ανταπεξέλθουν ούτε στις πιο βασικές τους ανάγκες, δηλαδή την απλή επιβίωση. Το φαινόμενο της φτώχειας, πέρα από χρονικά και χωρικά πλαίσια, διέπεται από πάγια μοτίβα, πολιτιστικά και κοινωνικά, τα οποία φαίνεται να αναπαράγονται σταθερά και τα συναντά κανείς τόσο στην Ελλάδα ή την Ευρώπη του 21ου αιώνα όσο και στη μεσαιωνική Δύση του 14ου αιώνα ή στη Νεότερη Εποχή, τον 17ο αιώνα. Τέτοια μοτίβα είναι οι βασικές πρακτικές επιβίωσης των πολύ φτωχών, η κινητικότητά τους, η αδιαφοροποίητη ομαδοποίησή τους, εκ μέρους της υπόλοιπης κοινωνίας, με τους εν γένει περιθωριακούς, οι κοινωνικές στάσεις απέναντί τους (αδιαφορία, ανοχή, έλεος ή τιμωρία).
Η μελέτη της Αλίκης Βαξεβάνογλου ανατέμνει το φαινόμενο της φτώχειας και του κοινωνικού δεσμού κατά τον ύστερο Μεσαίωνα, από τον 11ο ώς τον 14ο-15ο αιώνα, εξετάζοντας την εξέλιξή του σε συνάρτηση με όλους εκείνους τους παράγοντες με τους οποίους αλληλεπιδρά: φεουδαρχικό σύστημα, Εκκλησία, θρησκευτικά τάγματα και κοινωνικοθρησκευτικές αντιλήψεις, πολιτική εξουσία, ύπαιθρος και πόλεις, οικονομία και φορολογία, και μείζονες κρίσεις με θεμελιακές επιπτώσεις, όπως η Μαύρη Πανώλη και η σιτοδεία τον 14ο αιώνα. Ταυτόχρονα, η μελέτη της περιόδου αυτής παρέχει συνάμα τα κλειδιά για την κατανόηση του κόσμου των Νεότερων Χρόνων και κατ’ επέκταση του Σύγχρονου Κόσμου, καθώς τότε, στον ύστερο Μεσαίωνα, διαμορφώνονται τα θεμέλια της ευρωπαϊκής νεωτερικότητας.
Η Αλίκη Βαξεβάνογλου γεννήθηκε στην Αθήνα. Ολοκλήρωσε προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές κοινωνικής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Paris 1 της Σορβόννης, όπου ανακηρύχθηκε διδάκτορας. Εργάστηκε ως ερευνήτρια σε πολλά Ερευνητικά Προγράμματα του Ιστορικού Αρχείου της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, του Ιονίου Πανεπιστημίου, του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Έχει διδάξει Ελληνική και Ευρωπαϊκή Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης (τμήμα Κοινωνιολογίας), στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (Ευρωπαϊκός Πολιτισμός - Κοινωνική και Οικονομική Ιστορία της Ευρώπης) και σε Μεταπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου (τμήµα Ιστορίας), της Εθνικής Σχολής ∆ημόσιας Υγείας (τμήμα Κοινωνιολογίας) και του Πανεπιστημίου Αθηνών (τμήμα ΦΠΨ, τομέας ∆ιαπολιτισμικής Εκπαίδευσης). Από το 2000 εργάζεται ως ερευνήτρια (σήμερα Κύρια Ερευνήτρια) στο Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Κοινωνίας της Ακαδημίας Αθηνών. Παράλληλα, από το 2010 διδάσκει Ευρωπαϊκή Ιστορία σε Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστηµίου (τμήματα Ιστορίας και Πληροφορικής). Έχει δημοσιεύσει άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά (στα αγγλικά, γαλλικά, ελληνικά) και έχει γράψει τέσσερα βιβλία κοινωνικής ιστορίας (στα ελληνικά). Οι φτωχοί και ο κοινωνικός δεσμός στον ∆υτικό Μεσαίωνα είναι το πέμπτο της βιβλίο.
ΕΡΓΑ ΤΗΣ Ι∆ΙΑΣ
Οι Έλληνες κεφαλαιούχοι 1900-1940. Κοινωνική και οικονομική προσέγγιση (πρόλογος Σπ. Ι. Ασδραχάς), εκδ. Θεμέλιο - Ιστορική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 1994. Η κοινωνική υποδοχή της καινοτομίας. Το παράδειγμα του εξηλεκτρισμού στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου, εκδ. Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών/Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Αθήνα 1996. Έλληνες Τσιγγάνοι: περιθωριακοί και οικογενειάρχες (πρόλογος Αθ. Ε. Γκότοβος), εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2001. Σιβιτανίδειος Σχολή Τεχνών και Επαγγελμάτων. Από την ίδρυση στην καθιέρωση, (χρηματοδότηση έκδοσης Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών/Σιβιτανίδειος Σχολή), εκδ. οίκος Μελάνι, Αθήνα 2005.
