Γράφει η Ηρώ Ξύδα-Δασκαλάκη MD, PhD, FRCR*
Ο Οκτώβρης έχει ορισθεί παγκοσμίως ως μήνας ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, για τον καρκίνο του μαστού.
Σύμφωνα με τον παγκόσμιο οργανισμό υγείας (WHO), στον γυναικείο πληθυσμό, ο καρκίνος του μαστού συνιστά την πιο συχνή αιτία καρκίνου και πλέον την πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο.
Στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, 1 στις 8 γυναίκες, θα αναπτύξει καρκίνο μαστού, κατά τη διάρκεια της ζωής της. Ωστόσο, ελπιδοφόρο είναι το γεγονός, ότι ενώ η συχνότητα παραμένει εξαιρετικά υψηλή, η θνητότητα μειώνεται, ως απότοκο της σημαντικής προόδου, που έχει επιτελεστεί, στις μεθόδους ανίχνευσης, αντιμετώπισης και θεραπείας του καρκίνου του μαστού.
Τι εννοούμε με τον όρο «πρόληψη»;
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η πρόληψη του καρκίνου του μαστού δεν είναι πρωτογενής, δεν αφορά δηλαδή το στάδιο πριν την εμφάνιση των καρκινικών κυττάρων. Δεν μπορούμε να εξαλείψουμε τους παράγοντες κινδύνου, προκειμένου να θωρακιστούμε εναντίον του. Μπορούμε ωστόσο, να τους τροποποιήσουμε.
Έχει αποδειχθεί για παράδειγμα, ότι, η παχυσαρκία και η αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ αποτελούν παράγοντες κινδύνου, ενώ αντιθέτως, η σωστή διατροφή (ιδιαίτερα η πλούσια σε φρούτα, λαχανικά και βιταμίνη Α), καθώς και η τακτική αερόβια σωματική άσκηση και ο αποτελεσματικός έλεγχος του σωματικού βάρους, προστατεύουν από την εμφάνιση καρκίνου μαστού. Θα πρέπει όμως, να διευκρινισθεί, ότι ο «έλεγχος» αυτών των παραγόντων, δεν οδηγεί από μόνος του σε ελάττωση του κινδύνου και κυρίως της θνητότητας.
Κλειδί αποτελεί ο τακτικός, προσυμπτωματικός έλεγχος, με στόχο την έγκαιρη διάγνωση. Αυτός είναι ο στόχος της δευτερογενούς πρόληψης.
Όταν ο καρκίνος του μαστού διαγιγνώσκεται εγκαίρως και αντιμετωπίζεται κατάλληλα, τότε ελαττώνεται η θνητότητα και μπορεί να επιτευχθεί ίαση από τη νόσο.
Η δευτερογενής πρόληψη περιλαμβάνει την κλινική εξέταση του μαστού, την αυτοεξέταση μαστού από την ίδια τη γυναίκα και όλες τις απεικονιστικές μεθόδους, που χρησιμοποιούνται, με κυρίαρχο τον ρόλο της μαστογραφίας.
Σημαντικό να διευκρινισθεί ότι, δεν έχουν όλες οι γυναίκες την ίδια πιθανότητα (κίνδυνο) εμφάνισης της νόσου. Ως εκ τούτου, η δευτερογενής πρόληψη, ο λεγόμενος προσυμπτωματικός έλεγχος (breast screening) θα πρέπει να είναι προϊόν συνεκτίμησης των παραγόντων κινδύνου (ατομικό ιστορικό, οικογενειακό ιστορικό καρκίνου μαστού, πυκνότητα μαστών, παρουσία γονιδιακών μεταλλάξεων, ηλικία, κτλ), προκειμένου να διαμορφωθεί για την κάθε γυναίκα, ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα, το οποίο θα καθορίζει την ηλικία έναρξης, τη συχνότητα του ελέγχου και ποιες απεικονιστικές εξετάσεις αυτός θα περιλαμβάνει.
Λαμβάνοντας υπόψη τις επικρατέστερες κατευθυντήριες οδηγίες, η ηλικία έναρξης ορίζεται στα 40 έτη και το χρονικό διάστημα στους 12-18 μήνες. Προφανώς αυτό είναι μια γενική οδηγία, που αφορά στον γενικό πληθυσμό και όχι τις γυναίκες υψηλού κινδύνου.
Ποια είναι η μέθοδος εκλογής για τον προσυμπτωματικό έλεγχο;
Η ψηφιακή μαστογραφία αποτελεί τη μέθοδο εκλογής, τη βάση για τον προσυμπτωματικό έλεγχο κάθε γυναίκας, που ανήκει στον γενικό πληθυσμό από 40 ετών και άνω. Είναι η διαγνωστική μέθοδος αναφοράς, που ανεξαρτήτως των περιορισμών, ως προς τη διαγνωστική ακρίβεια, δεν παραλείπεται και συνιστά την πρωταρχική μέθοδο προσυμπτωματικού ελέγχου.
