Αγνοήστε τις "φωνές" και ... θηλάστε!

Κατερίνα Παντινάκη
Κατερίνα Παντινάκη

Μύθοι και αλήθειες - και πολλά ακόμη - για το μητρικό θηλασμό σε εκδήλωση, το απόγευμα

Της Κατερίνας Παντινάκη

Η ενημέρωση για τα οφέλη του μητρικού θηλασμού σε μητέρα και μωρό πλέον υπάρχει. Σε ολοένα και περισσότερες νέες μητέρες υπάρχει και ισχυρή θέληση. Ευτυχώς, πια υπάρχουν και εξειδικευμένοι επιστήμονες και καταρτισμένοι σύμβουλοι, που σε αυτό το "ταξίδι" που ξεκινούν μαζί μητέρα και παιδί, στέκονται βοηθοί και συνοδοιπόροι στο πλευρό τους. Το μόνο που έχει να κάνει κάθε νέα μητέρα που φέρνει στον κόσμο μια ζωή, είναι να αγνοήσει τις φωνές που επιμένουν πως "δε χορταίνει το μωρό" και πως "δεν έχει γάλα", γιατί έκανε καισαρική ή γέννησε πρόωρα και να εμπιστευθούν ... τη Φύση, που πράγματι όλα εν σοφία εποίησε!

"Οι μητέρες, πλέον, ξέρουν ότι το μητρικό γάλα υπερτερεί του "ξένου", ξέρουν ότι έχουν καλύτερη άμυνα τα παιδιά, αλλά δεν είναι σε επίπεδο τέτοιο η Κοινωνία, ώστε να είναι σαφές αυτό σε όλους" - λέει η Παιδίατρος-Νεογνολόγος, Βασιλική Βαλάρη. "Τα ποσοστά του αποκλειστικού μητρικού θηλασμού κατά τον πρώτο μήνα έχουν αυξηθεί, όμως είναι μικρό το ποσοστό εκείνων που καταφέρνουν να θηλάσουν αποκλειστικά έξι μήνες" - αναφέρει η Παιδίατρος-Νεογνολόγος, Πιστοποιημένη Σύμβουλος Γαλουχίας (IBCLC), Μαρία Α. Χρηστάκη. Κι όπως λέει, αν και υπάρχουν μαμάδες που από την πρώτη στιγμή ξεκαθαρίζουν ότι δε θέλουν να θηλάσουν, ευτυχώς είναι λίγες. Ο λόγος της στροφής υπέρ του θηλασμού τα τελευταία χρόνια ... πρωτίστως η ενημέρωση. "Βέβαια αν μια γυναίκα δε θέλει να θηλάσει, είναι σεβαστό. Οφείλουμε όμως να την ενημερώσουμε για τα πλεονεκτήματα του θηλασμού και να πάρει μια απόφαση όντας ενήμερη ότι αυτό είναι καλό για το παιδί της και για την ίδια και ότι αξίζει να το προσπαθήσει. Τώρα αν για κάποιο λόγο δε θέλει να το κάνει, είναι δικαίωμά της" - διευκρινίζει η κ.Χρηστάκη.

"Υπάρχει εν γένει επιθυμία από αρκετές μαμάδες να το ακολουθήσουν, αλλά - κακά τα ψέματα - οι προηγούμενες γενιές δε θήλαζαν και υπάρχει η "κουλτούρα του μη θηλασμού". Οι νέες μαμάδες ακολουθούν τις εμπειρίες των δικών τους μαμάδων και τις συμβουλές τους, που δεν είναι πάντα οι σωστές" - προσθέτει η παιδίατρος-νεογνολόγος, Βασιλική Βαλάρη, επισημαίνοντας πως "όταν γεννιέται ένα υγιές παιδί κι αρχίσει να κλαίει και είναι ανήσυχο, το λάθος που γίνεται είναι να δίνουμε απευθείας μπουκάλι. Αυτό είναι το λάθος που γίνεται ακόμη και στα μαιευτήρια. Το σωστό είναι στο στήθος, ξανά στο στήθος, και ξανά, μέχρι να χορτάσει και να κοιμηθεί".

