Ανάμεσα σε όλες τις σύγχρονες, μεγάλες δημοκρατίες, η Γαλλία ξεχωρίζει για τον αυστηρό διαχωρισμό θρησκείας – κράτους, τουλάχιστον από το 1905, οπότε ψηφίστηκε ο σχετικός νόμος. Η περίφημη laïité ο λαϊκός χαρακτήρας του κράτους, ανακηρύσσεται στο άρθρο 1 του γαλλικού συντάγματος.
Στη Γαλλία, φαινόμενα που θεωρούνται φυσιολογικά σε άλλες χώρες, όπως η ύπαρξη ενός κόμματος εξουσίας που αυτοχαρακτηρίζεται χριστιανοδημοκρατικό, οι αναφορές πολιτικών ηγετών στον Θεό και στη Βίβλο ή οι προσευχές στα σχολεία θα αποτελούσαν σκάνδαλο. Οι τελευταίες έρευνες εμφανίζουν έναν στους τέσσερις Γάλλους να δηλώνει άθεος και δύο στους τρεις μη θρησκευόμενοι. Oλα αυτά, όμως, δεν αναιρούν την ισχυρή επιρροή που ασκεί η Καθολική Εκκλησία σε σημαντική μερίδα του πληθυσμού. Ο Φρανσουά Μιτεράν το διαπίστωσε τον Ιούνιο του 1984, όταν η τότε κυβέρνηση σοσιαλιστών – κομμουνιστών προσπάθησε να θέσει υπό κρατικό έλεγχο τα ιδιωτικά σχολεία (περίπου 15% του συνόλου), η πλειονότητα των οποίων ανήκει στην Καθολική Εκκλησία. Eνα τεράστιο συλλαλητήριο της τάξης του ενός εκατομμυρίου πλημμύρισε το Παρίσι, αναγκάζοντας τον σοσιαλιστή πρόεδρο να ανακρούσει πρύμναν.
Την περασμένη εβδομάδα, η Καθολική Εκκλησία της Γαλλίας επανήλθε στην πρώτη γραμμή όχι μόνο της εγχώριας, αλλά και της διεθνούς επικαιρότητας, αυτήν τη φορά με πολύ πιο σκοτεινές αποχρώσεις. Αφορμή στάθηκε το πόρισμα της Ανεξάρτητης Επιτροπής για τις Σεξουαλικές Κακοποιήσεις στην Εκκλησία (CIASE), υπό τον πρώην αντιπρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας, Ζαν-Μαρκ Σοβέ, που δόθηκε στη δημοσιότητα την περασμένη Τρίτη. Η εν λόγω επιτροπή συγκροτήθηκε πριν από δυόμισι χρόνια υπό την πίεση των συνταρακτικών αποκαλύψεων για σωρεία περιστατικών σεξουαλικής κακοποίησης ανήλικων από ιερωμένους στη Βόρεια Αμερική και στην Ευρώπη. Αν και ο Σοβέ και οι 21 συνεργάτες του (νομικοί, ιστορικοί, κοινωνιολόγοι, θεολόγοι) έλαβαν τη σχετική εντολή από δύο εκκλησιαστικές οργανώσεις (τη διάσκεψη των επισκόπων και εκείνη των πιστών), η CIASE δεν έδειξε καμία διάθεση επιείκειας ή, ακόμη χειρότερα, συγκάλυψης.
Το τελικό πόρισμα, καρπός μιας κοπιώδους εργασίας με χιλιάδες συνεντεύξεις θυμάτων και έρευνες δικαστικών, εκκλησιαστικών και νομικών αρχείων σε βάθος 70 χρόνων, προκάλεσε πανεθνικό σοκ. Γιατί όλοι γνώριζαν ή διαισθάνονταν ότι υπήρχε κάτι σάπιο, αλλά ουδείς φανταζόταν τις διαστάσεις του προβλήματος. Σύμφωνα με το πόρισμα, από το 1950 έως τις μέρες μας περίπου 216.000 ανήλικοι έπεσαν θύματα σεξουαλικής κακοποίησης από κληρικούς. Ο αριθμός ανεβαίνει σε 330.000 αν συνυπολογιστούν οι περιπτώσεις κακοποίησης από λαϊκούς που εργάζονταν για την Εκκλησία σε καθολικά σχολεία, ενώσεις προσκόπων, κατηχητικά κ.ά.
