Του Γιάννη Τσερεβελάκη
Είναι γνωστό πως, όσο περισσότερο μια πολιτική ιδεολογία αποκλίνει προς τα άκρα (είτε προς τα δεξιά είτε προς τα αριστερά), τόσο τα φαινόμενα ευτελισμού και αλλοτρίωσης της δημοκρατίας γίνονται εμφανέστερα. Οι πολιτικοί που εμφορούνται από τέτοιου είδους ακραίες αντιλήψεις επιδιώκουν με κάθε τρόπο να κινητοποιήσουν τους πληθυσμούς στην υποστήριξη της ιδεολογίας των, δεν ανέχονται δραστηριότητες που δεν συμφωνούν προς τους κομματικούς και πολιτικούς των στόχους, επιδιώκουν τον κομματικό έλεγχο των πάντων. Συνήθως οι πολιτικοί αυτοί παρουσιάζονται ως αυθεντικοί εκπρόσωποι του λαού, ως υπερασπιστές των δικαιωμάτων του, ως λαϊκοί αγωνιστές, ως οι γνήσιοι προοδευτικοί. Για να αναδείξουν, όμως, την αγωνιστικότητά τους και τα φιλολαϊκά τους φρονήματα, είναι ανάγκη να υπάρχουν αντίπαλοι ή, καλύτερα, «εχθροί του λαού». Κι όταν αυτοί δεν υπάρχουν, πρέπει οπωσδήποτε να κατασκευαστούν. Δεν υπάρχει άνθρωπος ή κόμμα με ακραίες αντιλήψεις που να μην έχει έναν «εχθρό», εναντίον του οποίου «υποχρεούται» να παλέψει, υπερασπιζόμενο τάχα τα λαϊκά συμφέροντα.
Βέβαια, οι πολιτικοί στη δημοκρατία (αν εξαιρέσουμε τους δηλωμένους εχθρούς της) προσπαθούν τεχνηέντως να αποκρύψουν τέτοιες αντιλήψεις ή τις «βαφτίζουν» ως γνησίως δημοκρατικές, αφού έχουν προηγουμένως «βαφτίσει» τους αντιπάλους των ως φασίστες, ακροδεξιούς, συντηρητικούς, όργανα του κεφαλαίου, εχθρούς του έθνους ή του κράτους ή του λαού. Ωστόσο, πολύ συχνά ο λόγος των έρχεται να αποκαλύψει τις αντιλήψεις των, σύμφωνα με τη ρήση, κατά την οποία «γλώσσα λανθάνουσα ου ψεύδεται». Γι’ αυτό, πρέπει πάντα να ερευνούμε τι κρύβεται πίσω από τις «αθώες» δηλώσεις των πολιτικών, προσέχοντας τις λέξεις που χρησιμοποιούν. Παράδειγμα όσα έγραψε στα social media ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ και πρώην υπουργός, ο «αψύς Σφακιανός», κ. Παύλος Πολάκης, με αφορμή τις δηλώσεις του κ. Τσακαλώτου για την ΕΡΤ και τις συζητήσεις που γίνονται στο εσωτερικό του κόμματος σχετικά με το συγκεκριμένο θέμα. Ιδού η κατ’ εμέ επίμαχη φράση: «Ο εχθρός είναι απέναντι και καραδοκεί και ο λαός περιμένει και απαιτεί να αναμετρηθούμε με αυτόν!!».
Μια πρώτη ανάγνωση παραπέμπει αμέσως σε μια πολεμική σύγκρουση. Λέξεις, όπως «εχθρός», «καραδοκεί», «αναμετρηθούμε», θυμίζουν πεδίο μάχης. Η λ. «εχθρός» δημιουργεί αισθήματα μίσους, εκδίκησης, σύγκρουσης. Και καθώς λέγεται για τον κομματικά αντίθετο, εγείρει ένα τείχος μίσους και σπείρει την έχθρα στο λαό, λειτουργεί άκρως διχαστικά, καταλύει κάθε έννοια ενότητας που είναι απαραίτητη για την πρόοδο των κοινωνιών και των κρατών. Διότι είναι άλλο η έννοια της ιδεολογικής διαφοροποίησης και αντιπαλότητας (που στη δημοκρατία, στο πλαίσιο του διαλόγου, είναι θεμιτή και αναγκαία) και άλλο η έχθρα και ο διχασμός του λαού. Όταν μάλιστα χρησιμοποιείται το επίρρημα «απέναντι», στο νου φέρνει τα χαρακώματα της μάχης, ενώ το ρ. «καραδοκεί» παρουσιάζει έναν «εχθρό» δόλιο, που στήνει ενέδρα, που παραμονεύει, για να κάμει το κακό στο λαό. Και ποιος είναι ο «εχθρός»; Προφανώς οι πολιτικοί αντίπαλοι. Με τον τρόπο αυτό ο εκφορέας του λόγου επιχειρεί όχι απλώς να σπιλώσει τον κομματικό αντίπαλο, αλλά να τον εξοντώσει πολιτικά. Στο πρώτο μέρος, λοιπόν, της δήλωσης «κατασκευάστηκε» ο «εχθρός». Απομένει να δούμε τι θα γίνει με αυτόν, κάτι που γίνεται στο δεύτερο μέρος της φράσης.
