Γράφει ο Δρ. Χρήστος Ε. Γεωργίου*
Η πέμπτη συνήθεια των επιτυχημένων διαδόχων είναι η «Διευκρίνιση των Ορίων».
Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι διάδοχοι μιας οικογενειακής επιχείρησης περιλαμβάνει με βεβαιότητα τη διευκρίνιση των ορίων που χωρίζουν τις λειτουργικές ευθύνες, τη στρατηγική ανάπτυξης και τις αποφάσεις χρηματοδότησης διαφόρων έργων και επενδύσεων. Στο πλαίσιο αυτό οι αποτελεσματικοί Μέντορες βοηθούν τους προστατευόμενους τους να διαπραγματευτούν αυτά τα όρια, τα οποία προφανώς περιπλέκονται εξ’ αιτίας της σύγχυσης που προκαλεί ο ρόλος και η διπλή τους ιδιότητα: από τη μια είναι µέλη της οικογένειας και από την άλλη είναι µέλη της ομάδας διοίκησης – διαχείρισης της επιχείρησης. Οι γονείς, ως αρχικοί μέτοχοι της επιχείρησης, διατηρούν συνήθως τον έλεγχο της διοίκησης, αποφασίζουν για τα σημαντικότερα στρατηγικά και οικονομικά ζητήματα που έχουν επιπτώσεις στην επιχείρηση, ενώ οι λειτουργικές ευθύνες και η αρμοδιότητα για την καθημερινή λειτουργία της επιχείρησης δίνονται ως εξουσίες στους άμεσους υφισταμένους τους, συµπεριλαµβανοµένων και των παιδιών τους που έχουν διοικητικές θέσεις στην επιχείρηση.
Όπως είναι φυσιολογικό, η αδυναμία «διευκρίνισης των ορίων» δημιουργεί συγκρούσεις μεταξύ των γενεών, οι οποίες όμως γεννιούνται συχνά με άξονες δύο πραγματικά ευδιάκριτα ζητήματα.
- Πρώτο ζήτημα: η πρεσβύτερη γενιά παραχωρεί ορισμένες λειτουργικές ευθύνες, χωρίς όμως να καθορίσει τα σαφή μέτρα προσδοκιών και απόδοσης, και µε τη βούληση να πάρει τον έλεγχο, όταν τα επιχειρησιακά αποτελέσματα δεν ικανοποιούν τις απροσδιόριστες προσδοκίες τους.
- Δεύτερο ζήτημα: η πρεσβύτερη γενιά συχνά είναι επιφυλακτική, κι αυτό εκφράζεται µε την αποφυγή του επιχειρηματικού ρίσκου, ενώ η νεότερη γενιά των υποψηφίων διαδόχων θέλει να εφαρμόσει στρατηγικές που θα επιτρέψουν στην επιχείρηση να αναπτυχθεί μέσα στα επόμενα 20 έτη.
Όταν υπάρχει σύγκρουση και ένταση μεταξύ των γονέων και των παιδιών τους που εργάζονται στην επιχείρηση, οι Μέντορες διαδραματίζουν έναν πολύ σημαντικό ρόλο ως διαμεσολαβητές μεταξύ των δύο γενεών.
Κάποτε σ’ έναν Διευθύνοντα Σύμβουλο που δεν ανήκε στην οικογένεια, δόθηκε η πρόκληση της εξισορρόπησης και εν τέλει της επιλογής από δύο εναλλακτικές στρατηγικές λύσεις σε μια ανεπιθύμητη κατάσταση που είχε προκύψει στην επιχείρηση. Με τις πωλήσεις να μειώνονται, ο πατέρας θέλησε να μειώσει τις υψηλές λειτουργικές δαπάνες, για να επανέλθει η επιχείρηση και πάλι στην κερδοφορία. Ο γιος, από την άλλη μεριά, θέλησε να προσλάβει έναν νέο Διευθυντή Πωλήσεων, για να δημιουργήσει μελλοντικές επιχειρησιακές ευκαιρίες. Ο Μέντορας - Σύμβουλος εργάστηκε και µε τους δύο, πατέρα και γιο, για ν’ αξιολογήσει αντικειμενικά τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα κάθε εναλλακτικής λύσης. Οι εναλλακτικές λύσεις παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια της επίσημης διαδικασίας στρατηγικού προγραμματισμού, ώστε ολόκληρη η εκτελεστική ομάδα της οικογενειακής επιχείρησης να μπορέσει να καθορίσει τη στρατηγική που θα ακολουθήσουν.
Γνωρίζοντας αφενός τις επιφυλάξεις της πρεσβύτερης γενιάς για τις επιχειρηματικές επιλογές της νεότερης και αφετέρου τον φόβο της αποτυχίας που πηγάζει από αυτές, η συμβουλή μας είναι συγκεκριμένη: Τα παιδιά σας πρέπει να είναι (αυστηρά) υπόλογα για ό,τι κάνουν… αλλά όχι με παράλογα πρότυπα. Τα μέλη της οικογένειας πρέπει να είναι υπόλογα για τις πράξεις τους, περισσότερο ίσως από τους υπόλοιπους εργαζόμενους, αλλά ποτέ με τόσο αυστηρά κριτήρια, που τις περισσότερες φορές να μην μπορούν να τα εκπληρώσουν.
Στο πλαίσιο αυτό ακριβώς, η «Διευκρίνιση των Ορίων» είναι το κομβικό σημείο της επιτυχημένης συνεργασίας των δυο γενεών. Γι’ αυτό πρέπει τα παιδιά να έχουν ξεκάθαρους ρόλους και ευθύνες και να υπόκεινται σε τακτικές αξιολογήσεις, προκειμένου να διαπιστωθεί ότι πληρούν τις προϋποθέσεις καταλληλότητας των θέσεων τις οποίες στελεχώνουν. Άλλωστε, αυτό που σκοτώνει το ηθικό στις οικογενειακές επιχειρήσεις είναι οι χαμηλές επιδόσεις των μελών της οικογένειας, τα οποία έχουν το ελεύθερο να μεταπηδούν από θέση σε θέση μέσα στην οικογενειακή επιχείρηση χωρίς καμία υπευθυνότητα και να επιβαρύνουν με την παρουσία τους υπόλοιπους εργαζόμενους.
*Ο Δρ. Χρήστος Ε. Γεωργίου, είναι Γενικός Διευθυντής του «ΙΝΣΒΕ», συγγραφέας του πρακτικού οδηγού: «Προετοιμάζοντας τη διαδοχή: πρακτικός οδηγός για προνοητικές οικογενειακές επιχειρήσεις»
