Τώρα που ο Αύγουστος φτάνει στο τέλος του, οι περισσότεροι άνθρωποι κατακλύζονται από δύο δυσάρεστα συναισθήματα: μελαγχολία, επειδή το καλοκαίρι έχει σχεδόν περάσει, και τρόμο για το γεμάτο πρόγραμμα του φθινοπώρου που μας περιμένει απειλητικό. Σπάνια είμαστε προετοιμασμένοι για την αλλαγή αυτή, από τα μαγιό και τα παγωτά στα μακρυμάνικα πουλόβερ και τις βροχές, αλλά φέτος, η επιστροφή φαίνεται να είναι εξαιρετικά ανεπιθύμητη. Ίσως επειδή αυτό ήταν το πρώτο φυσιολογικό καλοκαίρι μετά από δύο χρόνια, και κανείς δεν είναι ακόμη έτοιμος να το αποχωριστεί.
Ευτυχώς για εμάς, υπάρχουν συμβουλές που μπορούμε να ακολουθήσουμε για να διαχειριστούμε με ηρεμία τα συναισθήματα που συνοδεύουν το τέλος του καλοκαιριού, ή ακόμη και να τα χρησιμοποιήσουμε προς όφελός μας. Σύμφωνα με τους ειδικούς, τρία είναι τα βήματα για τη διαχείριση δύσκολων συναισθημάτων:
Μην καταπιέζετε τα συναισθήματα σας
Εάν δεν αισθάνεστε καλά, εάν δεν έχετε διάθεση, αυτό που έχετε να κάνετε είναι να φερθείτε στον εαυτό σας ευγενικά. Είναι καλό να πείτε: «Εντάξει, αυτή είναι μια δύσκολη στιγμή για μένα. Θα δείξω υπομονή και θα κάνω ό, τι καλύτερο μπορώ». Οι έρευνες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι που συμπονούν τον εαυτό τους – για παράδειγμα, με το να φέρονται στον εαυτό τους όπως θα φέρονταν σε στενούς φίλους – αισθάνονται λιγότερο αγχωμένοι όταν βρίσκονται αντιμέτωποι με δύσκολες καταστάσεις και αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα ευημερίας.
Εμείς οι ψυχολόγοι ακούμε συχνά ανθρώπους που απαγορεύουν στον εαυτό τους να νιώθουν άσχημα, επειδή, όπως υποστηρίζουν, υπάρχουν άλλοι που περνούν χειρότερα από αυτούς. «Αρχίζουμε να αντιμετωπίζουμε τα συναισθήματά μας με τρόπο ιεραρχικό», αποφασίζοντας ότι δεν είμαστε άξιοι να τα νιώθουμε. Αντιπαραγωγική αντιμετώπιση όμως, καθώς στοιβάζοντας τα συναισθήματα μας χωρίς να τα αντιμετωπίζουμε αυξάνεται ο κίνδυνος εκδήλωσης του συνδρόμου εξουθένωση (burnout) ενώ χαμηλώνει το επίπεδο ευημερίας.
Άρα, ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να δεχτεί κάποιος ανεπιθύμητα συναισθήματα; «Πάρτε μια βαθιά αναπνοή και απλώς επιτρέψτε στις σκέψεις αυτές να αναδυθούν στην επιφάνεια»! Βοηθάει σίγουρα να μοιράζεστε τις σκέψεις με φίλους ή να τις καταγράφετε σε ημερολόγιο. Επιτρέψτε στον εαυτό σας να εξωτερικεύσει τον εσωτερικό διάλογο που όσο δεν εξωτερικεύεται είναι σαν να μην υπάρχει.
Ρωτήστε τον εαυτό σας τι μπορούν να σας προσφέρουν αυτά τα αρνητικά συναισθήματα
Μην καταπιέζετε τα συναισθήματά σας: Τα δύσκολα συναισθήματα έχουν αξία, επειδή μας παρέχουν πληροφορίες για τις επιθυμίες, τις ανάγκες και τις αξίες μας. Όταν τα στοιβάζουμε στο πίσω μέρος του μυαλού μας, χάνουμε και τα δεδομένα που μας προσφέρουν.