"Είναι ευχάριστο ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια στροφή των νέων μητέρων στο μητρικό θηλασμό. Τα άφθονα βιβλιογραφικά δεδομένα, η καλύτερη ενημέρωση των επαγγελματιών υγείας (ιατρών και μαιών) για πολλαπλά οφέλη του μητρικού θηλασμού και η διάχυση της γνώσης μέσω του διαδικτύου έχουν συμβάλει στη δημιουργία συνθηκών για μια συνεχή, ουσιαστική και αποτελεσματική ενημέρωση προς τις νέες γυναίκες. Αλλά και αντίστροφα οι τελευταίες έχοντας πρόσβαση στο διαδίκτυο ερευνούν και ενημερώνονται και μεταφέρουν (όχι πάντα η αλήθεια) τους προβληματισμούς και τα ερωτήματα τους στους επαγγελματίες υγείας. Σημειώνεται ότι αυξάνονται συνεχώς οι φορείς (δημόσιοι και ιδιωτικοί) που ασχολούνται με την προαγωγή του μητρικού θηλασμού και την ενημέρωση σχετικά με τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του" - αναφέρει ο μαιευτήρας-γυναικολόγος, επιστημονικός Διευθυντής του «Μητέρα Κρήτης», Σταύρος Σηφάκης.

Το μπιμπερό φαίνεται πως αρχίζει να χάνει έδαφος, ενώ ακόμη και στα μαιευτήρια η πρακτική του "συμπληρώματος" έχει αρχίσει να δίνει τη θέση της στην - δύσκολη, δεν το αμφισβητεί κανένας - προσπάθεια για να μάθουν, μωρό και μητέρα τον θηλασμό. "Εχθροί" σε αυτή την προσπάθεια... φωνές προηγούμενων γενιών που δεν "μυήθηκαν" ποτέ στα μυστικά του μητρικού θηλασμού και κάποιοι μύθοι που επιβιώνουν ως σήμερα...

"Έφαγε το παιδί;"

Ο πρώτος, ίσως, φόβος κάθε νέας μαμάς - που πάντως υποχωρεί στην πορεία, αν η μητέρα φανεί υπομονετική και επίμονη - είναι το αν το παιδί σιτίζεται επαρκώς. Συχνά μπαίνουν και στη διαδικασία άντλησης γάλακτος, για να έχουν εικόνα για το πόσο γάλα πίνει το μωρό. "Δε χρειάζεται άντληση. Βλέπουν το μωρό, ότι είναι ήρεμο μετά το θηλασμό, ότι έχει ούρα, κακά κάθε μέρα, παρακολουθούμε και το βάρος του στην αρχή με τον παιδίατρό μας" - ξεκαθαρίζει η κ.Χρηστάκη. "Ο μητρικός θηλασμός δίνει έμμεσα στοιχεία για το πως τελικά χορταίνει το παιδί, δε δίνει άμεσα για να τα βλέπει η μάνα και να είναι σίγουρη, θέλει υπομονή, επιμονή και σιγά σιγά να το μάθει πως μπορεί να το διακρίνει. Να μάθει να αντιλαμβάνεται από τη συμπεριφορά του μωρού, από το πόσο συχνά κάνει ούρα, ποια είναι η στάση του στο κρεβατάκι του - υπάρχουν έμμεσα στοιχεία που μπορεί να διακρίνει, αλλά χρειάζεται υπομονή και πολλή προσπάθεια από μέρους της μαμάς" - εξηγεί η κ.Βαλάρη.

"Μήπως δεν έχω γάλα;"

Μία συχνή αγωνία που αρχίζει να τριγυρίζει στο μυαλό κάθε εγκυμονούσας, όσο πλησιάζει η "γραμμή του τερματισμού", είναι το αν θα "έχει" γάλα.

"Αντικειμενικά υπάρχουν πράγματι περιπτώσεις που για άγνωστους λόγους η παραγωγή γάλακτος από τη μητέρα είναι ελαττωμένη. Όμως στις περισσότερες περιπτώσεις τα αίτια οφείλονται στη συχνότητα που η μητέρα θηλάζει το νεογέννητο - καθώς είναι γνωστό ότι υπάρχει θετική συσχέτιση μεταξύ του ρυθμού του θηλασμού και της αυξημένης παραγωγής γάλακτος.

