Το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Χανίων – Ελαιουργείον, η Αίθουσα Τέχνης Match More και το Εικαστικό Πρόγραμμα «ΧΑΝΙaRT 2022 - Εικαστικές Διαδρομές» συνεργάζονται για την οργάνωση και παρουσίαση της εικαστικής ενότητας «ΕΙΡΗΝΗ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ – Μια αντιστροφή των όρων» του Νίκου Γιαβρόπουλου. Τα εγκαίνια της εικαστικής δράσης θα πραγματοποιηθούν τη Δευτέρα, 22 Αυγούστου 2022, στις 20:30, στο Βενετσιάνικο Παρεκκλήσι των Renier (Μόσχων 4 & Ζαμπελίου, Παλιά Πόλη, Χανιά, Κρήτη) και αργότερα θα ακολουθήσει Λιτανεία Ειρήνης μέχρι την Υπόγεια Κρήνη της Σπλάντζιας (Πλατεία 1821, Παλιά Πόλη, Χανιά, Κρήτη).
Επιμέλεια: Κωνσταντίνος Μπάσιος και Ιωάννης Ν. Αρχοντάκης.
Η εικαστική ενότητα «ΕΙΡΗΝΗ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ – Μια αντιστροφή των όρων» του Νίκου Γιαβρόπουλου συντίθεται από τρεις αυτόνομες εγκαταστάσεις στις οποίες η αφήγηση ακολουθεί τη ροή της αρχαίας τραγωδίας με τρεις πρωταγωνιστές που οδηγούνται από την ύβρη στη μη-κάθαρση. Ο «Χορός-Chorus» αποτελείται από ομάδα νέων ανδρών που ετοιμάζονται κυκλωτικά για τον πόλεμο. Το «Κράτος-State» με την έπαρση της πολιτικής εξουσίας είναι έτοιμο να στήσει μεγαλοπρεπή νέα αγάλματα για να γιορτάσει ακόμα μια Πύρρειο Νίκη. Και η «Θεία Δύναμις – Divine Power», αγέρωχη μέσα στην ιεροσύνη της, ευλογεί την ακόρεστη δίψα για ισχύ.
Στο Βενετσιάνικο Παρεκκλήσι των Renier (ώρες 19:00-23:00) θα παρουσιάζεται η εικαστική εγκατάσταση «Θεία Δύναμις - Divine Power» και στην Υπόγεια Κρήνη της Σπλάντζιας θα παρουσιάζονται οι εικαστικές εγκαταστάσεις «Χορός-Chorus» και «Κράτος-State» (ώρες 21:00-23:00) από 22.8.2022 έως 31.8.2022 με Ελεύθερη Είσοδο.
Ο επιμελητής Κωνσταντίνος Μπάσιος σημειώνει: «Θεωρώντας δεδομένο ότι το κύριο θέμα αυτής της τριμερούς εγκατάστασης είναι ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία είναι πολύ ενδιαφέρον ότι το κόκκινο χρώμα απουσιάζει εντελώς. Ενώ, αυτό που μάς εκπλήσσει είναι η εκλεκτική εφαρμογή του μπλε. Και παρά το γεγονός ότι το νόημα (του χρώματος) προκύπτει από το γεγονός ότι το ζήτημα της ενέργειας είναι το διακύβευμα, δεν παύει να είναι μια εξαιρετικά ιδιοφυής σύλληψη, δηλαδή να χρησιμοποιεί και να προτείνει o καλλιτέχνης αυτή τη νέα, ασυνήθιστη, συμβολική αξία. Ωστόσο, είναι το ανατρεπτικό και το ειρωνικό στοιχείο που ο Νίκος Γιαβρόπουλος καλλιεργεί, για άλλη μια φορά».
Η παρουσίαση των εικαστικών εγκαταστάσεων συνοδεύονται από κατατοπιστικό δίγλωσσο (ελληνικά, αγγλικά) φυλλάδιο με κείμενα τεκμηρίωσης και σχόλια.