Ας πάρουμε για παράδειγμα το άγχος για το χάος του φθινοπώρου που καραδοκεί. Μπορεί να είναι δυσάρεστο, αλλά μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε ως πάτημα για τα μελλοντικά μας πλάνα και για τη διαχείριση της αβεβαιότητας. Οι γονείς θα αρχίσουν να σκέφτονται τις δουλειές και τις επαγγελματικές προθεσμίες του Σεπτεμβρίου σε συνδυασμό με τα γεμάτα δραστηριότητες απογεύματα των παιδιών – το άγχος που προκαλείται από αυτό το πρόβλημα θα δώσει και τη λύση σε αυτό. Θα αρχίσουν να γίνονται συγκεκριμένες σκέψεις – χρειάζεται baby sitter; μήπως πρέπει να γίνουν αλλαγές στο πρόγραμμα; - και το άγχος θα βοηθήσει στην αναγνώριση ανικανοποίητων αναγκών, ενώ θα δώσει και το κίνητρο για να βρεθεί άμεση λύση. Το άγχος μάς ωθεί να σκεφτούμε: Τι μπορούμε να κάνουμε τώρα για να αποκτήσουμε τον έλεγχο της κατάστασης;
Επιπλέον, η μελαγχολία του τέλους του καλοκαιριού μας παρέχει χρήσιμα δεδομένα. Μας δίνει πληροφορίες αναφορικά με το τι πραγματικά θέλουμε και εκτιμάμε στη ζωή – κάτι που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να θέσουμε τις προτεραιότητες μας. Προσπαθήστε να βρείτε τι είναι αυτό που σας θλίβει περισσότερο τώρα που το καλοκαίρι φεύγει. Μπορεί, για παράδειγμα, να περάσατε πολύ χρόνο διαβάζοντας λογοτεχνία αυτό το καλοκαίρι, και σας στενοχωρεί το γεγονός ότι αυτό θα χαθεί με τη ρουτίνα του φθινοπώρου. Είναι αναγκαίο όμως; Δεν μπορείτε να κάνετε κάτι για να ενσωματώσετε την δραστηριότητα αυτή στο πρόγραμμα του φθινοπώρου;
Εάν το άγχος ή η μελαγχολία περιστρέφεται γύρω από ένα ζήτημα που μοιάζει να είναι εκτός του ελέγχου σας, προσπαθήστε να επικεντρωθείτε σε μικρά πράγματα που μπορείτε να χειριστείτε. «Σπάστε» σε κομμάτια την κατάσταση που σας προκαλεί άγχος και αντιμετωπίστε ένα ένα τα κομμάτια αυτά. Σιγά σιγά η κατάσταση θα γίνεται πιο διαχειρίσιμη. Επίσης, όταν νιώθετε ότι δυσκολεύεστε, μην προσπαθείτε να το περάσετε όλο μόνοι σας. Χρησιμοποιείστε τη βοήθεια που σας δίνεται από τους γύρω σας. Καμιά φορά μια κουβέντα συμπαράστασης αρκεί για να πάρουμε δύναμη.
Όταν τα συναισθήματα σας κατακλύζουν, συνδεθείτε στο παρόν
Το άγχος, φυσικά, δεν είναι πάντα βοηθητικό, ούτε και παραγωγικό. Κάποιες φορές μας απορροφά ολοκληρωτικά. Αν αυτό ισχύει για εσάς, πάρτε χρόνο για να συνδεθείτε στο παρόν, με έναν τρόπο που απολαμβάνετε – κάντε μία βόλτα, ξεκινήστε γιόγκα ή γυμναστική, βρείτε νέες δραστηριότητες απασχόλησης.
Κάποιοι ειδικοί προτείνουν να παρατηρήσουμε τα συναισθήματά μας από απόσταση, ξεχωριστά από εμάς. Όταν σκεφτόμαστε ή λέμε «Είμαι λυπημένος/η» ή «Είμαι αγχωμένος/η», υπονοούμε ότι τα συναισθήματα αυτά είμαστε εμείς και μας περιλαμβάνουν. Ουσιαστικά, βάζουμε τον εαυτό μας μέσα σε μία φυλακή, καθώς προσδιοριζόμαστε μέσα από ένα δύσκολο συναίσθημα και δεν υπάρχει πια χώρος για να αναδυθούν τα υπόλοιπα κομμάτια του εαυτού μας. Γι’ αυτό, προσπαθήστε να πείτε «Παρατηρώ ότι αισθάνομαι μια μελαγχολία» ή «Νιώθω άγχος ή έχω στρες». Όταν σταματάμε να προσδιοριζόμαστε μέσα από τα συναισθήματά μας, δημιουργούμε χώρο για βελτίωση.
Απολαμβάνοντας τις τελευταίες εβδομάδες του καλοκαιριού, οφείλουμε να θυμόμαστε ότι τα συναισθήματα απώλειας και ανησυχίας είναι απολύτως φυσιολογικά, ακόμη και βοηθητικά. Τις επόμενες εβδομάδες, προσπαθήστε να ξεθάψετε τα συναισθήματά σας για να μάθετε λίγα παραπάνω πράγματα για τον εαυτό σας και για να αναγνωρίσετε τα βήματα που χρειάζεται να κάνετε για να γίνει το φθινόπωρο λιγότερο τρομαχτικό και περισσότερο ζεστό. Και δεν είστε μόνοι!
Μαρία Κουφού, Ψυχολόγος
Κλινική Ψυχικής Υγείας «Άγιος Χαράλαμπος»
