Της Κατερίνας Μαλλιωτάκη
Η λέξη υπερβολή είναι ένα σχήμα λόγου που περιγράφει ένα χαρακτηριστικό μεγαλύτερο, πιο έντονο και πιο δυνατό,από ότι πραγματικά είναι. Μέσα από αυτήν δίνουμε έμφαση, τονίζουμε, και περιγράφουμε την κατάσταση που θέλουμε ν εξηγήσουμε την παρούσα στιγμή. Π.χ μου αρέσει πολύ αυτό το φαγητό που θα μπορούσα να το τρώω κάθε μέρα!
Η υπερβολή είναι ένα χαρακτηριστικό των καιρών. Ζούμε σε μια εποχή που μπορεί άνετα να χαρακτηριστεί ως εποχή της υπερβολής. Αν κοιτάξουμε δίπλα μας θα την δούμε ν μεγαλουργεί σ αρκετούς τομείς. Από την αφήγηση ενός απλού περιστατικού έως την έκφραση ενός συναισθήματος, η υπερβολή κάνει αισθητή την παρουσία της με θαυμαστικά, έντονες κινήσεις και μεγαλεπίβολα σχέδια. Λέξεις όπως το.. για πάντα, σίγουρα, οπωσδήποτε, δεν υπάρχει περίπτωση, φανερώνουν την ένταση αλλά και την περιορισμένη της διάρκεια.
Η παρουσίαση των συμβάντων, στις κρίσεις μας για τούς άλλους και τα πράγματα, ο υπερκαταναλωτισμός, η τάση που έχουμε να μαζεύουμε υλικά και ν αδειάζουμε τις συναισθηματικές μας αποθήκες, μας κάνει σκλάβους μιας υπερβολής που ζητάει όλο και περισσότερα. Περισσότερο συναίσθημα, περισσότερη ένταση, περισσότερο στόμφο, περισσότερες ευκαιρίες, περισσότερη ψυχή, περισσότερο σώμα.
Μέχρι ποιου σημείου όμως φτάνει η πραγματικότητα; Σκεφθήκαμε ποτέ πόσες φορές γίναμε υπερβολικοί και βρεθήκαμε έκτος εαυτού, όταν δεχτήκαμε μία απλή παρατήρηση, ή γεμίσαμε από υποσχέσεις που δεν τηρήθηκαν; Πόση μεγάλη απογοήτευση ή ματαίωση μπορεί να κρύβει μια υπερβολή που εύκολα δόθηκε;
Η αξία του μέτρου στη ζωή μας κατά την αριστοτελική προσέγγιση υποστηρίζει ότι οι υπερβολικοί άνθρωποι «πάντα άγαν πράττουσι. Φιλούσι γάρ άγαν και μισούσιν άγαν και τ’ άλλα πάντα ομοίως». Το αντίδοτο μάλιστα στην υπερβολή που την θεωρούσαν καταστροφική έρχεται μέσω το «μηδέν άγαν» και το «μέτρον άριστον». Οι Αρχαίοι ημών πρόγονοι πίστευαν μάλιστα ότι καθετί πού ξεπερνά το μέτρο δημιουργεί δυσαρμονία στους ενθουσιασμούς μας, στις συγκινήσεις μας, στις διάφορες ευαισθησίες μας, στις κρίσεις μας για τούς άλλους και σε κάθε εκδήλωση της ζωής μας.
Από την εποχή εκείνη έως σήμερα τίποτα ουσιαστικά δεν έχει αλλάξει. Το πόσο κακό μας κάνει μία υπερβολή συμβαδίζει με τον τρόπο σκέψης καθώς και τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα. Αν μας αρέσει π.χ το καλό φαγητό σίγουρο δεν είναι μεμπτό , όμως αν επειδή μας αρέσει το καλό φαγητό καταναλώνουμε ποσότητες τότε μπαίνουμε στην υπερβολή. Το ίδιο συμβαίνει με το ποτό, με την κατανάλωση υλικών αγαθών, ακόμα και στο συναίσθημα μας. Το υπερβολικό συναίσθημα αγγίζει την εμμονή, αφού το «υπερ» δημιουργεί παθολογία με οτιδήποτε κι αν το συνοδεύουμε.
Που σταματάει το μέτρο και που αρχίζει ο αυθορμητισμός;
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το μέτρο μπορεί να περιορίσει την έμπνευση, το πάθος ή τον αυθορμητισμό; Ή ακόμα καλύτερα είναι ανασταλτικός παράγοντας για την έμπνευση; Προσπαθούμε δηλαδή να μπούμε σε στεγανά μέσω πλαισίου ή μπορούμε να λειτουργήσουμε μαζί μ αυτό;
Κάθε άνθρωπος έχει το δικό του μέτρο απέναντι στα πράγματα. Σύμφωνα με τα βιώματα μας το μέτρο μπορεί να φαντάζει στα αυτιά μας απαγορευτικό ή ανακουφιστικό. Αυτός δηλαδή που είναι θρασύς ενδέχεται να θεωρεί τον ανδρείο ως δειλό και ο δειλός πάλι ενδέχεται να θεωρεί τον ανδρείο ως θρασύ. Επίσης, κάθε άνθρωπος έχει την ιδιαίτερη ροπή του είτε προς την υπερβολή είτε προς την έλλειψη. Όλοι μας φυσικά μπορεί να γίνουμε υπερβολικοί κατά καιρούς είτε από ενθουσιασμό είτε από την ανάγκη μας να παθιαστούμε με κάτι. Κινούμενοι προς στα άκρα ή με ιλιγγιώδη ταχύτητα σίγουρα μπορεί να χάσουμε το τιμόνι που θα μας ορίσει η δική μας διαπροσωπική γραμμή, και να βγούμε εκτός πορείας.
Όπως και να έχουν όμως τα πράγματα καλό είναι να μην κραυγάζουμε υπερβολικά, ούτε και να φωνασκούμε ανώφελα καθώς η διαχωριστική γραμμή μεταξύ του μέτρου και της υπερβολής είναι σαν το πιπέρι. Μια δόση παραπάνω …..σου καίει τον ουρανίσκο !