Η παρουσίαση της εικαστικής δράσης γίνεται από το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Χανίων – Ελαιουργείον σε συνεργασία με την Αίθουσα Τέχνης Match More στο πλαίσιο του προγράμματος «ΧΑΝΙaRT 2022 – Εικαστικές Διαδρομές», συνδιοργανώνεται από την Περιφέρεια Κρήτης, την Περιφερειακή Ενότητα Χανίων, το Δήμο Πλατανιά, την Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων και τον Πολυχώρο Εξάντα.
Ο Νίκος Γιαβρόπουλος είναι καλλιτέχνης της κινούμενης εικόνας, με έδρα την Αθήνα. Σπούδασε κινηματογράφο στην Σχολή Λ. Σταύρακου. Στο ενεργητικό του έχει περισσότερες από δεκαπέντε ατομικές εκθέσεις καθώς και πολλές συμμετοχές σε φεστιβάλ και ομαδικές παρουσιάσεις τέχνης στην Ελλάδα, Κύπρο, Ρουμανία, Σερβία, Σλοβενία, Πολωνία, Τουρκία, Φινλανδία, Ισπανία, Νορβηγία, Λετονία, Αυστραλία, Κόσοβο, Κορέα, Σενεγάλη, Αυστρία, Η.Π.Α, Σουηδία, Δανία, Ιταλία, Βρετανία, Γαλλία, Ινδία, Βραζιλία, Περού, Ολλανδία, Ρωσία, Βουλγαρία, Κίνα. Απέσπασε δυο πρώτα βραβεία video-art το ένα στην Αθήνα, στο Φεστιβάλ Mediaterra-Φούρνος 1999 με το έργο "Madonna" και το άλλο στο Λονδίνο, στο Greek Film Video Festival 2013 με το έργο "self-exile". Συνάμα έχει επιμεληθεί επτά ομαδικές εκθέσεις στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη. Έργα του βρίσκονται στην Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου, στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Χανίων – Ελαιουργείον, στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων και σε ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
H Μη Κερδοσκοπική Εταιρία Πολιτισμού «Ελαιουργείον – Εργοστάσιο Τέχνης» δημιουργήθηκε με σκοπό να σώσει από την ερήμωση και τον αφανισμό το Παλιό Ελαιουργείο του Αγροτικού Συνεταιρισμού Ζυμπραγού στο Νομό Χανίων της Κρήτης. Στόχος της είναι να στεγάσει στους χώρους του εκδηλώσεις πολιτισμού, μετατρέποντάς το σε έναν τόπο μνήμης και ένα πεδίο δράσεων στην ενδοχώρα του νησιού.
Το κτίριο του Παλιού Ελαιουργείου αποτελείται από τον κεντρικό οικοδομικό πυρήνα που κατασκευάστηκε με λιθοδομή τη δεκαετία του 1920 και από πτέρυγες - δορυφόρους κατασκευασμένες σε διαδοχικές οικοδομικές φάσεις ως τη δεκαετία του 1970. Το 1980 σταμάτησε η λειτουργία του ως λιοτρίβι και αφέθηκε να καταρρέει γοργά. Κατά την ανασυγκρότησή του στόχος ήταν η διατήρηση των πρωταρχικών υλικών του κτιρίου με τον αυθεντικό τεχνολογικό του εξοπλισμό με όσο το δυνατόν λιγότερες παρεμβάσεις. Ο μηχανικός εξοπλισμός του ελαιοτριβείου είναι Ελληνικής Κατασκευής(!) από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 και διατηρήθηκε σαν σημείο μνήμης και αναφοράς των αρχικών λειτουργιών του χώρου.
Το παλιό λιοτρίβι που αναγεννήθηκε σε «Εργοστάσιο Τέχνης», βρίσκεται στο χωριό Δρομόνερο, 33 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πόλης των Χανίων (30 λεπτά με το αυτοκίνητο), πάνω στον οδικό άξονα που οδηγεί στο γραφικό ψαροχώρι του Λιβυκού Πελάγους με τις μαγικές παραλίες: την Παλαιόχωρα.
