Προχθές στον κήπο του Συλλόγου αρχαιολόγων στην Αθήνα (Ερμού 134-136, Θησείο) έγινε η παρουσίαση του βιβλίου «Εμείς θα ζήσουμε» της Αντωνίας Ζεβόλη – Νταουντάκη. Παρά τους φόβους των πολλών από τον αναμενόμενο καύσωνα, αλλά και λόγω του χρόνου της παρουσίασης (μήνας Ιούλιος), υπήρξε μεγάλη προσέλευση ακροατών και επιτυχία πέραν της αναμενόμενης!
Πέρα από το λογοτεχνικό ενδιαφέρον του βιβλίου, υπήρξε παράλληλα και η συγκλονιστική αφήγηση μοναδικών ιστορικών γεγονότων και συγκινητικών βιωμάτων που εκτυλίχτηκαν στη Χαλκιδική και παραμένουν άγνωστα στους πολλούς. Αρχίζουν από την επανάσταση του ’21 και φτάνουν μέχρι τα μέσα του περασμένου αιώνα. Πρόκειται για ένα βιβλίο – ντοκουμέντο που δεν θα πρέπει να λείψει από καμιά βιβλιοθήκη!
Στο πάνελ της παρουσίασης βρίσκονταν εκτός από την συγγραφέα και την ενενηντάχρονη Χαλκιδικιώτισσα αφηγήτρια Ντόρα Παραθυρά, οι εισηγητές Κώστας Αρβανίτης (δημοσιογράφος και ευρωβουλευτής), Αννέτα Καββαδία (δημοσιογράφος-βουλευτής) και Αριστοτέλης Σαΐνης (φιλόλογος). Αποσπάσματα από το ιστορικό μυθιστόρημα διάβασαν οι Μαρία Κανελλοπούλου (ηθοποιός-π. βουλευτής) και Κυριακή Μάλαμα (σκηνοθέτιδα-βουλευτής). Την εκδήλωση συντόνισε ο εκδότης Πέτρος Κακολύρης.
Παραθέτω την εισήγηση του Κώστα Αρβανίτη και επιφυλάσσομαι για τις άλλες το ίδιο εξαιρετικές παρουσιάσεις. Τοποθετούν το έργο της Ζεβόλη σ’ ένα γενικότερο ιστορικό πλαίσιο και όπως ειπώθηκε από πολλούς, θα υπάρξει ενδεχομένως προώθησή του στο Ευρωκοινοβούλιο, ως ένα υπόδειγμα σύγχρονης ιστοριογραφίας.
Γιάννης Κύρκου Αικατερινάρης, αρχιτέκτων
Η ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΤΟΥ Κ. ΑΡΒΑΝΙΤΗ
Το «Εμείς θα Ζήσουμε» έρχεται και κάθεται σε ένα ιδιαίτερο σημείο: Εκεί που συναντιέται η μικρή με την μεγάλη Ιστορία, η ιστορία των Ανθρώπων, με την ιστορία των Δυνάμεων. Και η συγγραφέας μας το παραδίδει, έχοντας δουλέψει πάνω σε αυτό με την ευαισθησία του ιστορικού και το σθένος του λογοτέχνη.
Μέσα από μία σειρά από επεισόδια-σπαράγματα που διανύουν όλο το διάστημα, από τον απελευθερωτικό αγώνα του 1821, μέχρι τη Χούντα και πιο μετά, ακολουθούμε την ιστορία της οικογένειας Παραθυρά, η οποία, ας μου επιτραπεί η έκφραση, στάθηκε στη σωστή πλευρά της Ιστορίας, και το πλήρωσε αυτό.
Εγώ διέκρινα 3 γραμμές, 3 κινήσεις, να καθοδηγούν τις λέξεις στο χαρτί σε αυτό το βιβλίο.
Η μία είναι οι μοναδικές συνθήκες που καθόρισαν τον 20ο αιώνα στην Ευρώπη και τον κόσμο: «Στον ουρανό της Ευρώπης πλανιόταν ένα μαύρο σύννεφο κι ένα κόκκινο φάντασμα», αναφέρει η Ντόρα σε ένα από τα πρώτα κεφάλαια του έργου. Αυτό είναι το σκηνικό του δράματος, η καταστροφή των παγκόσμιων πολέμων, της κατοχής, του ελληνικού εμφυλίου, αλλά και το αίτημα της Αριστεράς για μια δίκαιη κοινωνία.
Το δεύτερο είναι οι Πληγές. Οι πληγές που σημαδεύουν σώματα και ψυχές, οι πληγές από τα βασανιστήρια στον αντάρτη και η Πληγή της μάνας του, όταν ο χωροφύλακας / κεφαλοκυνηγός της πετάει σαδιστικά το κεφάλι του στο κατώφλι της. Το τραύμα, σωματικό ή ψυχολογικό, ατομικό αλλά και συλλογικό, που ακολουθεί τους επιζήσαντες στην υπόλοιπη ζωή τους.
