Του Μανώλη Κλώντζα*
Mε στόχο την ανάδειξη της σημασίας του νερού, ως το πολυτιμότερο φυσικό αγαθό και την ανάγκη ορθολογικής και βιώσιμης διαχείρισης των υδατικών πόρων, με απόφαση των Ηνωμένων Εθνών το 1993, θεσπίστηκε να εορτάζεται ως «παγκόσμια ημέρα νερού» κάθε χρόνο στις 22 Μαρτίου.
Το νερό εδώ και χιλιάδες χρόνια επιτελεί καθοριστικό και κυρίαρχο ρόλο τόσο στην επιβίωση του ίδιου του Ανθρώπου, όσο και στην οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική πρόοδο των λαών, και κάθε αλλαγή στο φυσικό κύκλο του επιφέρει εκτός των άλλων σοβαρές πολιτικές επιπτώσεις.
Το αγαθό αυτό ως μνημείο διαχρονικής παρουσίας του ανθρώπινου πολιτισμού σε συνδυασμό με τα πανάρχαια υδραυλικά έργα των Αιγυπτίων και των Μινωιτών, συνιστά τη μία πλευρά του θέματος, τη γοητευτική και τη μυστηριώδη. Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά, αυτή που έχει τις διαστάσεις του μεγάλου προβλήματος των σημερινών κοινωνιών, του αναδυόμενου κινδύνου εμφάνισης του εφιάλτη της λειψυδρίας.
Είναι γνωστές οι εικασίες ότι το νερό θα αποτελέσει αιτία διαμάχης, ίσως συγκρούσεων, ακόμη και πολέμων, μεταξύ γειτονικών χωρών, δεδομένου ότι περίπου το 40% των κατοίκων της γης ζει και μοιράζεται ίδιες διακρατικές υδρολογικές λεκάνες, μοιράζεται δηλαδή τα νερά των ίδιων ποταμών και λιμνών. Το νερό δεν γνωρίζει εθνότητες και κράτη· κυλάει διασχίζοντας σύνορα. Γι' αυτό υπάρχει ο κίνδυνος να προκαλέσει συγκρούσεις. Στη Μέση Ανατολή αποτελεί σημαντικό παράγοντα εξουσίας και ειρήνης. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, το νερό γίνεται συστατικό στοιχείο της γεωπολιτικής και η περιβαλλοντική διπλωματία ή υδροδιπλωματία καλείται να δώσει λύσεις με ειρηνικό τρόπο στις διακρατικές διενέξεις.
Η χώρα μας μπροστά σ' αυτή την παγκόσμια και οικουμενική απειλή υιοθετώντας τις κοινοτικές οδηγίες και την πολιτική για το νερό, πρέπει να εντείνει και την επιμέρους εθνική πολιτική της ώστε και με δεδομένη πλέον την επελθούσα κλιματική αλλαγή, να περιφρουρηθεί και να προστατευτεί το πρώτιστο αγαθό της ζωής. Η λογική ότι το νερό δεν είναι εμπορικό αγαθό αλλά εθνική κληρονομιά, πρέπει να διαπερνά όλες τις κλίμακες της πολιτικής.
Οι υδάτινοι πόροι αποτελούν σήμερα μια από τις βασικές προϋποθέσεις για την ανάπτυξη ποικίλων οικονομικών δραστηριοτήτων και ιδιαίτερα εκείνων που σχετίζονται με την τουριστική και την αγροτική οικονομία.
Σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον στο οποίο όλα αλλάζουν με επιταχυνόμενους ρυθμούς, το νερό, είναι κοινώς αποδεκτό ότι θα αποτελέσει στοιχείο ανταγωνισμού και περιοριστικό παράγοντα για την ανάπτυξη τις επόμενες δεκαετίες.
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ προβάλλει η ανάγκη για τη δημιουργία συνθηκών αειφορικής ανάπτυξης που θα εξασφαλίζουν την επάρκεια και την καταλληλότητα του νερού στις ημέρες μας αλλά και στο μέλλον, με την παράλληλη προστασία των υδατικών πόρων και του περιβάλλοντος.