Σήμερα το «Ελαιουργείον - Εργοστάσιο Τέχνης» είναι ένας πολυδιάστατος πολιτιστικός οργανισμός. Απαρτίζεται από την «Πινακοθήκη Εικαστικών Τεχνών Χανίων» που στόχο της έχει τη διοργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων και την παρουσίαση περιοδικών εικαστικών εκθέσεων, και το «Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Χανίων» που σκοπός του είναι η διαφύλαξη, η παρουσίαση και η ανάδειξη των μόνιμων συλλογών του «Ελαιουργείου» και η προώθηση μαζί με τη μελέτη των διαδραστικών επαφών της Σύγχρονης Τέχνης με τον Άνθρωπο. Παράλληλα από το «Ελαιουργείον - Εργοστάσιο Τέχνης» εκπορεύονται έξι μεγάλα προγράμματα Επικοινωνίας, Συνεργασίας, Ανάπτυξης & Πολιτισμού: 1.«Ο Δρόμος των Μουσείων», 2.«Ο Κύκλος των Φαραγγιών», 3.«ΧΑΝΙaRT – Εικαστικές Διαδρομές», 4.«Τέχνη & Οίνος – Τα Οινοποιεία Δυτικής Κρήτης δημιουργούν Πολιτισμό», 5.«Δημιουργική Φιλοξενία Καλλιτεχνών – Olivepress Art Residency» & 6.«Το Βήμα της Τέχνης».
Το πρόγραμμα «ΧΑΝΙaRT – Εικαστικές Διαδρομές» υλοποιείται από το «Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Χανίων – Ελαιουργείον» σε συνεργασία με την Περιφέρεια Κρήτης - Περιφερειακή Ενότητα Χανίων, όλους τους Δήμους του Νομού Χανίων, την Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων και τους Πολιτιστικούς Φορείς που έχουν σκοπό τη διερεύνηση και ανάπτυξη του Πολιτισμού και των Καλών Τεχνών.
Στόχος του προγράμματος «ΧΑΝΙaRT – Εικαστικές Διαδρομές» είναι να αναδείξει ο Νομός Χανίων το εικαστικό δυναμικό του και να καταστεί ένα από τα σημαντικά κέντρα εικαστικών δράσεων της Ελλάδας, μια αρένα νέων καλλιτεχνικών τάσεων και ένα φόρουμ εικαστικού διαλόγου και δημιουργίας, ένα χωνευτήρι αλληλεπιδράσεων μεταξύ των γηγενών πολιτιστικών αξιών και των διεθνών ρευμάτων πρωτοπορίας, το βήμα παρουσίασης των δράσεων και αναζητήσεων τόσο των Δασκάλων της Τέχνης όσο και των ευφάνταστων Νέων Δημιουργών.
Παράλληλα με την προβολή του τόπου μας και την ανάδειξη του ντόπιου πολιτιστικού δυναμικού, στόχος παραμένει η κατασκευή ενός διαδραστικού δικτύου επικοινωνίας μεταξύ όλων των Κρητών Εικαστικών Δημιουργών, της τοπικής κοινωνίας, της ευρύτερης καλλιτεχνικής κοινότητας και του παγκόσμιου πολιτιστικού ιστού.
ΤΟ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙ ΤΩΝ RENIER
Το Παρεκκλήσι των Renier βρίσκεται στη σημερινή οδό Μόσχων στην Παλιά Πόλη των Χανίων και διατηρείται σε ιδιαίτερα καλή κατάσταση. Είναι ενσωματωμένο στα κτίσματα που κάποτε αποτελούσαν το Μέγαρο (Palazzo) της αριστοκρατικής βενετσιάνικης οικογένειας Renier. Πιθανότατα ήταν αφιερωμένο στην Παναγία αλλά υπάρχουν και αποσπασματικές αναφορές για λατρεία του Αγίου Νικολάου.
