Το Brexit, η Βρετανία, ο νέος ευρωσκεπτικισμός

Γιώργος Ζερβάκης
Γιώργος Ζερβάκης

"Στις τέσσερις αυτές δεκαετίες του ευρωπαϊκού της βίου, η Βρετανία έμεινε προσηλωμένη στην τακτική του ιδιόμορφου ευρωσκεπτικισμού της. "

Του Γιώργου Α. Ζερβάκη*

Όταν από την 10ετια του '60, οι διαπραγματεύσεις του Ηνωμένου Βασιλείου με την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα οδηγούσαν στην ένταξη του το 1973, ολόκληρη αυτή η 40χρονη και πλέον πορεία και διαδρομή, η σχέση του Λονδίνου με το κοινοτικό θεσμικό σύστημα, χαρακτηρίζεται από ένα ιδιότυπο καθεστώς. Μια χώρα, μέλος της ΕΟΚ, που όμως είχε εξαρχής μια δύστροπη και αμφίσημη στάση: Του να ορίζει την Κοινότητα μόνο ως οικονομικό και εμπορικό πλαίσιο συνεργασίας, με τον Βρετανικό παγερό ρεαλισμό να εκφράζει έναν ιδιότυπο ευρωσκεπτικισμό ως προς το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο, αλλά και τα ζητήματα των κοινών ευρωπαϊκών πολιτικών στους τομείς της ασφάλειας και της άμυνας, της εξωτερικής πολιτικής. Δεν ήταν λίγες οι φορές που το Λονδίνο, στην 40χρονη αυτή διαδρομή, προκάλεσε στην ενοποιητική διαδικασία καθυστερήσεις, εγκλωβισμούς, γνωστές αναιρέσεις. Είναι γνωστά τα opting outs της κυβέρνησης Θάτσερ. Χαρακτηριστικό της Βρετανικής ιδιότυπης πολιτικής, που διαπερνούσε σχεδόν όλο το πολιτικό της φάσμα, το γεγονός ότι το 1975, έχοντας συμπληρώσει μόλις δυο ενταξιακά χρόνια στην ΕΟΚ, επιχειρήθηκε ανεπιτυχώς, μέσω δημοψηφιστικής διαδικασίας, η έξοδος από την Κοινότητα.

Στις τέσσερις αυτές δεκαετίες του ευρωπαϊκού της βίου, η Βρετανία έμεινε προσηλωμένη στην τακτική του ιδιόμορφου ευρωσκεπτικισμού της. Βασική συνιστάμενη των πολιτικών ελίτ του Λονδίνου, οι παραδοσιακές εθνοκεντρικές εμμονές, βασισμένες στο ιστορικό αυτοκρατορικό παρελθόν. Η πρακτική αυτή επέφερε έλλειψη αντίληψης σε σχέση με το κοινοτικό περιεχόμενο. Και το Λονδίνο δεν δίσταζε να αποδυναμώνει την ευρωπαϊκή ενότητα, μόνο και μόνο για να ικανοποιεί στενά εθνικά συμφέροντα, που δεν είχαν καμιά σχέση με την πρακτική ικανοποίησης καλώς εννοουμένων διαφορετικών εθνικών συμφερόντων που αναπτύσσονται  εντός του κοινοτικού μηχανισμού.

Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος του 1975, με το 67% να τάσσεται υπέρ της παραμονής στην ΕΟΚ καθόρισε για την επομένη 10ετια τουλάχιστον την επίσημη θέση του Λονδίνου ως προς το ζήτημα μιας ενδεχόμενης αποχώρησης. Η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη του 1986 αποτέλεσε ένα σημείο αναφοράς για το πως αντιμετωπίζει η Βρετανία την υπόθεση της ευρωπαϊκής ενοποίησης, με την κυβέρνηση Θάτσερ να αποτυπώνει ένα νέο δόγμα ευρωσκεπτικισμού, αντίθετη στην ιδέα του υπερεθνικού, ομοσπονδιακού πρότυπου, που είχε αρχίσει να διεκδικείται και να συζητείται από τις φιλοενοποιητικές δυνάμεις, κυρίως μέσα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Η εσωκομματική αλλαγή στους Βρετανούς Συντηρητικούς, η ανάδειξη στην θέση του πρωθυπουργού του πιο ανοικτού στην υπόθεση της Ευρώπης Τζον Μέιτζορ, αλλά και η ισχυρή θέληση των κρατών-μελών της ΕΟΚ να δημιουργήσουν την ΕΕ  στις αρχές της 10ετιας του '90, αποδυνάμωσε τον ρόλο των ευρωσκεπτικιστών. Οι Βρετανοί Συντηρητικοί με πρωθυπουργό τον Μέιτζορ, συνέκλιναν στο Σχέδιο που οδήγησε στην Συνθήκη του Μάαστριχτ, μειώνοντας τις παραδοσιακές βρετανικές απαιτήσεις για εξαιρέσεις. Όμως ο παραδοσιακός αρνητισμός τους δεν είχε εξαλειφθεί. Έτσι όταν ήρθε προς κύρωση η Συνθήκη, 22 συντηρητικοί βουλευτές επέλεξαν την καταψήφιση της, στην ουσία ανοίγοντας τον δρόμο για το τέλος της κυβέρνησης Μέιτζορ. Με την άνοδο των Εργατικών  του Τόνι Μπλερ στην εξουσία πριν από 21 χρόνια, δημιουργήθηκε μια νέα πολιτική πραγματικότητα, που έδειχνε ότι η Βρετανία θα κινηθεί εγγύτερα προς την ΕΕ. Στην πράξη όμως ο Μπλερ, δεν κινήθηκε προς την ένταξη της Βρετανίας στην ευρωζώνη, δεν κίνησε τις διαδικασίες για να θέσει σε δημοψήφισμα τόσο την Συνθήκη του Άμστερνταμ το 1997,  όσο και την διάδοχη της Συνθήκη της Νικαίας, καθώς μέσα στους Εργατικούς ήταν υπαρκτή και ισχυρή μια ευρωσκεπτικιστική, ευρωαρνητική κομματική τάση.

