Του Γιώργου Πανταγιά*
Το ΠΑΣΟΚ δείχνει να έχει ρεύμα. Μικρό ή μεγάλο δεν θα αργήσει να φανεί. Με την αλλαγή ηγεσίας ενεργοποιήθηκαν τα αντανακλαστικά του κεντροαριστερού κόσμου. Έτσι βλέπουμε να μετακινούνται οι τεκτονικές πλάκες. Τα ρήγματα που προκλήθηκαν στο πετρωμένο κομματικό σύστημα είναι ήδη εμφανή. Ποιες θα είναι οι συνακόλουθες επιδράσεις του προς το παρόν τουλάχιστον δύσκολα προδικάζεται. Πάντως στην πολιτική, όπως και στη φύση, τίποτα δεν μένει στατικό.
Παρά το ότι το άλλοτε κραταιό κόμμα της μεταπολίτευσης διάβηκε την έρημο, δεν χάθηκε. Λούστηκε τη χρεωκοπία της χώρας, μολονότι ηθικός και φυσικός αυτουργός ήταν η νεοκαραμανλική διακυβέρνηση. Εντούτοις η ιστορία κύκλους κάνει. Τις επιτυχίες διαδέχονται οι τραγωδίες. Τις καταστροφές οι θρίαμβοι. Η επιχείρηση εκρίζωσης του ΠΑΣΟΚ αποδείχθηκε ατελέσφορη. Η απαλλοτρίωση του ζωτικού του χώρου προσέκρουσε στην ιστορική μνήμη και στο στρατηγικό του βάθος. Οι αντίπαλοί του πέτυχαν εφήμερες νίκες, προσπαθώντας να προσαρμόσουν την πραγματικότητα στα μέτρα τους.
Τώρα πλέον το νέο πολιτικό σκηνικό διαμορφώνεται ερήμην τους. Οι υπόγειες διεργασίες οι οποίες συντελούνται στο κοινωνικό σώμα, τους προσπερνούν. Το γεγονός ότι μια εσωκομματική εκλογή τροφοδοτεί αναδιατάξεις το επιβεβαιώνει. Ουσιαστικά πρόκειται για την επαναχάραξη των ιδεολογικοπολιτικών ορίων που εκφράζει ο κάθε κομματικός σχηματισμός. Η κρίση ταυτότητας που αντιμετωπίζουν ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ δεν οφείλεται στην αδυναμία τους να αφομοιώσουν το υπαρκτό και διακριτό ρεύμα της ελληνικής κεντροαριστεράς. Απεναντίας έχει βαθύτερες αιτίες. Πρωτίστως είναι αποτέλεσμα δικών τους ιδεοληπτικών αγκυλώσεων και περιχαράκωσής τους, σε συντηρητικά στερεότυπα και αναχρονιστικά κλισέ.
Επιπροσθέτως οι ηγεσίες της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται να ξεχνούν κάτι εξαιρετικά σημαντικό: Ένα αυθεντικό προϊόν ακόμη και όταν χάνει την πρωτοκαθεδρία του στην αγορά, διατηρεί την αντοχή του στον χρόνο. Ο κανόνας της προσφοράς και της ζήτησης ισχύει και στον πολιτικό ανταγωνισμό. Η ανάδυση του ΠΑΣΟΚ κάθε άλλο παρά τυχαία είναι. Το ποιο θα είναι το μερίδιό του στους εκλογείς, εξαρτάται κυρίως από το πώς το ίδιο θα πολιτευθεί. Το καινούργιο στοιχείο είναι ότι το κεντροαριστερό ακροατήριο αναζητά τη δική του πολιτική έκφραση.
Πέρα ωστόσο απ’ αυτό, η εντολή που πήρε ο Νίκος Ανδρουλάκης δεν περιορίζεται μόνο στην ανάγκη ανανέωσης και ενότητας. Οι προσδοκίες αυτές είναι συνυφασμένες με την ιδεολογικοπολιτική ανάκτηση της αυθυπαρξίας του ΠΑΣΟΚ. Απαραίτητος και αδιαπραγμάτευτος όρος για την αναζωογόνησή του. Με άλλα λόγια, χρειάζεται να έχει το δικό του πολιτικό εαυτό εναρμονισμένο με τις απαιτήσεις της τωρινής εποχής. Ο κίνδυνος να ευνουχιστεί ή να υποταχθεί στις ορέξεις των ανταγωνιστών του είναι υπαρκτός. Απλώς εκδηλώνεται με διαφορετικούς τρόπους.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, αντιλαμβανόμενος την απειλή που αντιμετωπίζει, βιάστηκε να εμφανίσει το ΠΑΣΟΚ ως συνοδοιπόρο του ΣΥΡΙΖΑ. Τα περί συγκατοίκησής τους στην ίδια πολυκατοικία, αυτό ακριβώς εξυπηρετούν. Ο Αλέξης Τσίπρας ακολούθησε άλλο δρόμο, καλώντας την ηγεσία του να αποφασίσει με ποιους θα πάει και ποιους θα αφήσει. Μάλιστα έμμεσα την εγκαλεί για πολιτικό αλληθωρισμό προς το κυβερνών κόμμα.
