Του Γιώργου Ζερβάκη*
Στα χρόνια των δυο Παγκοσμίων Πολέμων, που κόστισαν στην Ευρώπη εκατομμύρια νεκρούς και τραυματίες, καταστροφές σε υποδομές, στην οικονομική και παραγωγική δραστηριότητα, οι σκέψεις και τα σχέδια για την ευρωπαϊκή ενοποίηση δεν θάφτηκαν κάτω από τα ερείπια των πολεμικών συγκρούσεων. Πολιτικοί, άνθρωποι από τις αντιστασιακές δυνάμεις στην Ιταλία, στην Γαλλία, στο Βέλγιο, στην ίδια την Γερμανία, άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών, οραματιστές πολιτικοί, τολμούσαν μέσα σε εκείνα τα δύσκολα χρόνια να προωθούν την ιδέα μιας ενωμένης, ελεύθερης και δημοκρατικής Ευρώπης. Μιας Ευρώπης χωρίς ανταγωνισμούς μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών, χωρίς ηγεμονισμούς. Μετά το τέλος του πολέμου, στην Χάγη της Ολλανδίας, το 1948, σε εκείνη την ιστορική συνάθροιση Ευρωπαίων, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ, ένας εκ των ιστορικών νικητών του αγώνα απέναντι στον ναζισμό, Βρετανός ο ίδιος, έδωσε μια εμπνευσμένη ομιλία. Από την ιστορική 9η Μαΐου 1950 και την πρόταση Σουμάν για την ένωση της Ευρώπης, μέχρι την δημιουργία της ΕΚΑΧ το 1951 με την Συνθήκη των Παρισίων, έως την δημιουργία της ΕΟΚ το 1957 με την Συνθήκη της Ρώμης, η Βρετανία έμεινε μακριά από τις προσπάθειες αυτές, θεωρώντας ότι το αυτοκρατορικό της παρελθόν, ήταν ικανό για να μπορέσει να ανταπεξέλθει τα παγκόσμια προβλήματα.
Με τον διαχωρισμό της Ευρώπης, τον διπολικό κόσμο, άλλαξε γραμμή και η Βρετανική θέση έναντι της Ευρώπης, υποβάλλοντας αίτηση ένταξης στην ΕΟΚ το 1961. Αίτηση, που βρήκε απέναντι της το βέτο του Προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας, Στρατηγού Ντε Γκώλ, κάτι που επαναλήφθηκε το 1963. Και η άρνηση του Ντε Γκώλ, ερχόταν ως απόρροια της θέσης του, ότι η Βρετανία θα αποτελούσε τροχοπέδη στην προσπάθεια της ευρωπαϊκής ενοποίησης.
Γεγονός είναι ότι το Brexit έρχεται σε μια περίοδο αύξησης των λαϊκιστικών-δημαγωγικών αντιευρωπαϊκών και ευρωσκεπτικιστικών δυνάμεων ανα την Ευρώπη, που μεταλλάσσονται ως φυγόκεντρες δυνάμεις, ενισχύοντας όσους επιθυμούν την εθνική περιχαράκωση και το ξεθεμελίωμα της ΕΕ.
Σήμερα στην Ευρώπη, αναπτύσσονται ξεκάθαρες δυνάμεις εσωστρέφειας, που δημιουργούν τάσεις απομόνωσης, περιχαράκωσης συνολικά για την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Νέοι κίνδυνοι παραμονεύουν για την ΕΕ, εθνικιστικά και αυτονομιστικά κέντρα έρχονται στο προσκήνιο, εκφραστές των πιο σφοδρών πολέμιων της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Μεταξύ των παραγόντων που ενίσχυσαν την απόφαση ψήφου περί Brexit, ήταν οι κακές πολιτικές εκτιμήσεις του ίδιου του πρωθυπουργού Κάμερον, ένα πλέγμα βρετανικών μέσων ενημέρωσης από την φύση τους παραδοσιακά τοποθετημένα με αρνητισμό στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, η δημοσκοπική άνοδος ακραίων λαϊκιστών όπως ο Φάρατζ, που δεν δίσταζαν μέσα στον παροξυσμό τους να οριοθετούν την 23η Ιουνίου, ως Ημέρα Ανεξαρτησίας.