Το Παρεκκλήσι είναι ένα μικρό εντυπωσιακό οξυκόρυφο κτίσμα με είσοδο από τον βορά και χαρακτηριστικό στρογγυλό φανό πάνω από την είσοδό του. Αναπτύσσεται κατά μήκος του άξονα βοράς-νότος και στον ανατολικό του τοίχο υπάρχει στο πάχος της τοιχοποιίας χαρακτηριστικό υστερογοτθικό τρίλοβο τυφλό αψίδωμα. Την οξυκόρυφη καμάρα της στέγης στηρίζουν λίθινες κυλινδρικές νευρώσεις που οι βάσεις τους αιωρούνται μυστηριακά στο ύψος του διαζώματος. Στο εσωτερικό του διακρίνονται ίχνη τοιχογραφιών και εσοχές που συνέδεαν το παρεκκλήσι με τα εσωτερικά διαμερίσματα του Παλατιού των Renier. Το Παρεκκλήσι πιθανότατα κτίστηκε τον 15ο αιώνα και έγιναν στην διαρρύθμισή του ουσιαστικές αρχιτεκτονικές τροποποιήσεις στις αρχές του 17ου αιώνα χωρίς να χάσει την αυτοτέλειά του και τη λατρευτική του ιδιότητα σε αντίθεση με το υπόλοιπο Μέγαρο της οικογένειας Renier που με τις αλλεπάλληλες τροποποιήσεις που δέχτηκε στο πέρασμα των πέντε αιώνων από την δημιουργία του έχασε την αρχιτεκτονική του συνέχεια και αλλοιώθηκε ο χαρακτήρας του.
Μετά την κατάκτηση των Χανίων από τους Οθωμανούς (1645) και τον διωγμό των Ενετών από την Κρήτη ένα τμήμα της οικογένειας Renier επέστρεψε στη Βενετία αλλά και ένα μεγάλο τμήμα της παρέμεινε στο νησί και ενσωματώθηκε στον τοπικό χριστιανικό κοινωνικό ιστό. Απόγονοι τούτης της οικογένειας φέρουν ακόμα και σήμερα το όνομα Ρενιέρης.
H ΥΠΟΓΕΙΑ ΚΡΗΝΗ ΤΗΣ ΣΠΛΑΝΤΖΙΑΣ
Στα δυτικά της σημερινής Πλατείας 1821, στην περιοχή Σπλάντζια, οι Οθωμανοί κατασκεύασαν κατά το 18ο αιώνα μια μεγάλη Υπόγεια Κρήνη για την ύδρευση της περιτειχισμένης πόλης των Χανίων. Η Κρήνη εξυπηρετούσε και τις θρησκευτικές τελετές κάθαρσης των μουσουλμάνων που προσεύχονταν στο ακριβώς απέναντι από την κρήνη, Τζαμί του Ηγεμόνα, τον σημερινό ναό του Αγίου Νικολάου. Το νερό μεταφερόταν σε υπόγεια θολωτή δεξαμενή με ένα καλοσχεδιασμένο σύστημα σωληνώσεων από τον Κλαδισό Ποταμό. Η τελική διαμόρφωση της πλατείας που δημιουργήθηκε πάνω από την Κρήνη έγινε στα τέλη του 19ου αιώνα με την κατασκευή ενός εντυπωσιακού περιπτέρου σε αραβικό ύφος.
Είκοσι έξι πέτρινα σκαλοπάτια οδηγούν στον χώρο της Υπόγειας Κρήνης, ο οποίος στηρίζεται σε δύο επιμελημένους πεσσούς και είναι χωρισμένος, από τοξοστοιχίες των δύο τόξων, σε τρεις στενόμακρες θολωτές αίθουσες με δώδεκα τετράγωνους μικρούς φεγγίτες στην κορυφή των θόλων. Ο δυτικός τοίχος είναι χτισμένος από επιμελημένη λαξευτή τοιχοποιία με γείσα και τρία ανάγλυφα οξυκόρυφα τόξα στα σημεία όπου βρίσκονται οι μαρμάρινοι κρουνοί. Πίσω από τον λαξευτό τοίχο υπάρχει η ισοπλατής θολοσκέπαστη δεξαμενή, που έχει ψηλά και δεξιά ορθογώνιο μικρό άνοιγμα για την υπερχείλιση του νερού, την επίσκεψή της και τον καθαρισμό της. Στο χαμηλότερο τμήμα του βορεινού τοίχου υπάρχει άνοιγμα με φρεάτιο που οδηγεί τα πλεονάζοντα ύδατα στη θάλασσα.
Πριν από μερικές δεκαετίες, κατά την περίοδο ανάπλασης ολόκληρης της περιοχής της Σπλάντζιας, η Υπόγεια Κρήνη αποκαταστάθηκε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων και από τότε χρησιμοποιείται για την παρουσίαση δράσεων πολιτισμού.