Ωστόσο, οι κομματικές σκοπιμότητες και επιδιώξεις τους είναι ολοφάνερες. Κοινός τους παρονομαστής να περιοριστεί το ΠΑΣΟΚ σε ρόλο κομπάρσου. Με όπλο την κατηγορία για ίσες αποστάσεις οι ανταγωνιστές του, επιχειρούν να το πλήξουν. Το απολιτικό αυτό στρατήγημα υποκρύπτει ανομολόγητους στόχους. Και το χειρότερο, καθιστά το κόμμα της ελάσσονος αντιπολίτευσης ασθενικό και μετέωρο. Το εμφανίζουν αδύναμο και ανήμπορο να διεκδικήσει και να κατοχυρώσει τη δική του αυτοτελή πολιτική υπόσταση.
Βέβαια στην προσπάθειά τους αυτή δεν είναι μόνοι. Και αυτό γιατί η πλειονότητα των πασοκικών στελεχών του κουβαλά στις αποσκευές της ξεπερασμένες ιδέες και αναχρονιστικές προσεγγίσεις. Η αδυναμία τους να εκφράσουν την τωρινή εποχή είναι έκδηλη. Η αμηχανία, οι αντιφάσεις, ακόμη και οι ανακολουθίες τους το αποδεικνύουν. Ως εκ τούτου η προσαρμογή τους στο νέο περιβάλλον, καθίσταται δύσκολη και σύνθετη υπόθεση.
Υπάρχει και κάτι άλλο: Η επαγγελία του Νίκου Ανδρουλάκη αυτοϋπονομεύεται όταν προτάσσει την ουδετερότητα. Δεν αντιστρατεύεται μόνο τη συνέχεια της παράταξής του. Αντικειμενικά απομειώνει τις δυνατότητες και τις ευκαιρίες που του προσφέρονται. Η σιωπή για κορυφαία πολιτικά γεγονότα δεν συνιστά εύστοχη και αποτελεσματική στρατηγική. Ούτε προστατεύει την αξία του κομματικού του χώρου.
Η αφωνία του ΠΑΣΟΚ στη Βουλή για τη Novartis, αφήνοντας ανυπεράσπιστα τα στελέχη του, ήταν χαρακτηριστική περίπτωση. Αποκαλυπτικό επίσης ήταν το θέαμα λίγες μέρες μετά. Οι βουλευτές του άκουγαν μέσα στο κοινοβούλιο τον Βελόπουλο να εκφράζεται με τον ποιο χυδαίο τρόπο εναντίον του πρώην Πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη δίχως να πουν την παραμικρή λέξη. Μάλλον κάποιος πρέπει να τους υπενθυμίσει τη φράση του Γιώργου Σεφέρη: «Σβήνοντας ένα κομμάτι απ’ το παρελθόν είναι σα να σβήνεις ένα αντίστοιχο κομμάτι απ’ το μέλλον». Η συνέχεια δεν είναι ακίνητη, απολιθωμένη και στατική πραγματικότητα, αλλά εφαλτήριο για τη δημιουργική αφομοίωση και μετεξέλιξη.
Ο Νίκος Ανδρουλάκης, με πιστοποιητικό την ευρεία αποδοχή του, πήρε στις πλάτες του το εγχείρημα της αναζωογόνησης του χώρου της κεντροαριστεράς. Το ΠΑΣΟΚ έχει μέλλον αν αποδείξει ότι είναι πράγματι ένα εντελώς διαφορετικό πολιτικό προϊόν έναντι της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ. Μόνο αν μπει δυνατή σφήνα ανάμεσά τους μπορεί να ανακτήσει το χαμένο του έδαφος. Και κάτι εξίσου σημαντικό: Ο ηγέτης, όπως και ο μηχανοδηγός, είναι μόνος. Κρίνεται και αξιολογείται για τις επιδόσεις και για τα αντανακλαστικά του. Γνωρίζει τους κινδύνους που ελλοχεύουν στη διαδρομή του. Δεν διαπραγματεύεται με τους συνεπιβάτες του την πορεία που θα ακολουθήσει. Από τον τρόπο που θα πολιτευθεί εξαρτάται και η δυναμική του ρεύματος που έχει ήδη καταγραφεί.
-------------------------------------------------------
*Συμβούλου Στρατηγικής και Επικοινωνίας
Προέδρου Στρατηγικής και Επικοινωνίας