Ο Κάμερον μπήκε στην τροχιά της διεξαγωγής δημοψηφίσματος, με μια διττή στόχευση: Αφενός να ανακόψει την διαρκή ροή ψηφοφόρων του Συντηρητικού Κόμματος προς την ακροδεξιά του Φάρατζ και αφετέρου να περιορίσει το έντονο ευρωσκεπτικιστικό μέτωπο βουλευτών και στελεχών του. Θέλοντας να υπερκεράσει και τα δυο μέτωπα, αποδόθηκε σε μια εξωφρενική πλειοδοσία για την περιβόητη επαναδιαπραγμάτευση ως προς την σχέση της χώρας του με την ΕΕ σε πρώτο και σε δεύτερο στάδιο, να φέρει τα όποια αποτελέσματα σε δημοψήφισμα για να εκφρασθεί ο λαός. Που όπως συμβαίνει στα δημοψηφίσματα, δεν έχει επαρκή γνώση για το αντικείμενο του. Ο Κάμερον από την άλλη ήταν ήδη δέσμιος των πολιτικών ιδεοληψιών των δημαγωγικών αντιευρωπαϊκών φωνών. Μια δημαγωγία που εδώ και χρόνια ενισχύονταν από έναν ελεγχόμενο ευρωσκεπτικισμό των πολιτικών ελίτ της Βρετανίας, που δεν δίσταζαν να καλλιεργούν στον μέσο Βρετανό την αντίληψη ότι για καθετί στρεβλό που συμβαίνει στην χώρα ευθύνεται η κοινοτική γραφειοκρατία των Βρυξελλών.
Ο Κάμερον είχε να αντιμετωπίσει εντός των Συντηρητικών την φιγούρα του π. Δημάρχου του Λονδίνου Μπόρις Τζόνσον, ο οποίος δεν δίσταζε να εκφέρει έναν ακραίο καταγγελτικό και δημαγωγικό λόγο, που δεν δίσταζε να παρομοιάζει τους ευρωπαϊκούς θεσμούς που συνέβαλαν στην εδραίωση της μεταπολεμικής ειρήνης, ότι βαδίζουν στα χνάρια του Χίτλερ. Στην βάση αυτού του παρακινδυνευμένου τρόπου πολιτικής ως προς την ΕΕ, προέκυψε ένας δημόσιος διάλογος όπου κυριάρχησαν τα πιο άμεσα διχαστικά στοιχεία, που εξέφραζαν απόψεις ευρωφοβικές, εθνικιστικές. Ήταν αυτά ακριβώς τα μηνύματα που όπλισαν το χέρι του δολοφόνου της βουλευτού των Εργατικών Τζό Κόξ. Εργατικών των οποίων ο ηγέτης μη διστάζοντας να εκπέμπει την εικόνα του ισόβιου ευρωσκεπτικιστή, τήρησε μια τάση αμφιθυμίας ως προς το δημοψήφισμα, καθώς τον ακολουθούσε το παρελθόν του έντονου πολέμιου και επικριτή της ΕΕ και των θεσμών της. Αυτήν την πολιτική αμφιθυμία, την πλήρωσαν οι Εργατικοί στο δημοψήφισμα, χάνοντας ιστορικά παραδοσιακά πολιτικά τους κάστρα από το ακροδεξιό κόμμα του Φάρατζ.
Στην περίπτωση του Βρετανικού δημοψηφίσματος αποτυπώθηκε ξεκάθαρα ότι οι λαοί πέφτουν εύκολα στην παγίδα των δημαγωγών, για όλα φταίει η Ευρώπη, οι Ευρωπαίοι μετανάστες από την Ανατολική Ευρώπη, η Σένγκεν, οι πρόσφυγες από την Μέση Ανατολή. Και αυτό που συνέβη στην Βρετανία, με το πολιτικό της σύστημα να βιώνει μια κρίση που βαθαίνει και να συμπεριφέρεται τρία χρόνια μετά το δημοψήφισμα χωρίς κατεύθυνση, χωρίς ισχυρή βούληση στην κατεύθυνση μιας ομαλής αποχώρησης, αυτό που συμβαίνει έχοντας βλάψει την δημοκρατία, μας αφορά σήμερα και αύριο όλους στην Ευρώπη.
* Ο Γιώργος Α. Ζερβάκης είναι εκπρόσωπος των Ευρωπαίων Φεντεραλιστών Κρήτης. Το άρθρο έχει γραφεί για το Cretalive.gr.