Με απλά λόγια όσο περισσότερο επιμένει η μητέρα να θηλάζει το μωρό τόσο μεγαλύτερες ποσότητες γάλακτος παράγονται - και το αντίθετο, όσο περιορίζονται τα παρεχόμενα γεύματα μητρικού γάλακτος, τόσο ελαττώνεται και η παραγωγή του. Συνεπώς στις περισσότερες περιπτώσεις που αναφέρει η μητέρα ότι "δεν έχει γάλα" υπάρχει δυνατότητα παρέμβασης με ενθάρρυνση για αύξηση της συχνότητας του θηλασμού και δευτερευόντως με οδηγίες για αποφυγή πρόσθετου (τεχνητού) γάλακτος, εκπαίδευση στη μητέρα για βελτίωση της τεχνικής του θηλασμού, αύξηση της πρόσληψης υγρών και ψυχολογική υποστήριξη από πιστοποιημένους σύμβουλους θηλασμού (μαίες ή παιδιάτρους)" - τονίζει ο κ. Σηφάκης.

"Μόνο ένα 3%, βιβλιογραφικά, μπορεί να έχει μια ενδοκρινική ανεπάρκεια, μια ανεπάρκεια στον αδένα, ένα ανατομικό πρόβλημα και να μην μπορέσει να θηλάσει" - λέει η Μαρία Χρηστάκη, καταρρίπτοντας έναν μύθο, που έχει καταβάλλει πολλές μητέρες αποτρέποντάς τις τελικά από το να προσπαθήσουν να θηλάσουν.

Όσο για τα πρόωρα μωρά... έχουν μεγαλύτερη ανάγκη το μητρικό γάλα, το οποίο - και πάλι η Φύση προνοεί - "είναι πολύ πλούσιο σε λιπαρά και σε κύτταρα άμυνας, αυτά δηλαδή ακριβώς που έχει ανάγκη το πρόωρο μωρό" - εξηγεί η κ.Βαλάρη. Μάλιστα όπως σημειώνει η ίδια, καταγράφεται και μία "στροφή" σε όλες τις μονάδες, να σιτίζονται τα πρόωρα βρέφη με μητρικό - εμπλουτισμένο ωστόσο - γάλα. "Οι γυναίκες που γεννούν πρόωρα, όχι μόνο έχουν γάλα, αλλά μάλιστα πολύ καλής ποιότητας και ειδικό για το μωρό τους" - τονίζει η Β.Βαλάρη.

"Εφόσον εγκατασταθεί ο θηλασμός και περάσει ο πρώτος μήνας, είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που θα μείνει πίσω η γυναίκα. Αν δηλαδή καταφέρει και το θηλάσει καλά και παράγει γάλα αρκετό τον πρώτο μήνα, εφόσον θέλει μπορεί να το συνεχίσει όσο θέλει εκείνη, δε μειώνεται το γάλα. Αυτό που θέλει προσπάθεια είναι ο πρωτός μήνας, να πετύχεις τα επίπεδα θηλασμού που χρειάζεται για να καλύψεις τις ανάγκες του μωρού" - λέει η κ.Χρηστάκη, εξηγώντας ότι δεν έχει σημασία ούτε αν ο τοκετός ήταν φυσιολογικός ή με καισαρική: "Με το που γεννιέται το μωρό, έρχεται το πρωτόγαλα. Το μωρό πρέπει να "μπει" στο στήθος να θηλάσει τις πρώτες μέρες, παίρνοντας λίγο γάλα - δε χρειάζεται παραπάνω, τις πρώτες μέρες χρειάζεται αυτή την ποσότητα που έχει η γυναίκα - και καθώς περνάνε οι μέρες και ο θηλασμός πάει καλά, αυξάνει το γάλα".

"Ο κολπικός τοκετός σαφώς δημιουργεί καλύτερες προϋποθέσεις για επιτυχή μητρικό θηλασμό. Στον κολπικό τοκετό μερικά λεπτά μετά την έξοδο του νεογνού αυτό παραδίδεται στη μητέρα για να αρχίσει τις πρώτες του θηλαστικές προσπάθειες - διαδικασία που είναι σαφώς πιο δύσκολη (ή ανέφικτος) στην επίτοκο που βρίσκεται στο χειρουργικό τραπέζι.

Η μητέρα που είχε φυσιολογικό τοκετό βρίσκεται σε καλύτερη φυσική κατάσταση για να ασχοληθεί ουσιαστικά και εντατικά με τον θηλασμό του νεογέννητου συγκριτικά με την λεχωίδα που έχει υποβληθεί σε αναισθησία και χειρουργική επέμβαση. Και είναι γνωστό ότι η επιτυχία του μητρικού θηλασμού εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την επίτευξη μιας καλής και αποτελεσματικής "συνεργασίας" μεταξύ της θηλάζουσας μητέρας και του νεογέννητου από τις πρώτες ώρες και ημέρες μετά τη γέννηση.

