Του Γιάννη Γ. Τσερεβελάκη
Το 1974, όπως γνωρίζουμε, οι Τούρκοι κατέλαβαν πάνω από το 1/3 της Κύπρου και έκτοτε, ύστερα από 46 χρόνια, η κατάσταση παραμένει η ίδια, παρά τις καταδίκες της Τουρκίας από τον ΟΗΕ και από διάφορα κράτη. Τότε, τόσο στην Κύπρο, όσο και στην Ελλάδα, ακούστηκε και διαδόθηκε σε αφίσες ή στους τοίχους το σύνθημα «ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ», που ήταν γραμμένο πάνω από το χάρτη μιας αιματοβαμμένης Κύπρου. Πέρασαν τα χρόνια και όχι μόνο τίποτε δεν άλλαξε, όσον αφορά στη διχοτόμηση του νησιού, αλλά και το σύνθημα μάλλον φαίνεται να έχει ατονήσει στις καρδιές των Κυπρίων, όπως έχει ξεφτίσει στους τοίχους. Δυστυχώς, ο χρόνος λειτουργεί υπέρ του πιο δυνατού (αν και όχι πάντα), αφού όσο περνούν τα χρόνια και οι γενιές που έζησαν τα γεγονότα φεύγουν σιγά-σιγά, τα συναισθήματα των νεοτέρων αμβλύνονται και η μνήμη δεν πιέζει τόσο έντονα, εφόσον ό, τι γνωρίζουν από τα γεγονότα το γνωρίζουν από αφηγήσεις και δεν είναι βιώματά τους.
Υπάρχει μια ελληνική παροιμία που λέει: «Ο Τούρκος άμα δει καλό πράγμα, το κρατεί και λέει: τώρα τούρκεψε!» Που σημαίνει ότι πολύ δύσκολα το επιστρέφει, ακόμα κι όταν ολοφάνερα δεν είναι δικό του, ακόμα και αν όλοι γύρω του διαμαρτύρονται για τις πράξεις και τη στάση του. Για να το επιστρέψει, πρέπει να παζαρέψει, ώστε να κερδίσει κάτι άλλο. Κατέλαβαν βίαια οι Τούρκοι το βόρειο τμήμα της Κύπρου, έκαμαν τζαμιά τις εκκλησίες, δεν σεβάστηκαν τα ιερά και τα όσια των χριστιανών Ελληνοκυπρίων, ενώ απαιτούν να γίνονται σεβαστά τα τεμένη τους στο τμήμα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Την ίδια στιγμή, η διεθνής κοινή γνώμη δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται πια για ό, τι συνέβη στην Κύπρο ή κι αν ενδιαφέρεται, το ενδιαφέρον της είναι πολύ χλιαρό. Έτσι, το Κυπριακό όχι απλώς έχει βαλτώσει, αλλά δεν φαίνεται καμιά αλλαγή στον ορίζοντα.
Σήμερα έχουμε μια άλλη άλωση: την άλωση του κέντρου της Ρωμιοσύνης και ενός ναού- συμβόλου όλου του χριστιανικού και πολιτισμένου κόσμου, του περικαλλούς ναού της του Θεού Σοφίας, της γνωστής σε όλο τον κόσμο Αγίας Σοφίας. Ο Τούρκος πρόεδρος, αγνοώντας κάθε φωνή από πολιτικούς και θρησκευτικούς ηγέτες και από διανοουμένους, προέβη στην ανίερη πράξη να μετατρέψει το ναό-μνημείο σε τζαμί. Μια απόφαση προκλητική ενάντια στη χριστιανοσύνη αλλά και σε όλο τον πολιτισμένο κόσμο. Πρόκειται για άλλη μια απόδειξη της τουρκικής προκλητικότητας και βαρβαρότητας, όπως χαρακτήρισε την απόφαση του Τούρκου προέδρου η βυζαντινολόγος και ιστορικός κ. Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ. Από προχθές που ανακοινώθηκε η απόφαση του τουρκικού ΣτΕ (απόφαση κατ’ εντολήν του Τούρκου προέδρου), η Αγία Σοφία αποτελεί κεντρικό θέμα των δελτίων ειδήσεων τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη. Ο Ελληνισμός περιμένει αδημονώντας να ακούσει κάτι από τα χείλη των ισχυρών για το μνημείο. Ωστόσο, η σιωπή του Τραμπ είναι εκκωφαντική, ο Πούτιν προσπαθεί να ισορροπήσει τη σχέση του με την Τουρκία και με το Ορθόδοξο Ρωσικό πατριαρχείο, ο Τζόνσον αδιαφορεί και μόνο ο Μακρόν φαίνεται να βρίσκεται απέναντι στην Τουρκία για τους δικούς του λόγους. Αν αυτό συνεχιστεί, τότε πρέπει να κατανοήσουμε ότι η Ελλάδα πρέπει μόνη της να παλέψει το ζήτημα, κάνοντας όλες τις αναγκαίες κινήσεις, ώστε να διαφυλαχτεί η ταυτότητα και η ακεραιότητα του μνημείου.