Το δεύτερο μέρος παρουσιάζει ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Αυτός ο «εχθρός» (όπως συμβαίνει με κάθε εχθρό) πρέπει να «νικηθεί», πρέπει να βγει από τη μέση. Ποιος το απαιτεί αυτό; Μα ποιος άλλος; Ο λαός. Και ποιον εννοεί ως λαό ο βουλευτής μας; Διότι, προφανώς, δεν εννοεί όλους εκείνους που ψήφισαν τα αντίπαλα κόμματα. Λαός γι’ αυτόν (πρέπει να) είναι μόνο οι ψηφοφόροι του κόμματός του. Κι όμως χρησιμοποιεί τη συγκεκριμένη λέξη, ως μη ώφελε. Αρά, για ποιον λαό μιλάει; Ο δικός του «λαός» είναι μια έννοια «μυθική», βρίσκεται μόνο στο μυαλό του, διότι δεν είναι παρά ένα μέρος μόνο από το σύνολο του ελληνικού λαού, πράγμα που προφανώς δεν του δίνει το δικαίωμα να μιλάει εξ ονόματός του. Θα ήταν αληθινός, αν έλεγε ότι οι ψηφοφόροι του κόμματός μας απαιτούν κλπ. Ιδού, λοιπόν, πώς η ηθελημένη γενίκευση μπαίνει στην υπηρεσία της προπαγάνδας. Μάλιστα αυτός ο «λαός» «περιμένει και απαιτεί»: δεν περιμένει μόνο αλλά και «απαιτεί», δηλαδή ζητά εντόνως. Το ερώτημα είναι: από πού έβγαλε αυτό το συμπέρασμα ο βουλευτής μας; Έκαμε μήπως κάποιο γκάλοπ ανά την επικράτεια κι έχει αυτή την πληροφορία; Ή μήπως κι αυτό εντάσσεται στο ψεύδος που κρύβουν πάντοτε οι γενικεύσεις, όπως το διδάσκονται οι μαθητές ήδη από το Λύκειο; Και κάτι ακόμη. Ας προσέξουμε το α΄ πληθυντικό πρόσωπο στο ρήμα «να αναμετρηθούμε». Ποιοι κρύβονται πίσω από αυτό το «εμείς»; Μα, σαφώς, όπως βγαίνει από τα συμφραζόμενα, όλοι όσοι αποτελούν την αγωνιστική «πρωτοπορία» για τα δικαιώματα του «λαού», που τα «καταπατούν» ασύστολα οι «εχθροί» του, δηλαδή οι κομματικοί του αντίπαλοι. Και εμφανώς «αγωνιστική πρωτοπορία», για τον βουλευτή μας, δεν μπορεί να είναι άλλος από τον κομματικό του φορέα. «Κατασκευάστηκε», λοιπόν, πρώτα ο «εχθρός» κι έπειτα πλασαρίστηκε και ο μεσσίας- σωτήρας του «λαού».
Έγραψα όλα αυτά, για να καταλάβει ο αναγνώστης ότι, αν θέλει να ζει με την αλήθεια και όχι με το ψεύδος που έντεχνα του πλασάρουν οι πολιτικοί του ακραίου λαϊκισμού, πρέπει να προσέχει και να αναλύει προσεκτικά όσα λένε. Αλλιώς θα γίνεται θύμα τους, θύμα ενός προπαγανδιστικού λόγου που δεν υπακούει στους κανόνες της λογικής, αλλά προσπαθεί με κάλπικα επιχειρήματα, με λογικές ακροβασίες και με επίκληση στο θυμικό να χειραγωγήσει το λαό, να κερδίσει την ψήφο του, ακόμα και διχάζοντάς τον.