Και εδώ μπαίνει και ο τίτλος: «Εμείς θα ζήσουμε». Θα ζήσουμε σε πείσμα όσων έχουμε υπομείνει και θα ζήσουμε για χάριν αυτών που μας άφησαν πρόωρα και άδικα.
Και μετά είναι η ίδια η Ιστορία. Η ζώσα, οικογενειακή, ακόμα και προσωπική ιστορία, που κρατάει ζωντανές μνήμες και εμπειρίες που συχνά παραβλέπονται, περιπτώσεις που δεν χωράνε απαραίτητα στα ιστορικά βιβλία, που όμως είναι απαραίτητες ψηφίδες αν θέλουμε να κατανοήσουμε την όχι και τόσο μακρινή εποχή τους.
Η συγγραφέας φιλοτεχνεί, εδώ, σύμφωνα με τις επιταγές ενός ιστορικού χρέους. Η ιστορία μέσα από τα μάτια των καθημερινών της πρωταγωνιστών.
Η αφήγηση διασχίζει τα χρόνια που μας χωρίζουν πλέον από τα γεγονότα για να μας θυμίσει ότι οι φρικαλεότητες του εμφυλίου, οι διώξεις των ηττημένων, τα βασανιστήρια σε κρατητήρια και τα ξερονήσια, ποτέ δεν έπαψαν να είναι δικιά μας, κοντινή, προσωπική υπόθεση.
Η ιστορία της οικογένειας Παραθυρά, όπως μεταφέρεται από τη ζώσα μνήμη της θυγατέρας Ντόρας, είναι συγκλονιστική, μοναδική όσο και, σε εισαγωγικά, «κοινή».
Όσοι έχουμε συνομιλήσει με τους ανθρώπους που τα έζησαν, όσοι είχαμε συγγενείς στη Μακρόνησο, όσοι βλέπαμε τις γυναίκες στα Σεπόλια να περνάνε κάθε μέρα τις ράγες του τραίνου με καθαρά πουκάμισα και να γυρίζουν πίσω με τα ματωμένα, ξέρουμε ότι οι εμπειρίες αυτές ήταν κοινές, για πολλούς, για πάρα πολλούς.
Κάποια σημεία:
Μέσα στη μαυρίλα των διώξεων, των φυλακίσεων, της εξορίας, του βασανισμού και του κοινωνικού αποκλεισμού, υπάρχουν ακτίνες φωτός. Υπάρχουν εκείνοι που καταφέρνουν ή επιλέγουν να διατηρήσουν την ανθρωπιά τους. Ακόμα, μέσα στην ιστορία, συμβαίνει και η ζωή. Αυτό είναι από τα βασικά θέματα του βιβλίου: Οι άνθρωποι είναι άνθρωποι. Ατελείς, αντλούν δύναμη από τα ιδανικά τους, αλλά δεν είναι τέλειοι. Αγωνίζονται, υποφέρουν, αλλά παράλληλα ζουν, ερωτεύονται. Είναι και ήρωες, κατά τη γνώμη μου, αλλά πρώτα είναι άνθρωποι, όχι «αγάλματα από σίδερο κι από μάρμαρο», όπως μας θυμίζει στην κατακλείδα η συγγραφέας. Άλλωστε, τα αγάλματα, όταν πέσουν σπάνε. Οι άνθρωποι σηκώνονται και συνεχίζουν.
Επιστρέφοντας στο Τραύμα, μου έκαναν πολύ εντύπωση οι φορές που η Ντόρα μας λέει ότι της λεπτομέρειες ενός φρικαλέου συμβάντος, δεν τις έμαθε ποτέ από κάποιο μέλος της οικογένειας της που ήταν εκεί ή που του συνέβη. Είναι συγκλονιστικό για εμένα ότι την εμπειρία πχ του κρατούμενου συγγενή σου θα την μάθεις από τον συγκρατούμενό του και όχι από τον ίδιο, ότι οι άνθρωποι δεν ήθελαν να μοιραστούν ούτε με τους κοντινότερούς τους τις φρικαλεότητες που είχαν υποστεί.
Θέλω ακόμα να σας πω ότι μου έφερε δάκρυα το κομμάτι της αφήγησης που περιγράφει την πορεία της Ντόρας προς την Μακρόνησο, και εδώ είναι που το ύφος του βιβλίου, νομίζω, πραγματικά λάμπει, με απλά λόγια, χωρίς φιοριτούρες, αλλά με αμεσότητα και δύναμη.
υ.γ. Καλή ανάγνωση
