H δυνατότητα επίβλεψης έργων του δημοσίου από ιδιώτες ελεγκτές και η αναπροσαρμογή του κατώτατου ορίου απευθείας αναθέσεων υπηρεσιών και προμηθειών, αναδεικνύονται σε κομβικά σημεία αντιπαράθεσης ανάμεσα στην κυβέρνηση και τα κόμματα της αντιπολίτευσης, όπως αναδείχθηκε την πρώτη ημέρα συζήτησης και επεξεργασίας του σχεδίου νόμου του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων για τις δημόσιες συμβάσεις, στις αρμόδιες κοινοβουλευτικές επιτροπές. Στην αιχμή της αντιπαράθεσης βρίσκεται και άρθρο του νομοσχεδίου για τον καθορισμό «υπο-περιοχών προστασίας» στις περιπτώσεις ήπιων αναπτυξιακών έργων δημοσίου ενδιαφέροντος.
Το νομοσχέδιο για τις δημόσιες συμβάσεις είναι ένα νομοσχέδιο 228 άρθρων, το οποίο η κυβέρνηση χαρακτηρίζει από τα σημαντικότερα της θητείας της, και το οποίο περιλαμβάνει διατάξεις, όχι μόνο του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων αλλά και διατάξεις για τις συμβάσεις αρμοδιότητας των υπουργείων Μεταφορών και Υποδομών και Εθνικής 'Αμυνας. Η προετοιμασία του νομοσχεδίου για την αλλαγή του πλαισίου των δημοσίων συμβάσεων άρχισε πριν από ένα χρόνο με τη συγκρότηση διϋπουργικής επιτροπής, τη σύσταση νομοπαρασκευαστικής επιτροπής, με συμμετοχή υπηρεσιακών παραγόντων, μηχανικών, φορέων της αγοράς, η οποία κατέγραψε τα προβλήματα και κατέθεσε τις προτάσεις της, που συζητήθηκαν σε πολλές συνεδριάσεις, προτού το νομοσχέδιο βγει στη δημόσια διαβούλευση.
Η κυβέρνηση σε όλους τους τόνους διαβεβαίωσε ότι στόχος του νομοσχεδίου είναι, η διαφάνεια σε συνδυασμό με την ταχύτητα, η ευελιξία, ο περιορισμός της γραφειοκρατίας και η εξάλειψη αγκυλώσεων που καθυστερούν τις δημόσιες συμβάσεις, η διασφάλιση του δημοσίου συμφέροντος. Στο κλίμα αυτό, δηλαδή της αναγκαιότητας να «τρέξουν» γρηγορότερα οι δημόσιες συμβάσεις διότι είναι κρίσιμες για την εθνική οικονομία, κινήθηκαν όλες οι παρεμβάσεις των υπουργών που πήραν τον λόγο προκειμένου να εξηγήσουν τις νομοθετικές παρεμβάσεις που αφορούν τους τομείς της ευθύνης τους. Ο υπουργός Εθνικής 'Αμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος, ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Κώστας Καραμανλής, ο αναπληρωτής υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων Νικόλας Παπαθανάσης, αναφέρθηκαν στην αναγκαία ευελιξία με κανόνες διαφάνειας που διασφαλίζουν οι προτεινόμενες ρυθμίσεις ενώ ο υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων 'Αδωνις Γεωργιάδης αναφέρθηκε στην ιστορική πρόκληση της απορρόφησης των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και των πόρων του ΕΣΠΑ, δήλωσε ότι ο στόχος είναι κοινός, δηλαδή να «τρέξει» γρηγορότερα η οικονομία, και διαβεβαίωσε ότι η κυβέρνηση είναι ανοιχτή να συζητήσει προτάσεις για βελτιώσεις στα σημεία του νομοσχεδίου.
Στον αντίποδα όμως σοβαρές ενστάσεις, επιφυλάξεις, διαφωνίες και αντιρρήσεις διατυπώθηκαν από τα κόμματα της αντιπολίτευσης που, στην πλειονότητά τους, προέβλεψαν καθυστερήσεις και κατήγγειλαν κυρίως την «εκχώρηση σε ιδιώτες της επίβλεψης των έργων, κατά παραγγελία των αναδόχων». Μίλησαν επίσης για έλλειμμα διαφάνειας και επισήμαναν ότι η εφαρμογή των διατάξεων παραπέμπεται σε δεκάδες υπουργικές αποφάσεις, δηλαδή αποφάσεων δεν θα τεθούν στη «βάσανο» του κοινοβουλευτικού διαλόγου.
