Τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, η παγκοσμιοποίηση και η τεχνολογική εξέλιξη τους αφαίρεσε διαπραγματευτική δύναμη ενώ ευνοούσε όσους διέθεταν υψηλή εξειδίκευση, γνώση, πλούτο ή ακόμη και τις διασυνδέσεις για να διεκδικήσουν θέση στις νέες αγορές. Η συγκυρία υποβάθμιζε τον ρόλο τους στην οικονομία σε μια πορεία που φαινόταν όχι μόνον μη αντιστρέψιμη αλλά και προορισμένη να κλιμακωθεί και να ολοκληρωθεί μέχρι την τελική τους εξαφάνιση. Ο λόγος για τους εργαζομένους με χαμηλή εξειδίκευση ή χωρίς εξειδίκευση, για τους απλούς χειρώνακτες, για όσους αναλαμβάνουν την πραγματικά σκληρή δουλειά. Είναι αυτοί που είδαν να μπαίνουν στο περιθώριο από τις αρχές της δεκαετίας της νέας χιλιετίας όταν οι θέσεις εργασίας για τους εργάτες χαμηλής εξειδίκευσης άρχισαν να μεταναστεύουν στις αναπτυσσόμενες χώρες, ενώ η επικράτηση του Ιντερνετ μετέφερε όλο και περισσότερο την εργασία στα γραφεία.
Όπως σημειώνει ρεπορτάζ της Καθημερινής, στην ίδια μοίρα αμέτρητοι εργαζόμενοι σε επαγγέλματα που θεωρητικά μπορεί να ενέχουν κίνδυνο για την υγεία τους ή τη ζωή τους όπως οι καθαρίστριες και οι εργαζόμενοι στην αποκομιδή των σκουπιδιών. Η πανδημία κατάφερε νέο πλήγμα σε αυτήν την κατηγορία εργαζομένων στις πλέον σκληρές και κακοπληρωμένες δουλειές που απαιτούσαν τη φυσική τους παρουσία και αναγκάστηκαν να τις εγκαταλείψουν ει μη τι άλλο επειδή τις απέκλειαν τα lockdowns.
Αρχισαν όμως να αλλάζουν όλα με την επανεκκίνηση των οικονομιών όταν αυξήθηκε η ανάγκη για τις υπηρεσίες τους. Και τώρα όλα δείχνουν πως παίρνουν τη ρεβάνς και μάλιστα θα αντιστραφούν οι όροι στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης. Οι ανειδίκευτοι εργάτες ή οι χαμηλής εξειδίκευσης είναι εκείνοι που θα μείνουν αλώβητοι όταν ο Αρμαγεδδών της τεχνητής νοημοσύνης θα σαρώνει τις αγορές εργασίας. Οι εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης θα επηρεάσουν, σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες μελέτες, εκατοντάδες εκατομμύρια θέσεις εργασίας, θέσεις γραφείου κατά κύριο λόγο και κυριολεκτικά θα εξαφανίσουν εντελώς 14 εκατ. θέσεις. Αλλά οι θέσεις εργασίας που θα χαθούν θα είναι ανάμεσα στους έως τώρα «ασφαλείς» εργαζομένους υψηλού μορφωτικού επιπέδου καθώς θα καταστούν άχρηστοι όταν τα νέα επιτεύγματα της τεχνολογίας θα υποκαταστήσουν τις γνώσεις τους.
