Της Κατερίνας Μαλλιωτάκη
Πολλές φορές στην ζωή μας αναγκαζόμαστε ν αντιμετωπίσουμε διάφορες καταστάσεις που δεν είναι καθόλου ευχάριστες. Άλλες πάλι να διαχειριστούμε προβλήματα, απώλειες, συγκρούσεις, απειλές, έντονα συναισθήματα που μας ακινητοποιούν και μας σοκάρουν. Στις δύσκολες αυτές στιγμές, εκεί που ο άνθρωπος παραδίδεται και νοιώθει ότι « ο νους του δεν το χωρά » παίρνει τα ηνία ένας μηχανισμός άμυνας του Εγώ και μας βάζει στον αυτόματο πιλότο . Ο πιλότος αυτός λέγεται απώθηση.
Η απώθηση είναι ένας μηχανισμός άμυνας που χρησιμοποιείται από όλους τους ανθρώπους και είναι πολύ σημαντικός για την ψυχική μας εξέλιξη. Είναι μια αυτόματη πράξη ή τεχνική που κάνουμε χωρίς να το γνωρίζουμε ( ασυνείδητα ) για να αντιμετωπίσουμε στρεσογόνες καταστάσεις και ερεθίσματα που δεν μπορούμε να διαχειριστούμε ψυχολογικά.
Με την απώθηση, μια σκέψη, μια ιδέα ή επιθυμία απομακρύνεται από τη συνείδηση. Είναι σαν να λέμε: «Ό,τι δεν ξέρουμε και δεν θυμόμαστε, δεν μπορεί να μας πληγώσει».
Όλη αυτή η διαδικασία συμβαίνει γιατί το άγχος είναι μια οδυνηρή κατάσταση που αδυνατούμε να την αντέξουμε για πολύ. Με αυτόν τον τρόπο ο ανθρώπινος νους αμύνεται μπροστά σε αυτό και δημιουργεί ένα «βοηθητικό εργαλείο» για να το ταχτοποιήσει. Απωθεί δηλαδή ( πετάει στο ασυνείδητο) όλα αυτά που τον ταλαιπωρούν, τον πονούν και τον αναστατώνουν για να μην απειληθεί η ακεραιότητα του. Σπρώχνοντας τις ανεκπλήρωτες επιθυμίες μας και τα θέλω μας μέσα στο προσωπικό μας «ντουλάπι» προστατεύομαι τον εαυτό μας από τον πόνο και την ταλαιπωρία. Μ αυτόν τον τρόπο αντέχουμε πολλά δεινά και γινόμαστε πιο ανθεκτικοί σε απειλητικές καταστάσεις.
Τι γίνονται όλα αυτά που απωθούμε;
Ο μηχανισμός της απώθησης θέτει εκτός συνείδησης όλες αυτές τις ενορμήσεις που εμείς θεωρούμε επικίνδυνες και μη διαχειρίσιμες. Αυτές μπορεί να είναι φαντασιώσεις, συγκινήσεις ,μνήμες και εικόνες οι οποίες δεν χάνονται αλλά μπορούν να εμφανιστούν (αναδυθούν) όταν π.χ κοιμόμαστε (μέσω κάποιου ονείρου ) ή όταν έχουμε καταναλώσει αλκοόλ ή υπό την επίδραση ουσιών.
Ποια είναι τα αποτελέσματα της απώθησης;
Τα αποτελέσματα της απώθησης τα διαπιστώνουμε σε καθημερινά γεγονότα με τις εξής μορφές.
Συνήθως ξεχνάμε ονόματα, συναντήσεις αλλά και περιστατικά που θεωρούμε ότι είναι ανεπιθύμητα καθώς και τα συναισθήματα και τις σκέψεις που τα συνοδεύουν. Σε πρώτη φάση όλο αυτό μπορεί να φαίνεται ευεργετικό αφού βοηθάει το άτομο να μην εμβαθύνει στον πόνο ή το άγχος αν όμως αναλυθεί βαθύτερα είναι πιθανόν να μας αποσυνδέσει από την συνείδηση καθώς αποδυναμώνει τις σκέψεις και τα συναισθήματα μας και «φτωχαίνει» την προσωπικότητα του ατόμου. Έτσι πολλές φορές συναντάμε περιστατικά που έχουμε φερθεί ή μιλήσει άσχημα ή υποτιμητικά σε κάποιον όμως εμείς δεν θυμόμαστε τίποτα απολύτως αλλά ούτε και μπορούμε να αναγνωρίσουμε την δυσάρεστη εμπειρία που του προκαλέσαμε.
Είναι γεγονός πάντως ότι όλοι οι μηχανισμοί άμυνας (γιατί είναι πολλοί) είναι χρήσιμοι και ωφέλιμοι όταν ειδικά αποφεύγουμε ένα αρχικό σοκ ή σε περιόδους κρίσης. Το πρόβλημα εμφανίζεται όταν κάποιος από αυτούς εμπλέκεται τόσο πολύ στην καθημερινότητα μας που μπορεί να την κάνει και δυσλειτουργική. Η ψυχοθεραπεία είναι ένα πολύτιμο όχημα που μπορεί να μας φέρει σε επαφή με όλους αυτούς τους μηχανισμούς μέσω των οποίων ξεδιπλώνονται τα πραγματικά μας άγχη αλλά και οι «σκοτεινές » μας πλευρές.
