Γράφει ο Δρ. Χρήστος Ε. Γεωργίου*
Αυτό έγραφε στις επιστολές της προς την κόρη της η Μαρκησία ντε Σεβινιέ στα μέσα του 17ου αιώνα, συμπληρώνοντας: «… οι αλυσίδες μας τεντώνονται λίγο κάποιες φορές, αλλά δεν σπάνε ποτέ.» Η συγκεκριμένη προτροπή είναι μια πολύ ωραία, και εν πολλοίς ακριβής περιγραφή, του κόσμου των συγκρούσεων σε μια οικογενειακή επιχείρηση. Συγκρούσεις, που είτε είναι συνηθισμένες – επαναλαμβανόμενες για το ίδιο θέμα, είτε προκύπτουν «ξαφνικά», υπάρχουν ψηλά στην ατζέντα της ημερήσιας λειτουργίας της οποιασδήποτε οικογενειακής επιχείρησης στον κόσμο.
Αν κάναμε μια έρευνα, μάλλον θα ήταν απίθανο να βρούμε κάποιον που να γνωρίζει μια οικογενειακή επιχείρηση στην οποία να μην υπάρχουν συγκρούσεις. Και για να μην παρεξηγηθούμε: υπάρχει πλήθος οικογενειακών επιχειρήσεων που λειτουργεί έχοντας ομαλές σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας, αλλά να υπάρχει έστω και μια στην οποία τα μέλη της να μην έχουν συγκρούσεις, δεν γνωρίζουμε! Βεβαίως η σύγκρουση επηρεάζει τη λειτουργία, αλλά κυρίως τη στρατηγική μιας οικογενειακής επιχείρησης. Μάλιστα, έχουμε πολλά παραδείγματα όπου η σύγκρουση είχε καταστροφικές συνέπειες για τους μετόχους και τα μέλη της οικογένειας.
Για να μην υπάρχουν λοιπόν καταστροφικές συγκρούσεις, τα μέλη των οικογενειών που είναι ιδιοκτήτριες επιχειρήσεων το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να κάνουν είναι να κατανοήσουν τη φύση της σύγκρουσης. Δηλαδή τις πηγές της, από που προέρχεται η σύγκρουση. Αυτό το μεγάλο βήμα μπορεί να οδηγήσει στην επιτυχημένη διαχείριση της σύγκρουσης και στην αποτροπή της κλιμάκωσής της. Διαφορετικά είναι βέβαιο ότι η σύγκρουση θα οδηγήσει σε ανεπιθύμητες ή/και καταστροφικές συνέπειες για την οικογένεια και την επιχείρηση. Η κατανόηση της πιθανότητας να συμβεί μια σύγκρουση σε μια οικογενειακή επιχείρηση από τα ίδια τα μέλη της οικογένειας, μπορεί είτε να την μετριάσει, είτε να την αποτρέψει.
Συνήθως, οι συγκρούσεις σε μια οικογενειακή επιχείρηση γίνονται για δυο λόγους: ο πρώτος είναι ο πλούτος της οικογένειας που αποτελεί τη μεγάλη πηγή αφορμών για «οικογενειακούς πολέμους». Ο δεύτερος είναι η «εξουσία», γι’ αυτό και η μεγάλη σύγκρουση γίνεται για το ποιος από τους υποψηφίους διαδόχους θα καθίσει στον «θρόνο».
Εν τέλει, το μυστικό στο θέμα των συγκρούσεων , αν υπάρχει τέτοιο, είναι πρώτα η κατανόηση της σύγκρουσης και μετά η διαχείρισή της. Ενώ αυτό φαίνεται αυτονόητο, τις περισσότερες φορές στον κόσμο των οικογενειακών επιχειρήσεων δεν είναι. Για παράδειγμα: ένα κλασσικό λάθος που κάνουν τα μέλη των οικογενειών, είναι να επιμένουν πρώτα να επέλθει η επίλυση των συγκρούσεων που αφορούν στις σχέσεις μεταξύ τους και μετά να επιλυθούν οι διαφωνίες που αφορούν στη λειτουργία και την επιχειρησιακή κατεύθυνση της οικογενειακής επιχείρησης. Μ’ αυτή την επιλογή, οι οικογένειες δεν καταφέρνουν τελικά να βελτιώσουν τις σχέσεις τους, χάνουν πολύτιμο χρόνο που δεν είναι παραγωγικός και γι’ αυτό η οικογενειακή επιχείρηση μοιάζει με ακυβέρνητο καράβι. Το αποτέλεσμα; Και πάλι οδυνηρό για την οικογενειακή επιχείρηση. Αντίθετα, η συμβουλή μας είναι να τεθούν ανάποδα οι προτεραιότητες: πρώτα να «σωθεί» η επιχείρηση, να εξασφαλίσουμε δηλαδή ότι θα συνεχίσει να αναπτύσσεται και να είναι υγιής και όταν συμβεί αυτό οι σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας σίγουρα βελτιώνονται πιο γρήγορα.
Προφανώς όσο πιο μεγάλη είναι η επιχείρηση, τόσο πιο μεγάλο είναι το διακύβευμα και τόσο πιο μεγάλος ο «κρότος» από τις συγκρούσεις. Τότε είναι που τέτοιες συγκρούσεις γίνονται πρωτοσέλιδα στα ενημερωτικά sites, δημιουργούν τίτλους με πολλά υπονοούμενα κι έτσι επέρχεται η καταστροφή.
Τελικά, η κακή διαχείριση των συγκρούσεων μπορεί να είναι η πιο καταστροφική απειλή για τις οικογενειακές επιχειρήσεις οποιουδήποτε μεγέθους.
*Ο Δρ. Χρήστος Ε. Γεωργίου, είναι Γενικός Διευθυντής του «ΙΝΣΒΕ», συγγραφέας του πρακτικού οδηγού: «Προετοιμάζοντας τη διαδοχή: πρακτικός οδηγός για προνοητικές οικογενειακές επιχειρήσεις»