Στην αυγή του νέου αιώνα, που πολλά έχουν αλλάξει και επαναπροσδιοριστεί, θα πρέπει όλοι να κατανοήσουμε ότι το αγαθό αυτό δεν είναι ανεξάντλητος φυσικός πόρος. Με βάση μάλιστα τα γεωγραφικά και κλιματικά χαρακτηριστικά της Κρήτης, είναι επιτακτική η ανάγκη για σωστή διαχείρισή του αν δε θέλουμε να ζούμε συνεχώς κάτω από τη "δαμόκλειο σπάθη" μιας ενδεχόμενης μελλοντικής λειψυδρίας. Έχουμε αυτό το χρέος, και τη μεγάλη ευθύνη απέναντι στις επερχόμενες γενιές, οι οποίες θα ζήσουν με τους πόρους και το περιβάλλον που θα τους κληροδοτήσουμε.
Σήμερα είναι αναγκαία η προβολή αλλά και η επικαιροποίηση ενός σχέδιου αναζήτησης και δράσης για μια ενιαία και συνολική πολιτική διαχείρισης των υδάτων σε ολόκληρη την Κρήτη κατά τρόπο ρεαλιστικό και ορθολογικό. Το σχεδιασμό μιας πραγματικά “νέας τάξης” που οφείλουμε όλοι να καθιερώσουμε και να ακολουθήσουμε για να στηθεί και θα αξιοποιηθεί ένας βέλτιστος αλγόριθμος διαχείρισης των υδάτων στα πλαίσια μιας “αειφόρου” ανάπτυξης στη μεγαλόνησο.
Σε μια εποχή κοσμογονικών αλλαγών και προκλήσεων, σε μια εποχή όπου τα προβλήματα και οι παρεμβάσεις για το περιβάλλον αλληλεξαρτώνται και ξεπερνούν τα σύνορα, πρέπει να μας γίνει συνείδηση και κτήμα, ότι η ανάπτυξη δεν είναι πάντα συνώνυμη με την πρόοδο και με ορισμένους “δείκτες ευημερίας” που δείχνουν τα ιστογράμματα. Η ανάπτυξη και η πρόοδος είναι έννοιες συμβατές, μόνον όταν διασφαλίζονται και ανανεώνονται τα φυσικά θεμέλια της ζωής, όταν το παρόν δεν υποθηκεύει το μέλλον.
Οι προσπάθειές μας πρέπει να συγκλίνουν σήμερα για ένα συντονισμό και καθορισμό των στόχων και των προτεραιοτήτων μας, έτσι ώστε να δημιουργηθεί μια Περιφερειακή Τράπεζα Υδρολογικής και Μετεωρολογικής Πληροφορίας που θα αποτελεί ουσιαστικό εργαλείο της υδάτινης διαχείρισης στην Κρήτη. Τα μικρά φράγματα και οι λιμνοδεξαμενές στο Λασίθι, τα μικρά φράγματα και τα υδραυλικά έργα, πρέπει να μπουν κάτω από μια ενιαία λογική ώσμωσης με τη λογική της βιώσιμης διαχείρισης.
Η ίδια η ζωή των προγόνων μας στην Κρήτη στους χαλεπούς καιρούς από το παρελθόν, μας έχει διδάξει το σοφό τρόπο της ορθολογικής διαχείρισης και της αποταμίευσης του νερού ως πρώτιστο αγαθό ζωής. Οι ξεροληθικές δεξαμενές στο άνυδρο Μεραμπέλλο που αποταμίευαν το ακριβότερο αγαθό της ζωής, μας δείχνουν τους δρόμους της βιώσιμης διαχείρισης του νερού, της προστασίας των φυσικών θεμελίων της ζωής μας.
Δεν έχουμε την πολυτέλεια σ’ αυτούς τους χαλεπούς καιρούς να μην αφουγκραζόμαστε τα προστάγματα της νέας εποχής. Η προστασία και η ορθολογική αξιοποίηση των φυσικών μας πόρων είναι μονόδρομος.
Το αναπτυξιακό μοντέλο της “αειφορίας” μας προκαλεί και μας προσκαλεί σε νέους συναρπαστικούς δρόμους πολιτισμού και δημιουργίας που θα σέβονται τη φύση και τις αστείρευτες δυνάμεις της. Κοινή είναι η ευθύνη, αλλά και η δέσμευση για μια ανάπτυξη που θα’ ναι ένας μακρύς δρόμος και ένας χάρτης πλεύσης τελικού προορισμού που θα μας προσφέρουν ελπίδα και αισιοδοξία για το μέλλον.
(*) Ο κ. Μανόλης Κλώντζας είναι ορθοπεδικός γιατρός, πρώην αντιπεριφερειάρχης υγείας και υποψήφιος βουλευτής του ΚΙΝ.ΑΛ. στο νομό Λασιθίου.