Από τα μέσα της 10ετιας του 2000, ο Κάμερον που διεκδικούσε την αρχηγία των Συντηρητικών, είχε μια αλλοπρόσαλλη τακτική και πολιτική για την Ευρώπη, φθάνοντας μέχρι και στο σημείο, μετά τις ευρωεκλογές του 2009, να αποσύρει τους ευρωβουλευτές του κόμματος του από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, δημιουργώντας μια νέα αντιευρωπαϊκή ομάδα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τους Ευρωπαίους Συντηρητικούς και Μεταρρυθμιστές. Δέσμιος των πιο αλλοπρόσαλλων αντιευρωπαϊστών στο κόμμα του, όπως του Μπόρις Τζόνσον, προχώρησε στην ανακοίνωση διεξαγωγής δημοψηφίσματος στις αρχές του 2013.        

Με την απόφαση για προσφυγή σε δημοψήφισμα το καλοκαίρι του 2016, ως συνέπεια της αναφερόμενης αλλοπρόσαλλης πολιτικής, αλλά και μετά από αυτό, η βρετανική κυβέρνηση, οι Συντηρητικοί, αλλά και γενικά το σύνολο του πολιτικού συστήματος, δεν κατανόησε ότι η ΕΕ των 27 ήταν σθεναρά προσηλωμένη στο να δεχθεί το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, να κινήσει τις διαδικασίες για την ομαλή έξοδο της Βρετανίας από το ενωσιακό οικοδόμημα. Κάνοντας σαφές ότι με κανένα τρόπο δεν θα έθετε υπό αμφισβήτηση την ευρωπαϊκή ενότητα, επιφυλάσσοντας ειδική μεταχείριση στις απαιτήσεις του Ηνωμένου Βασιλείου.

Σήμερα, με δεδομένη την Συμφωνία μεταξύ ΕΕ και Λονδίνου, η Βρετανική πολιτική σκηνή διανύει μια βαθύτατη κρίση, η όποια δεν περιέχει μόνον τους οικονομικούς και κοινωνικούς κινδύνους της αποχώρησης. Έχοντας απέναντι της μια ΕΕ που τηρεί ενιαία στάση όχι μόνον για το θέμα του Brexit, αλλά και απέναντι στην λαϊκιστική συμμαχία της ιταλικής κυβέρνησης. Μια εβδομάδα πριν από την Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, η κυβέρνηση Μέι οδηγείται στην διεκδίκηση της κοινοβουλευτικής υπερψήφισης της Συμφωνίας Αποχώρησης, με ενδεχόμενη καταψήφιση της να επισύρει καταστροφικά αποτελέσματα. Το Brexit, όπως και το τραγικό ελληνικό εξάμηνο του 2015, το ελληνικό δημοψήφισμα και όσα ακλούθησαν, αλλά και οι εξελίξεις στην Ιταλία, δημιουργούν νέα δεδομένα για ολόκληρη την ΕΕ. Μια Ευρωπαϊκή Ένωση η ενότητα της οποίας βρίσκεται αντιμέτωπη με τα ζητήματα της προσφυγικής κρίσης, της αρχιτεκτονικής της ευρωζώνης, αλλά και της ανόδου ακραίων δεξιών και αριστερών λαϊκιστών. Και όλα αυτά καθιστούν επιτακτικά αναγκαία την συμμετοχή στις ευρωπαϊκές εκλογές του 2019, διαμορφώνοντας μια νέα συμφωνία θεσμικής και πολιτικής αναδιάταξης του ενοποιητικού σχεδίου, βασισμένη στην συνεργασία και στην ενίσχυση της υπερεθνικής δημοκρατίας, με τους Πολίτες και τις ευρωπαϊκές κοινωνίες ενεργά συμμέτοχους. 

 

* Ο  κ. Γιώργος Α. Ζερβάκης, είναι εκπρόσωπος των Ευρωπαίων Φεντεραλιστών Κρήτης. Το άρθρο έχει γραφεί για το Cretalive.gr

  

  

 



Γίνε ο ρεπόρτερ του CRETALIVE

ΣΤΕΙΛΕ ΤΗΝ ΕΙΔΗΣΗ