Αντιθέτως, όσα χειρωνακτικά επαγγέλματα προϋποθέτουν πρωτοβουλία και αντίληψη, όσα απαιτούν συνδυασμό φυσικής αντοχής με ικανότητα κοινωνικής επαφής δεν πρόκειται να επηρεαστούν. Για ορισμένα από αυτά τα επαγγέλματα, αντιθέτως, αναμένεται να αυξηθεί ραγδαία η ζήτηση για να γνωρίσουν θεαματική αύξηση. Θα αυξηθεί η ζήτηση για φροντίδα ηλικιωμένων και ασθενών, για σκληρή εργασία στις βιομηχανίες πράσινης ενέργειας, στη μεταποίηση υψηλής τεχνολογίας και στις κατασκευαστικές. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αχρηστεύσει τις συμβουλές του δικηγόρου μας, να ακυρώσει το ταλέντο των σεναριογράφων τηλεοπτικών σειρών και την ευρηματικότητα των κειμενογράφων στις διαφημιστικές εταιρείες, αλλά δεν θα υποκαταστήσει τον υδραυλικό που θα διορθώσει τη διαρροή στις σωληνώσεις του μπάνιου μας, τον απλό τεχνίτη που θα εγκαταστήσει το κλιματιστικό στο σπίτι μας ή θα αλλάξει ένα ανταλλακτικό στην ηλεκτρική κουζίνα μας ούτε εκείνον που θα βοηθήσει τον ασθενή στο νοσοκομείο ή θα τον στηρίξει στο τελευταίο στάδιο της ζωής του. Οι νικητές στο νέο τοπίο της αγοράς εργασίας, όπως θα το έχει διαμορφώσει η τεχνητή νοημοσύνη, θα είναι οι υδραυλικοί, οι νοσηλεύτριες, οι καθαρίστριες και οι τεχνικοί που θα διορθώνουν τα μηχανήματα σε σπίτια και γραφεία.
Δυσεύρετοι και με καλούς μισθούς
Μετά δύο χρόνια στη διάρκεια των οποίων κατεγράφη το πρωτοφανές φαινόμενο της «Μεγάλης Παραίτησης», οι κενές θέσεις έχουν αυξηθεί σε πολλά από τα επαγγέλματα χαμηλής εξειδίκευσης και μαζί τους έχουν αυξηθεί και οι μισθοί.
Ειδικότερα, στις ΗΠΑ, τη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, έχουν δημιουργηθεί 9,6 εκατ. νέες θέσεις εργασίας σε αυτούς τους τομείς και η αμερικανική στατιστική υπηρεσία προβλέπει πως η μεγαλύτερη αύξηση στη ζήτηση θα είναι για τα επαγγέλματα στους τομείς της φροντίδας υγείας, των μεταφορών, των τεχνικών εργασιών στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στη μεταποίηση.
Σχεδόν οι μισές από τις νέες και κενές θέσεις εργασίας θα είναι στον τομέα της φροντίδας και των υπηρεσιών υγείας και γενικότερα στις θέσεις κοινωνικής προσφοράς.
Οικονομολόγοι εκτιμούν πως μέχρι το 2032 ο ένας στους έξι καινούργιους εργαζομένους θα είναι σε κάποια παροχή υπηρεσιών υγείας ή απλά προσωπικής φροντίδας. Εν ολίγοις, όταν στο εγγύς μέλλον η λεγόμενη «δημιουργική τεχνητή νοημοσύνη» θα εξαφανίζει θέσεις γραφείου που προσφέρουν την πολυτέλεια της τηλεργασίας, θα παρουσιαστούν περισσότερες ευκαιρίες για αυτήν την κατηγορία που δικαιούται ακόμη να αποκαλείται «εργατική τάξη», και τουλάχιστον σε ορισμένους κλάδους θα αυξηθούν και οι αποδοχές της.
Μεγάλα περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξης εμφανίζει, άλλωστε, ο κατασκευαστικός κλάδος που μέσα στο περασμένο έτος προσέθεσε κάπου 15.000 θέσεις εργασίας, αλλά οι μεγαλύτερες ευκαιρίες για τους απλούς τεχνίτες θα παρουσιαστούν στη βιομηχανία μικροεπεξεργαστών όπου ήδη υπάρχουν κενές θέσεις.
Στο σύνολο του μεταποιητικού τομέα αναμένεται μεν πως οι θέσεις εργασίας θα παραμείνουν στάσιμες αλλά οι δαπάνες στον κλάδο έχουν αυξηθεί δραματικά και τα τελευταία τρία χρόνια έχουν φτάσει στα 200 δισ. δολ.