Δεν πρέπει όμως σε καμία περίπτωση να αποθαρρύνονται ή να απογοητεύονται οι γυναίκες με καισαρική τομή γιατί καθώς η ανάρρωση από τη χειρουργική επέμβαση σε ένα νέο και υγιές άτομο είναι ταχύτατη και η αποκλειστική και εντατική ενασχόληση με το θηλασμό του νεογέννητου επιτυγχάνεται σύντομα μετά από 1-2 ημέρες μετά τη γέννηση" - υπογραμμίζει ο κ.Σηφάκης.

Ο πρώτος μήνας είναι κρίσιμος και καθοριστικός, αν και ποτέ δεν είναι αργά για να διορθωθεί μια "κακή αρχή". "Ακόμη κι αν ξεκινήσει λάθος, μπορεί να το επαναφέρει. Όσο πιο κοντά στον τοκετό είναι το πιο αποτελεσματικό" - αναφέρει η κ.Χρηστάκη, υπογραμμίζοντας τη βοήθεια των ειδικών που "είναι σημαντική και στο μαιευτήριο και τις πρώτες μέρες, γιατί απλές τεχνικές (π.χ. να βάλεις λάθος το μωρό να "πιάσει") μπορεί να εμποδίσουν το μωρό να θηλάσει, μπορεί να καθυστερήσουν την παραγωγή γάλακτος στη γυναίκα και να μπούμε στο φαύλο κύκλο "δώστου λίγο συμπλήρωμα για να χορτάσει", οπότε δεν μπαίνει αρκετά το παιδί στο στήθος. Δε σημαίνει ότι ήρθε η καταστροφή του κόσμου, αλλά αν τις πρώτες μέρες δεν μπαίνει το παιδί όσο συχνά χρειάζεται στο στήθος, δε θα παραχθεί γάλα στη συνέχεια".

Η μητέρα δε στερείται τίποτα

"Και τα μαλλιά της μπορεί να βάψει και να φάει ό,τι θέλει" - ξεκαθαρίζει η κ.Χρηστάκη. Εστιάζοντας στο θέμα της διατροφής, εξηγεί ότι είναι μικρό το ποσοστό των βρεφών που έχουν κάποια αλλεργία - και φαίνεται στην πορεία αυτό - και για αυτό το λόγο οι μητέρες πρέπει να αποφεύγουν κάποιες τροφές. Η ίδια εξηγεί ότι δεν υπάρχει παιδιατρική οδηγία που να αποτρέπει τη μητέρα από το να καταναλώνει συγκεκριμένα τρόφιμα, μπροστά ... στο ενδεχόμενο να προκαλέσουν αλλεργία. "Το σωστό είναι να τρώει από όλα για να έχει κι αυτή ένα πλούσιο διαιτολόγιο με παροχή θρεπτικών συστατικών από όλες τις διατροφικές ομάδες και να ενυδατώνεται καλά", σημειώνει η ίδια.

Κατά τον θηλασμό η μητέρα μπορεί και να καταναλώσει αλκοόλ - λελογισμένα προφανώς. "Για να εκκριθεί κάτι στο γάλα, πρέπει να ανέβουν τα ποσοστά στο αίμα της μητέρας. Συνεπώς εξαρτάται από το πόσο αλκοόλ θα καταναλώσει και αν θα έχει φάει ή όχι ... Αν δηλαδή πιει ένα ποτηράκι κρασί μαζί με φαγητό, τα επίπεδα στο αίμα της δεν ανεβαίνουν γιατί γίνεται σταδιακή απορρόφηση του αλκοόλ. Τότε δεν απαγορεύεται και να θηλάσει. Αν όμως πιει μεγάλη ποσότητα αλκοόλ με άδειο στομάχι, δεν είναι καλό να θηλάσει, ιδίως ένα μικρό βρέφος, γιατί το αλκοόλ "περνάει", καθώς είναι μικρομοριακή ουσία" - αναλύει η κ.Χρηστάκη. Βέβαια, εύλογα θα σκεφτεί κανείς... ποιες είναι οι πιθανότητες, να καταναλώσει μεγάλη ποσότητα αλκοόλ μια μητέρα με μικρό βρέφος για το οποίο πρέπει να είναι συνεχώς σε επαγρύπνηση;

