Του Γιώργου Α. Ζερβάκη *
Το ενοποιητικό εγχείρημα, από την Δήλωση Σουμάν τον Μάιο του 1950, από την Ιδρυτική Συνθήκη της Ρώμης το 1957, μέχρι και τις πρόσφατες αναθεωρήσεις των Συνθηκών, είχε σαν σκοπό την συνεργασία των ευρωπαϊκών κρατών, πάνω στις κοινές αρχές της Δημοκρατίας, του Κράτους Δικαίου, της Ελευθερίας. Στόχος, η δημιουργία μιας Κοινότητας Αλληλεγγύης, ενός χώρου όπου δια της διαρκούς ειρήνης, θα συμβάλλει στην εξασφάλιση ενός κοινού ευρωπαϊκού μέλλοντος.
Στις επτά δεκαετίες της ευρωπαϊκής ενοποίησης, διασφαλίσθηκαν όλα τα παραπάνω, η διατήρηση της ειρήνης αποτελεί ένα μεγάλο κεκτημένο για όλους τους Ευρωπαίους. Η ήπειρος μας που γνώρισε δυο αιματηρούς, καταστροφικούς Παγκοσμίους Πολέμους, με εκατομμύρια νεκρούς και τραυματίες. Από αυτήν την οραματική σύλληψη για την ενότητας της Ευρώπης, μια εθελούσια πορεία ελεύθερων και δημοκρατικών κρατών, διαμορφώθηκε κάτι μοναδικό στην παγκόσμια ιστορία, στο πεδίο των διεθνών σχέσεων.
Από την πρώτη 10ετία με την ίδρυση της ΕΟΚ, τα συμβαλλόμενα κράτη-μέλη, οι κοινοτικοί θεσμοί, αναζήτησαν τρόπους άσκησης πολιτικής που θα καθιστούσε την Ευρώπη ως έναν ενιαίο και σταθερό πυλώνα στην διπλωματία, στην αμυντική πολιτική, στις διεθνείς σχέσεις. Ειδικά ο χώρος της άμυνας, κατέστη ζητούμενο αμέσως μετά την λήξη του Πολέμου και την ήττα της χιτλερικής Γερμανίας. Όμως οι φιλόδοξες προσπάθειες για την συγκρότηση της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Κοινότητας, δεν ευδοκίμησαν, καθώς βρήκαν εμπόδιο απέναντι τους στην Γαλλία, τόσο τμήματα της Γκωλικής Δεξιάς, όσο και της κομμουνιστικής Αριστεράς. Με την απόρριψη της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Αμυντική Κοινότητα, αποδυναμώθηκε και η προσδοκία η Ευρώπη να εκφράζεται ως ενιαία αμυντική Κοινότητα, με διπλωματική οντότητα.
Σε έναν κόσμο κρίσεων, για την ΕΕ αποτελεί ζωτική προτεραιότητα να αναπτύξει τον αμυντικό της χαρακτήρα, την στρατιωτική της δομή, την διαμόρφωση του ενιαίου διπλωματικού της ρόλου. Την αναγκαιότητα αυτή ενισχύει όχι μόνον ο γεωγραφικός περίγυρος της Ευρώπης, αλλά και ζητήματα συγκρούσεων στον ευρωπαϊκό γεωγραφικό χώρο, ο εμφύλιος μεταξύ των πρώην ομόσπονδων Γιουγκοσλαβικών κρατιδίων, η επεμβατική Ρωσική λογική και πρακτική στην Κριμαία. Αλλά και η Συριακή κρίση, η επακόλουθη στρατιωτική Τουρκική εισβολή, η προκλητική στάση Ερντογάν έναντι των κανόνων της διεθνούς έννομης τάξης στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, η παραβίαση κάθε συμφωνίας για το μεταναστευτικό. Απέναντι σε όλα αυτά, η Ευρώπη εμφανίζει έλλειμμα στην ενιαία διπλωματική της έκφραση, με την πολιτική για την ευρωπαϊκή άμυνα και ασφάλεια, πιο αναγκαία από ποτέ.
Η ΕΕ δεν μπορεί να καθυστερεί στο να εκφράζεται ενιαία ως διπλωματική οντότητα, δεν μπορεί να αφήνεται το καίριο ζήτημα της διεύρυνσης προς τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, έρμαιο σε εμμονές όπως εκείνες του Γάλλου Προέδρου Μακρόν. Η επιστροφή των εθνικών πολιτικών διαξιφισμών που εξέφρασε ατυχέστατα το βέτο Μακρόν, δεν επέτρεψε στο πρόσφατο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο η ΕΕ να δώσει ημερομηνία ως προς τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις για χώρες της περιοχής. Όμως η διττή αναγκαιότητα διεύρυνσης και παράλληλης εμβάθυνσης δεν μπορεί να απαντάται μονοσήμαντα, όπως λειτουργεί η πρακτική Μακρόν, με το απομακρύνει την όποια λήψη απόφασης για τον Μάιο του 2020.
Στην εξωτερική πολιτική, στην ανάληψη πολιτικών που ενισχύουν το ευρωπαϊκό πλέγμα άμυνας και ασφάλειας, η ευρωπαϊκή απάντηση δεν μπορεί να είναι αποσπασματική με αποκλίνουσες εθνικές λογικές, ο διακυβερνητικός χαρακτήρας να μπλοκάρει την υπερεθνική διάσταση.
Η ΕΕ αντιμέτωπη με την δική της θεσμική αδράνεια, τα ελλείμματα των διακυβερνητικών πρακτικών της, με κείμενα προβληματισμού χαμηλού βεληνεκούς, δεν έχει άλλο δρόμο παρά την ανάπτυξη μιας γνήσιας Κοινής Ευρωπαϊκής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας. Που προϋποθέτει όμως κατεύθυνση και θεμελίωση στέρεων ομοσπονδιακών δομών.
Την ώρα που οι κρίσεις διαχέονται αποσταθεροποιητικά από τις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες μέχρι την Μέση Ανατολή και τις χώρες του Κόλπου, εάν η Ευρώπη θέλει να είναι παρούσα, με ρόλο χρήσιμο και υπεύθυνο για την σταθερότητα και την συνεργασία, πρέπει να επιδείξει τολμηρές θεσμικές αλλαγές στο ενωσιακό περιβάλλον, που να προωθούν την πολιτική ενοποίηση. Για να αποκτήσει ξανά η υπόθεση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης πολιτικό νόημα και όραμα, που έχει χαθεί στην πορεία.
* Ο κ. Γιώργος Α. Ζερβάκης είναι εκπρόσωπος των Ευρωπαίων Φεντεραλιστών Κρήτης.