Το σημαντικότερο όμως είναι πως για την επόμενη δεκαετία αναμένεται μεγάλη ανάπτυξη της τάξης του 3% σε τομείς όπως ο ηλεκτρικός εξοπλισμός και η παραγωγή μικροεπεξεργαστών. Αυτό όμως συνεπάγεται μεγάλη ζήτηση και εκ των πραγμάτων καλούς μισθούς σε αμέτρητες θέσεις εργασίας που απαιτούν μόνον απολυτήριο λυκείου.
Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες του Ινστιτούτου Brookings, ήδη περίπου το 50% των νέων υπαλλήλων στις βιομηχανίες μικροεπεξεργαστών δεν έχουν ολοκληρώσει παρά μόνον τη μέση εκπαίδευση ή κάποιο τεχνικό λύκειο όταν το αντίστοιχο ποσοστό σε άλλους κλάδους είναι 38%.
Μέσα στην επόμενη δεκαετία η παγκόσμια βιομηχανία μικροεπεξεργαστών αναμένεται να έχει εκτοξευθεί στο 1 τρισ. δολ. και στις μεγάλες οικονομίες που θα διαθέτουν βιομηχανίες του κλάδου θα έχουν δημιουργηθεί δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας για βιομηχανικούς τεχνίτες.
Η δυναμική επιστροφή των εργατικών συνδικάτων στις ΗΠΑ
Οι πρόσφατες επιτυχίες που σημείωσε το συνδικαλιστικό κίνημα στις ΗΠΑ, μια χώρα όπου η δύναμη των εργατικών συνδικάτων είναι σαφώς περιορισμένη, αλλά και αυτή καθ’ αυτή η ασυνήθιστα μεγάλη κλίμακα των κινητοποιήσεων και των μαζικών απεργιών σε διάφορους κλάδους της αμερικανικής οικονομίας, όλες μέσα στους τελευταίους μήνες, μοιάζει με προανάκρουσμα μιας επικείμενης ενίσχυσης των εργαζομένων σε σκληρές χειρωνακτικές εργασίες.Εντυπωσιακή ήταν η επιτυχία που σημείωσε η απεργία των εργαζομένων στις τρεις μεγαλύτερες αμερικανικές αυτοκινητοβιομηχανίες –General Motors, Ford και Stellantis–, που σύμφωνα με όλα τα προγνωστικά θα ενθαρρύνει τις κινητοποιήσεις σε άλλους κλάδους και θα τονώσει το ηθικό των απεργών.
Η εν λόγω απεργία διήρκεσε επτά εβδομάδες και ήταν η πλέον μακροσκελής στον κλάδο εδώ και τουλάχιστον 25 χρόνια. Κατέληξε στην ικανοποίηση των περισσοτέρων αιτημάτων των απεργών, με ηχηρή επιτυχία το γεγονός ότι έγινε δεκτή η απαίτησή τους για σταδιακή αύξηση των αποδοχών τους συνολικά κατά 25% μέσα στο χρονικό διάστημα της συμφωνίας. Εγινε επίσης δεκτό το αίτημα για αναπροσαρμογή των μισθών στον πληθωρισμό και στο κόστος ζωής. Εξίσου σημαντική εξέλιξη το γεγονός ότι οι τρεις κολοσσοί του Ντιτρόιτ δέχθηκαν να ενταχθούν εφεξής στο εργατικό συνδικάτο UAW ακόμη και οι εργαζόμενοι που απασχολούνται στις μονάδες παραγωγής μπαταριών για ηλεκτροκίνητα οχήματα. Το εν λόγω συνδικάτο, που καλύπτει τους εργάτες των αυτοκινητοβιομηχανιών, υιοθέτησε μια σχεδόν πολεμική στρατηγική: αντί να κηρύξει γενική απεργία στον κλάδο, κινητοποίησε τους εργάτες αρχικά ορισμένων μονάδων και προσέθετε σταδιακά και νέους απεργούς σε άλλες μονάδες.