Για άλλη μια φορά, λοιπόν, ο Ελληνισμός καλείται να παλέψει μόνος του τη βάρβαρη απόφαση και πράξη της τουρκικής ηγεσίας. Δυστυχώς, δεν υπάρχει νομικό έρεισμα για να ανατραπεί αυτή η απόφαση, επειδή η Αγία Σοφία βρίσκεται στο έδαφος της γειτονικής χώρας. Το όλο ζήτημα αφορά την Ουνέσκο αλλά και όλο τον χριστιανικό κόσμο, που θα πρέπει να ενωθεί απέναντι στην επιθετικότητα της ισλαμικής Τουρκίας. Να πιέσει τους ηγέτες της Ευρώπης, ώστε να δουν επιτέλους ότι η τουρκική ηγεσία δρα προκλητικά και αποσταθεροποιητικά για όλη την περιοχή. Να δείξει ότι το πρόβλημα δεν είναι οι μουσουλμάνοι αλλά η ηγεσία τους. Διότι στην Τουρκία υπάρχουν εκατομμύρια δημοκρατικοί πολίτες που αντιτίθενται στην πολιτική Ερντογάν (που δεν μπορούν όμως να εκφραστούν) και κυρίως στο χώρο των νέων, οι οποίοι πληρώνουν τα μεγαλοϊδεατικά σχέδια του προέδρου τους, βλέποντας την ανεργία να φουντώνει, το βιοτικό επίπεδο να πέφτει και το μέλλον τους να μοιάζει αβέβαιο.
Κυρίως, όμως, το βάρος πέφτει στον απανταχού Ελληνισμό και στην Ορθοδοξία γενικότερα, που θα πρέπει να μην αφήσουν το θέμα να «κρυώσει». Η Αγία Σοφία πρέπει να εξακολουθήσει να είναι κεντρικό θέμα, επειδή αφορά την Ορθοδοξία πρωτίστως και τον Ελληνισμό έπειτα. Διότι η Αγία Σοφία δημιουργήθηκε και λειτούργησε ως ορθόδοξος ναός για μια χιλιετία περίπου, ήταν το κόσμημα της Πόλης και το ορατό σύμβολο της Ορθόδοξης Ανατολικής Αυτοκρατορίας. Εντός του έγιναν οικουμενικές Σύνοδοι, ανακηρύχθηκαν και στέφθηκαν αυτοκράτορες, τελέστηκαν μεγαλοπρεπείς ακολουθίες, η λάμψη από το κάλλος του θάμπωνε τους επισκέπτες του κι εξακολουθεί να τους θαμπώνει. Η Αγία Σοφία είχε αποκτήσει διαστάσεις «μυθικές».
Πρόκειται για ένα μνημείο που καμιά σχέ3ση δεν έχει με τη θρησκεία του Μωάμεθ. Η Αγία Σοφία, με τον μετεωρούμενο τρούλο της, με το άπλετο φως, με τα εξαιρετική τέχνης ψηφιδωτά, με όλη την αρχιτεκτονική της αποτελεί την πιο καθαρή ορατή εικόνα της ορθόδοξης αντίληψης για το Θεό ως Σοφία, Αλήθεια και Ομορφιά. Αυτή, όμως, η αντίληψη βρίσκεται συχνά στην πλατωνική και νεοπλατωνική φιλοσοφία και προπάντων στους Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας (Μ. Βασίλειος, ¨Αγιθος Γρηγόριος ο θεολόγος, Άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης, αρεοπαγιτικά συγγράμματα κ.ά.) . Η Αγία Σοφία συναιρεί το ελληνικό με το χριστιανικό πνεύμα σε μια μοναδική σύνθεση, η οποία δεν «δένει» επ’ ουδενί με τον κόσμο του Ισλάμ. Αυτό ας το καταλάβουν οι Τούρκοι: το «πόδι» τους που θα πατήσει και θα γονατίσει στην Αγία Σοφία δεν πρόκειται ποτέ να «δέσει» με τα μάρμαρα του πατώματος της Αγίας Σοφίας. Σκύβοντας, το μόνο που θα μυρίσουν θα είναι η οσμή του αίματος των σφαγμένων Ρωμιών και θα αφουγκράζονται τις κραυγές τους, όταν τους ποδοπατούσαν τα άλογα του στρατού του Μωάμεθ. Τα άλλα δεν είναι γι’ αυτούς. Είναι για τον πολιτισμένο κόσμο…
Το κυπριακό έχει βαλτώσει και το ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ έχει ατονήσει στη συνείδησή μας. Αυτό το ξέρουν οι Τούρκοι και γι’ αυτό δεν θα υποχωρήσουν, εκτός κι αν υπάρξουν βαριές κυρώσεις ή εκτός κι αν ο Θεός, βλέποντας τις άνομες και βάρβαρες πράξεις τους, αλλάξει άρδην την πορεία των πράγματων εναντίον τους. Εκείνο που πρέπει να φοβούμαστε είναι μήπως και με την Αγία Σοφία συμβεί αυτό που έγινε στην Κύπρο. Μήπως δηλαδή, καθώς θα περνά ο χρόνος, το ζήτημα της Αγίας Σοφίας θα ξεθωριάζει στη συνείδησή μας και η «Αγιά Σοφιά» των δημοτικών μας τραγουδιών, η μεγάλη Εκκλησία της Ρωμιοσύνης, το κέντρο της Ορθοδοξίας, πάψει να μας συγκινεί και να μας ξυπνά μνήμες. Η Κύπρος πρέπει να μας διδάξει πολλά για την Αγία Σοφία. Γι’ αυτό, ας κρατήσουμε την Αγία Σοφία στην καρδιά και στη μνήμη μας και προπάντων ας μην αφήσουμε τη νέα γενιά ανιστόρητη. Κι ακόμη ας μην ξεχνάμε το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο, την άρχουσα και πάσχουσα Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης, η οποία θρηνεί, πονά και οδυνάται τούτη την ώρα…