Το κάπνισμα είναι ίσως το πιο αμφιλεγόμενο ζήτημα γύρω από τον θηλασμό. "Οι μελέτες δείχνουν ότι είναι καλύτερο να καπνίζει και να θηλάζει μια γυναίκα, από το να καπνίζει και να μη θηλάζει" - λέει αφοπλιστικά η Μαρία Χρηστάκη, τονίζοντας ωστόσο ότι η σύσταση είναι να καπνίζει όσο γίνεται λιγότερο (3-4 τσιγάρα την ημέρα) και πάντα μετά το θηλασμό ώστε να υπάρχει μια απόσταση από τον επόμενο θηλασμό.

Όσο για τις γυναίκες που ακολουθούν φαρμακευτική αγωγή, "ο θηλασμός δεν επιτρέπεται όταν ακολουθείται συγκεκριμένη αγωγή, με ψυχοτρόπα φάρμακα, χημειοθεραπείες και άλλα" - εξηγεί η κ.Βαλάρη, επιτρέπεται όμως όταν μιλάμε για κοινά φάρμακα. Σε κάθε περίπτωση η οδηγία του γιατρού είναι απαραίτητη, ενώ για την ενημέρωση κάθε μητέρας υπάρχουν ιστοσελίδες όπως η www.e-lactancia.org, μέσα από τις οποίες μπορούν να πληροφορηθούν για τα ασφαλή φάρμακα από κάθε κατηγορία.

Μητέρα με επίπεδες και εισέχουσες θηλές

"Μπορούν να θηλάσουν και μητέρες με επίπεδες ή εισέχουσες θηλές. Το παιδί πιάνει ολόκληρο το στήθος" - εξηγεί η κ.Βαλάρη, ενώ τονίζει ότι δεν είναι επιθυμητή οποιαδήποτε υποκατάσταση - ούτε ψευδοθηλές, ούτε πιπίλες. "Θέλουμε να πιάσει το μωρό το στήθος, και συνήθως τα καταφέρνουν οι μητέρες που έχουν υπομονή" - προσθέτει.

Ο μητρικός θηλασμός πονάει;

Νιώθετε να πονάτε κατά το θηλασμό; Δείτε ξανά την τεχνική σας! "Σε μερικές μητέρες πιάνει επιπόλαια το στήθος το μωρό και τραυματίζει τις θηλές. Αυτό συμβαίνει λόγω της λανθασμένης θέσης. Όταν οι μητέρες μάθουν να θηλάζουν σωστά, θα δουν ότι ο μητρικός θηλασμός δεν πονάει!" - ξεκαθαρίζει η Β.Βαλάρη και τονίζει ότι "δε σταματάμε το θηλασμό ούτε για μαστίτιδα, ούτε αν η μητέρα έχει πυρετό". Ιδίως στη δεύτερη περίπτωση, "η μητέρα βάζει μάσκα, θα θηλάσει κανονικά και μόλις αυτή κάνει αντισώματα σαν ώριμος οργανισμός, θα περάσει τα αντισώματα μέσα από το μητρικό γάλα στο παιδί της".

"Τα οφέλη είναι πολλαπλά και σε διαφορετικά επίπεδα. Πάνω από όλα ο θηλασμός αποτελεί την επισφράγιση του μοναδικού στη φύση δεσίματος μητερας-παιδιού, και ίσως την καλύτερη εκδήλωση αγάπης, φροντίδας, προσφοράς και αφοσίωσης στο νεογέννητο. Αυτή η συναίσθηση λειτουργεί ευεργετικά στον ψυχικό κόσμο της μητέρας και της δημιουργεί ένα αίσθημα πληρότητας και ικανοποίησης.

Επιπλέον δε αποτελεί την καλύτερη άμυνα στις επερχόμενες (συχνά δυστυχώς) συναισθηματικές διαταραχές της λοχείας που μερικές φορές παίρνουν σοβαρότερες μορφές (κατάθλιψη ή και ψύχωση λοχείας). Επιπρόσθετα έχει αποδειχθεί ότι ο παρατεταμένος σε χρονική διάρκεια θηλασμός αποτελεί παράγοντα που ελαττώνει τον κίνδυνο για μορφές καρκίνου του αναπαραγωγικού συστήματος, όπως αυτόν του μαστού, του ενδομήτριου και των ωοθηκών" - περιγράφει ο κ.Σηφάκης.