Το ηθικό των μελών του UAW κράτησε ψηλά η εκτεταμένη στήριξη που είχαν από την κοινή γνώμη των ΗΠΑ, με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις να φέρουν το 75% των Αμερικανών να συντάσσεται με τους απεργούς και μόνον το 19% να συμφωνεί με τις τρεις κολοσσιαίες αυτοκινητοβιομηχανίες. Η συμμετοχή των Αμερικανών εργατών στα συνδικάτα παραμένει, πάντως, χαμηλή, αλλά αυξάνεται τελευταία, αν και δεν έχει φτάσει στα επίπεδα της δεκαετίας του 1960, όταν οι εργάτες των αμερικανικών βιομηχανιών είχαν την περισσότερη δύναμη και πολύ καλύτερες αμοιβές. Επί δεκαετίες μειωνόταν διαρκώς το ποσοστό συμμετοχής των εργαζομένων στα συνδικαλιστικά όργανα του κλάδου τους, καθώς δεν την ευνοούσαν οι αλλαγές στην οικονομία, ενώ την ίδια στιγμή προσέκρουε στις σφοδρές αντιρρήσεις των εργοδοτών, έως ακόμη και σε νομικά εμπόδια.
Από την άνοιξη και σε μερικές περιπτώσεις έως και σήμερα έχουν απεργήσει και συμμετάσχει ενεργά στις κινητοποιήσεις στις ΗΠΑ εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι. Η έκταση των κινητοποιήσεων εκτιμάται πως αντανακλά, εκ πρώτης όψεως τουλάχιστον, την άνοδο του κόστους διαβίωσης και τη συνεχή διεύρυνση της ανισότητας, με τη διαφορά ανάμεσα στις αμοιβές των εργατών κι εκείνες των στελεχών να έχει προ πολλού εξελιχθεί σε πραγματική άβυσσο.
Υπέρ των απεργιών
Σε μια πρωτοφανή κίνηση, ο πρόεδρος των ΗΠΑ συντάχθηκε προ ημερών ανοικτά με τους εργάτες των αμερικανικών αυτοκινητοβιομηχανιών και φορώντας ένα κασκέτο του συνδικάτου UAW τούς κάλεσε να επιμείνουν στην απεργία τους και στα αιτήματά τους, λέγοντας ότι «σώσατε τη βιομηχανία το 2008. αλλά και πριν από αυτό. Κάνατε πολλές θυσίες και παραιτηθήκατε από πολλά όταν οι εταιρείες είχαν πρόβλημα. Τώρα όμως τα πηγαίνουν εξαιρετικά καλά και πρέπει να είστε κι εσείς εξαιρετικά καλά. Είναι απλό και να επιμείνετε».
9,3 δισ. δολ. κόστισαν οι πέντε εβδομάδες της απεργίας του συνδικάτου UAW των εργαζομένων στις μεγαλύτερες αυτοκινητοβιομηχανίες των ΗΠΑ.
Ασφάλεια
Σχολιάζοντας την ενισχυμένη αυτοπεποίθηση που δείχνουν τελευταία εργαζόμενοι και συνδικάτα στις βιομηχανίες των ΗΠΑ, η Τζούλια Πόλακ, κορυφαία οικονομολόγος της εταιρείας ανεύρεσης ταλέντων Zip Recruiter, υπογράμμισε προ ημερών πως «συνολικά οι εργαζόμενοι έχουν περισσότερη διαπραγματευτική δύναμη και στην αγορά εργασίας υπάρχει περισσότερη επαγγελματική ασφάλεια από όση είχαν πριν από την πανδημία»
1,5 κενή θέση εργασίας αντιστοιχεί σε κάθε άνεργο στις ΗΠΑ, όπου η ανεργία βρίσκεται στο 3,8%.
Ισχυροί
Διαπιστώνοντας σε έρευνά της την αυξημένη στήριξη της αμερικανικής κοινής γνώμης στους απεργούς και τα συνδικάτα, η εταιρεία δημοσκοπήσεων Gallup τόνισε σε σχετική ανακοίνωσή της ότι «σήμερα οι εργάτες που απεργούν έχουν μάλλον πολύ πιο ισχυρό το πάνω χέρι στις διαπραγματεύσεις σε σύγκριση με τη θέση στην οποία βρίσκονταν στο πρόσφατο παρελθόν»
