Οι παραλλαγές του κορωνοϊού διαφέρουν, αλλά κατά πόσο; Από την πρώτη αλληλούχιση του SARS-CoV-2 στις αρχές του 2020 έχουν εντοπιστεί δεκάδες στελέχη. Πέντε έχουν χαρακτηριστεί ως «ανησυχητικά» από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ). Η τελευταία παραλλαγή που προκαλεί ανησυχία στους επιστήμονες, είναι η Όμικρον, η οποία εντοπίστηκε τον περασμένο Νοέμβριο στη Νότια Αφρική.
Καθώς η συγκεκριμένη παραλλαγή φαίνεται να κυριαρχεί σε όλο τον κόσμο, η εύρεση τρόπου προστασίας των ανθρώπων από αυτή, γίνεται όλο και πιο επιτακτική. Για αυτό τον λόγο, οι επιστήμονες πρέπει να μελετήσουν πόσο διαφορετικό είναι αυτό το στέλεχος από τα προηγούμενα και τι σημαίνει αυτό για την ανοσία, τόσο από προηγούμενη λοίμωξη όσο και από εμβολιασμό.
Ένα ερώτημα που απασχολεί τους επιστήμονες και τους πολιτικούς, είναι αν τα εμβόλια θα ήταν ακόμη πιο αποτελεσματικά αν προσαρμόζονταν για να αντιμετωπίσουν τα νέα στελέχη που εμφανίζονται. Μέχρι και την παραλλαγή Δέλτα, η οποία εντοπίστηκε για πρώτη φορά στην Ινδία και χαρακτηρίστηκε ως ανησυχητική τον Μάιο του 2021, η απάντηση των επιστημόνων ήταν αρνητική. Αλλά η νέα έρευνα, η οποία χαρτογράφησε τις διαφορές μεταξύ όλων των κύριων εκδοχών του SARS-CoV-2, υποδηλώνει ότι, αν και ο εμβολιασμός κατά του κορονοϊού εξακολουθεί να είναι απαραίτητος, η Όμικρον είναι τόσο διαφορετική από τα άλλα στελέχη, που ίσως τελικά να χρειαστεί να προσαρμοστούν τα υπάρχοντα εμβόλια.
Ερευνητές σε πανεπιστήμια και κυβερνητικές υπηρεσίες στις Κάτω Χώρες, ανέλυσαν δείγματα αίματος που συλλέχθηκαν από 51 μη εμβολιασμένα άτομα λίγο μετά τη λοίμωξή τους με διάφορα στελέχη του SARS-CoV-2. Τα άτομα είχαν μολυνθεί είτε με το αρχικό, «προγονικό στέλεχος», όπως ονομάζεται, ή με μια από τις μεταγενέστερες παραλλαγές (Άλφα, Βήτα, Γάμμα και Δέλτα). Στη συνέχεια, οι ερευνητές αξιολόγησαν την ικανότητα εξουδετέρωσης ή την απόκριση των αντισωμάτων αυτών των δειγμάτων έναντι διαφορετικών εκδοχών του ιού, χρησιμοποιώντας και πάλι το προγονικό στέλεχος καθώς και τις παραλλαγές Άλφα, Βήτα, Γάμμα, Δέλτα και Όμικρον.
Μετρώντας τις αντιδράσεις των αντισωμάτων του ορού κάθε ατόμου έναντι των διαφόρων παραλλαγών, οι ερευνητές μπόρεσαν να τοποθετήσουν τόσο τους ιούς όσο και τα δείγματα ορού σε έναν «αντιγονικό χάρτη». Ο χάρτης αυτός χρησιμοποιείται για να μελετηθεί πώς οι ιοί μεταβάλλονται με την πάροδο του χρόνου, σε μια διαδικασία που είναι γνωστή ως «αντιγονική μετατόπιση».
Στον χάρτη αυτό, μια απόσταση μιας μονάδας ισοδυναμεί με μια διπλάσια αλλαγή στον τίτλο εξουδετέρωσης (ένα μέτρο της συγκέντρωσης των αντισωμάτων στο αίμα που απαιτείται για την εξουδετέρωση ενός ιού). Τα δείγματα που απεικονίζονται πιο κοντά μεταξύ τους είναι σχετικά παρόμοια.