Ο καθοριστικός ρόλος της μαστογραφίας στην έγκαιρη διάγνωση αποτυπώνεται στις διαρκείς προσπάθειες βελτίωσης ως προς την ευαισθησία και την ειδικότητα της μεθόδου. Σημαντικό τεχνολογικό επίτευγμα σε αυτόν τον τομέα, συνιστά η τομοσύνθεση, η «μετεξέλιξη» ουσιαστικά της ψηφιακής μαστογραφίας. Πρόκειται για μία «δυναμική» και όχι στατική απεικονιστική μέθοδο, που βασίζεται στη σύνθεση πολλαπλών τομών του μαστού, οι οποίες λαμβάνονται υπό διαφορετικές γωνιές. Απλουστευμένα, πρόκειται για μια μέθοδο, όπου ξεφυλλίζεται ο μαστός σαν ένα βιβλίο, αυξάνοντας τη δυνατότητα της μεθόδου να ανιχνεύσει βλάβες, μικρές, οι οποίες, στο αρχικό τους στάδιο ενδεχομένως υποκρύπτονται από τα πυκνά αδενικά στοιχεία, αναλόγως της σύστασης του μαστού και δεν είναι τόσο ευδιάκριτες στην «συμβατική» ψηφιακή μαστογραφία. Η τομοσύνθεση πραγματοποιείται στον μαστογράφο. Είναι ουσιαστικά μια διαφορετική λειτουργία του ίδιου μηχανήματος και σύμφωνα με έγκυρες μελέτες, σε συνδυασμό με την ψηφιακή μαστογραφία ή συνθετική ψηφιακή μαστογραφία, αυξάνει το ποσοστό ανίχνευσης καρκίνου μαστού, σε πρώιμο στάδιο, που είναι και ο βασικός στόχος της δευτερογενούς πρόληψης.
Η μέθοδος αυτή έχει θέση στο πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου κάθε γυναίκας και ιδιαιτέρως, σε γυναίκες με πυκνούς, ετερογενείς μαστούς. Όσον αφορά την ακτινική επιβάρυνση, με την ανάπτυξη λογισμικών, που επιτρέπουν τη διενέργεια τομοσύνθεσης και συνθετικής ψηφιακής μαστογραφίας, η δόση ακτινοβολίας είναι απόλυτα ασφαλής, κάτω από τα ανώτερα επιτρεπόμενα όρια και συγκρίσιμη με αυτή της ψηφιακής μαστογραφίας.
Άλλες απεικονιστικές μέθοδοι, όπως το υπερηχογράφημα και η μαγνητική μαστών ενδέχεται να κριθούν απαραίτητες για τη συμπλήρωση του προσυμπτωματικού ελέγχου.
Οι γυναίκες θα πρέπει να απευθύνονται σε εξειδικευμένους επαγγελματίες υγείας, που ασχολούνται με τις παθήσεις του μαστού, προκειμένου να ενημερωθούν σωστά για το κατάλληλο εξατομικευμένο πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου, που συστήνεται να ακολουθήσουν ανάλογα με την πληθυσμιακή ομάδα κινδύνου, στην οποία ανήκουν.
Υπολογίζεται ότι, κατά τη διάρκεια ζωής μιας γυναίκας, η πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου μαστού φθάνει το 12-13%. Αυτό το ποσοστό αναφέρεται στις γυναίκες μέσου κινδύνου, που αποτελούν και την πλειονότητα των περιπτώσεων, τον λεγόμενο σποραδικό καρκίνο. Περίπου «μόνο» το 15% των γυναικών, που νοσούν έχουν θετικό οικογενειακό ιστορικό, ενώ 5-10% των καρκίνων του μαστού σχετίζονται με γονιδιακές μεταλλάξεις. Είναι σημαντικό από τα δεδομένα, που παρατίθενται να καταστεί σαφές ότι ο καρκίνος του μαστού αφορά ΟΛΕΣ τις γυναίκες και ο κίνδυνος αυξάνει με την ηλικία! Το πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου δε σταματά με την πάροδο της ηλικίας, αλλά αναπροσαρμόζεται σύμφωνα με τις οδηγίες.
Η απουσία οικογενειακού ιστορικού δε συνιστά ασπίδα προστασίας.
Για αυτό:
Ενημερώσου σωστά:
- για τους δικούς σου παράγοντες κινδύνου
- για το εξατομικευμένο πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου
- για τις νέες τεχνικές απεικόνισης
Μην ξεχνάς:
- ότι η μαστογραφία σώζει ζωές
- ότι η αυτοεξέταση είναι η δική σου συνεισφορά στη δευτερογενή πρόληψη
- ότι ο τακτικός προσυμπτωματικός έλεγχος αυξάνει τις πιθανότητες έγκαιρης διάγνωσης, θεραπείας και ίασης
* Η Ηρώ Ξύδα-Δασκαλάκη MD, PhD, FRCR είναι Ιατρός Ακτινοδιαγνώστης-Ειδική Ακτινοδιαγνώστης Μαστού
Υπεύθυνη Ιατρείου Διάγνωσης Παθήσεων Μαστού Creta InterClinic - HHG