Είναι αλήθεια ότι σε άλλες δυτικές δημοκρατίες η κατάσταση φαίνεται να είναι ακόμη χειρότερη (σύμφωνα με έρευνα που παρέθεσε η Le Figaro, το ποσοστό των παιδόφιλων ιερέων στη Γαλλία είναι περίπου το μισό από τα αντίστοιχα σε ΗΠΑ και Γερμανία ή το ένα τρίτο από εκείνα της Αυστραλίας και της Ιρλανδίας).
Tο πόρισμα της επιτροπής Σοβέ κατέδειξε δύο ακόμη πολύ ενοχλητικές αλήθειες. Η πρώτη είναι ότι η Εκκλησία αντιπροσωπεύει τον κοινωνικό χώρο με τα περισσότερα κρούσματα σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων, με εξαίρεση το άμεσο οικογενειακό περιβάλλον. Τα αγόρια και τα κορίτσια που κακοποιήθηκαν από τους ιερείς στους οποίους τα εμπιστεύονταν οι γονείς τους είναι υπερδιπλάσια ή και τριπλάσια από τα παιδιά που γνώρισαν ανάλογες τραυματικές εμπειρίες σε κατασκηνώσεις, δημόσια σχολεία, αθλητικούς ομίλους, πολιτιστικές λέσχες κ.λπ Το δεύτερο εξαιρετικά ανησυχητικό φαινόμενο που ανέδειξε η επιτροπή Σοβέ ήταν ότι η επίσημη Εκκλησία όχι μόνο δεν έσπευσε να ρίξει άπλετο φως στις καταγγελίες, αλλά σε πολλές περιπτώσεις συγκάλυψε την αλήθεια και άσκησε πίεση στα θύματα να κουκουλώσουν το θέμα.
«Ντροπή για όλους μας»
«Είναι ντροπή για όλους μας, είναι ντροπή για μένα το γεγονός ότι η Εκκλησία εμφανίστηκε ανίκανη για τόσο μεγάλο διάστημα να θέσει τα θύματα στο κέντρο των ανησυχιών της» δήλωσε την περασμένη Τετάρτη ο Πάπας Φραγκίσκος. Το μεγάλο ερώτημα είναι πώς τα λόγια θα μεταφραστούν σε πράξεις, καθώς πολλές από τις προτάσεις της επιτροπής Σοβέ για την αντιμετώπιση του νοσηρού φαινομένου –άρση του μυστικού της εξομολόγησης για κρούσματα σεξουαλικής κακοποίησης, αντιμετώπιση του ταμπού της σεξουαλικότητας και της αγαμίας των ιερέων, αλλαγή στο Κανονικό Δίκαιο κ.ά.–προϋποθέτουν τη συναίνεση του Βατικανού.
Μιλώντας στη γαλλική εφημερίδα Le Monde, η κοινωνιολόγος Ναταλί Μπαζός, διευθύντρια ερευνών στο Εθνικό Ινστιτούτο Ιατρικών Ερευνών (Inserm), έθεσε τον δάκτυλο εις τον τύπον των ήλων, συνδέοντας την κακοποίηση ανηλίκων με τις αυστηρά πατριαρχικές, ιεραρχικές δομές της Εκκλησίας, την απουσία κάθε κοινωνικού ελέγχου και το άβατο των γυναικών σε θέσεις ευθύνης. Στη μέχρι τώρα θητεία του, ο Πάπας Φραγκίσκος έδωσε δείγματα ανοιχτού πνεύματος, διορίζοντας γυναίκες σε ορισμένες θέσεις ευθύνης, στο Βατικανό, και επιτρέποντας στις γυναίκες να παίζουν ένα ρόλο στις λειτουργίες. Ωστόσο οι δύσκολες αποφάσεις βρίσκονται μπροστά του και το πόρισμα της επιτροπής Σοβέ αυξάνει την κοινωνική πίεση στην εκκλησιαστική ηγεσία.
Δείτε επίσης:
Καθολική εκκλησία-Κακοποίηση: Ο πάπας Φραγκίσκος εκφράζει την ντροπή του
Γαλλία: Χιλιάδες παιδεραστές ιερείς & «άνθρωποι» της καθολικής εκκλησίας από το 1950 έως σήμερα