Με βάση ένα μέτρο που χρησιμοποιείται συμβατικά για την ομαδοποίηση των ιών της γρίπης -μια απόσταση τριών ή λιγότερων αντιγονικών μονάδων- οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η Όμικρον θα μπορούσε να θεωρηθεί η πρώτη παραλλαγή μιας νέας ομάδας του παθογόνου SARS-CoV-2. Ενώ όλες οι παραλλαγές που κυκλοφορούν ευρέως συγκεντρώνονται σε μια ενιαία ομάδα, απέχοντας μεταξύ τους λιγότερο από τρεις μονάδες, η Όμικρον απέχει περισσότερο από πέντε μονάδες από όλες τις άλλες.
Οι επιστήμονες προδημοσίευσαν ένα άρθρο με τα ευρήματα αυτής της έρευνας στο medRxiv, η οποία όμως δεν έχει αξιολογηθεί ακόμη από ομότιμους. Επίσης, οι συγγραφείς της μελέτης προειδοποιούν ότι η μεθοδολογία τους διαφέρει ελαφρώς από εκείνη που χρησιμοποιείται συμβατικά για τη χαρτογράφηση της γρίπης. Παρ’ όλα αυτά καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι «η αλλαγή στους τίτλους εξουδετέρωσης μεταξύ της Όμικρον και άλλων παραλλαγών του SARS-CoV-2, συμπεριλαμβανομένου του προγονικού στελέχους, είναι εντυπωσιακή». Μια ξεχωριστή έρευνα που δημοσιεύθηκε την ίδια ημέρα στο περιοδικό Cell καταλήγει σε παρόμοιο συμπέρασμα.
Ο Economist μίλησε με τον Κόλιν Ράσελ, έναν από τους συγγραφείς της μελέτης, ο οποίος είπε ότι τα ευρήματα της μελέτης δεν υποδηλώνουν ότι τα υπάρχοντα εμβόλια που έχουν σχεδιαστεί για το προγονικό στέλεχος, είναι αναποτελεσματικά.
«Η σημαντική μείωση της διασταυρούμενης αντιδραστικότητας της Όμικρον με τις προηγούμενες παραλλαγές δεν υποδυλώνει έλλειψη αντιδραστικότητας. Αυτός είναι πιθανώς ο λόγος για τον οποίο η αναμνηστική δόση παρέχει κάποια προστασία», είπε χαρακτηριστικά.
Καθώς συνεχίζεται ο εμβολιασμός αλλά και οι λοιμώξεις από την Όμικρον, ένα μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού θα έχει περισσότερη προστασία από ό,τι στο παρελθόν. Άλλες μελέτες έχουν δείξει επίσης, ότι ένα άλλο ζωτικό τμήμα του ανοσοποιητικού συστήματος του οργανισμού που εμπλέκεται από τη φυσική μόλυνση και τα εμβόλια, τα Τ-κύτταρα, φαίνεται να επηρεάζονται λιγότερο από τις μεταλλάξεις της Όμικρον.
Ίσως αυτός είναι ο λόγος που η συγκεκριμένη παραλλαγή σπάνια προκαλεί σοβαρή ασθένεια ή θάνατο σε όσους έχουν αποκτήσει ανοσία μέσω λοίμωξης ή εμβολιασμού. Ο άλλος λόγος είναι ότι η ίδια η παραλλαγή φαίνεται να είναι εγγενώς λιγότερο θανατηφόρα.
Δύο φορές το χρόνο, ο ΠΟΥ καθορίζει τη σύνθεση που θα έχει το αντιγριπικό εμβόλιο και ο Ράσελ προτείνει να γίνει κάτι ανάλογο και με τα εμβόλια κατά του κορωνοϊού. Τα εμβόλια θα πρέπει να προσαρμοστούν το συντομότερο δυνατό ώστε να έχουν μέγιστη αποτελεσματικότητα, συστήνει ο επιστήμονας.