Πολύ κατατοπιστικά απαριθμεί τα οφέλη του θηλασμού, στην ιστοσελίδα της η κ.Χρηστάκη:

Οφέλη για το παιδί

Ο μητρικός θηλασμός είναι μία επένδυση για την υγεία του παιδιού, αλλά και της ίδιας της μητέρας. Πολυάριθμες μελέτες έχουν δείξει τη μειωμένη επίπτωση στα παιδιά που θήλασαν λοιμώξεων του αναπνευστικού, μέση ωτίτιδα, βρογχιολίτιδα και πνευμονία. Ο μητρικός θηλασμός προστατεύει από λοιμώξεις του εντέρου, γαστρεντερίτιδα και νεκρωτική εντεροκολίτιδα. Παρατηρείται σημαντική μείωση στην επίπτωση χρόνιων νοσημάτων όπως άσθμα, ατοπική δερματίτιδα, φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου, κοιλιοκάκη, νεανικός διαβήτης. Ακόμη έχουν περιγραφεί μειωμένα ποσοστά εμφάνισης συνδρόμου αιφνιδίου βρεφικού θανάτου και οξείας λευχαιμίας.

Ο μητρικός θηλασμός προστατεύει από την παχυσαρκία στην εφηβεία και την ενήλικο ζωή. Τα παιδιά που θήλασαν και ιδιαιτέρως τα πρόωρα βρέφη φαίνεται να έχουν καλύτερη νευροαναπτυξιάκη εξέλιξη. Πολύ σημαντικό είναι και το γεγονός ότι μέσα από το θηλασμό ισχυροποιείται σημαντικά ο δεσμός μητέρας παιδιού και ενισχύεται η συναισθηματική ασφάλεια και πληρότητα του βρέφους.

Οφέλη για τη μητέρα

Η μητέρα που θηλάζει έχει μικρότερη απώλεια αίματος μετά τον τοκετό και πιο γρήγορη αποκατάσταση του μεγέθους της μήτρας στην προ κύησης κατάσταση. Έχει μειωμένη συχνότητα κατάθλιψης της λοχείας. Η χρονική απόσταση μεταξύ των τοκετών αυξάνεται, καθώς ο εντατικός θηλασμός δρα σαν αντισυλληπτική μέθοδος. Ακόμη ο θηλασμός προσφέρει προστασία στη μητέρα από χρόνια νοσήματα όπως υπέρταση, υπερλιπιδαιμία, καρδιαγγειακή νόσο, διαβήτη και ρευματοειδή αρθρίτιδα. Μειωμένη συχνότητα παρατηρείται τέλος στην εμφάνιση καρκίνου του μαστού και καρκίνου των ωοθηκών.

Οφέλη για την οικονομία και το περιβάλλον

Τα οικονομικά οφέλη που προκύπτουν από το μητρικό θηλασμό είναι ανυπολόγιστα τόσο σε επίπεδο οικογενείας όσο και σε επίπεδο πολιτείας, λιγότερα έξοδα, λιγότερος χαμένος χρόνος από την εργασία λόγω ασθενειών παιδιού και μητέρας. Ακόμη, ο μητρικός θηλασμός είναι η πιο φιλική προς το περιβάλλον μέθοδος διατροφής. Το μητρικό γάλα είναι πάντα άμεσα διαθέσιμο και στην κατάλληλη θερμοκρασία. Έτσι γίνεται σημαντική εξοικονόμηση φυσικών πόρων και ενέργειας που χρειάζονται για την παραγωγή και τη μεταφορά των προϊόντων τεχνητής διατροφής.

Συμπέρασμα; Αφήστε τη Φύση να κάνει τη "δουλειά" της. Θηλάστε και κάντε ένα δώρο στο μωρό και στον εαυτό σας! Αν δεν τα καταφέρετε ή δεν το θέλετε... είναι κατανοητό και σεβαστό. Φροντίστε όμως πρώτα να ενημερωθείτε για το "πως" και τα "γιατί", πριν πάρετε στα χέρια σας το μπιμπερό ή πριν παραιτηθείτε από την προσπάθεια!

Γίνε ο ρεπόρτερ του CRETALIVE

ΣΤΕΙΛΕ ΤΗΝ ΕΙΔΗΣΗ