«Ιστορική πρόκληση»
Κατά τη σημερινή συζήτηση στη Βουλή, ο υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων 'Αδωνις Γεωργιάδης είπε ότι το υφιστάμενο πλαίσιο για τις δημόσιες συμβάσεις δεν είναι λειτουργικό και τόνισε ότι η Ελλάδα έχει λαμβάνειν ένα πολύ μεγάλο ποσό από το Ταμείο Ανάκαμψης, έχει μπροστά της και την επόμενη προγραμματική περίοδο του ΕΣΠΑ και άρα βρίσκεται ενώπιον μιας ιστορικής πρόκλησης, να απορροφήσει τα επόμενα χρόνια 72 δισ. ευρώ. «Αν κινηθούμε με την ταχύτητα του νόμου που ψηφίστηκε επί ΣΥΡΙΖΑ, τότε θα χάσουμε αυτούς τους ευρωπαϊκούς πόρους. Αν δεν απλοποιήσουμε τις διαδικασίες και αν δεν κινηθούμε με μεγαλύτερη ταχύτητα, θα χάσουμε πάρα πολλά χρήματα και μια ιστορική πρόκληση για τη χώρα μας», είπε ο υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, ο οποίος δεν αρνήθηκε ότι ο νόμος που ψηφίστηκε ήταν «ένα βήμα» αλλά είχε ατέλειες και γι΄αυτό απαιτήθηκαν πολλές τροποποιήσεις του τα επόμενα χρόνια.
Αναφερόμενος στις διατάξεις του νομοσχεδίου, ο 'Αδωνις Γεωργιάδης υπογράμμισε ότι ο στόχος είναι να τρέξει γρηγορότερα η Ελλάδα στον τομέα που αφορά στις δημόσιες συμβάσεις, γιατί είναι κρίσιμες για την εθνική οικονομία. Ο υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων επισήμανε ότι το νομοσχέδιο αυξάνει τη διαφάνεια, επικαλούμενος ιδίως τη διάταξη με την οποία μειώνεται σε 30.000 ευρώ, από 60.000 ευρώ που ισχύει σήμερα, η εκτιμώμενη αξία δημοσίων συμβάσεων, για τις οποίες καθίσταται υποχρεωτική η χρήση του Εθνικού Συστήματος Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΣΗΔΗΣ). Αναφερόμενος στην αύξηση του κατώτατου ορίου για τις απευθείας αναθέσεις, είπε ότι στόχος είναι η επιτάχυνση των διαδικασιών, και επισήμανε ότι η επιτάχυνση είναι στόχος και των άλλων διατάξεων, όπως αυτές που αφορούν στις δικαστικές προσφυγές, για να μην χάνεται χρόνος όπως έγινε στην περίπτωση του «Ελληνικού».
«Αποτελεσματικότητα και διαφάνεια»
Αναφερόμενος στις διατάξεις για τις συμβάσεις στο χώρο της εθνικής άμυνας, ο Νίκος Παναγιωτόπουλος επικαλέστηκε τις διαπιστώσεις της επιτροπής Εξωτερικών και Εθνικής 'Αμυνας της Βουλής ότι απαιτούνται βελτιώσεις στο θεσμικό πλαίσιο για τις συμβάσεις στην 'Αμυνα διότι το υφιστάμενο έχει δημιουργήσει δυσλειτουργίες και μεγάλες καθυστερήσεις, «οι οποίες σε αυτή τη γεωπολιτική συγκυρία, καλό θα ήταν να ξεπεραστούν». Ο υπουργός Εθνικής 'Αμυνας επισήμανε την προεργασία που έγινε από τη νομική υπηρεσία του υπουργείου, τη Γενική Διεύθυνση Αμυντικών Εξοπλισμών και Επενδύσεων, από τα στελέχη των Επιτελείων και τόνισε ότι το νομοσχέδιο αποτελεί μια μεταρρυθμιστική παρέμβαση ζωτικής σημασίας. «Η διαρκώς προβαλλόμενη ανάγκη αύξηση της επιχειρησιακής και αποτρεπτικής ισχύος των Ενόπλων Δυνάμεων, μέσω της αγοράς και αναβάθμισης εξοπλιστικών συστημάτων, απαιτεί ένα συνεκτικό και χρηστικό ρυθμιστικό πλαίσιο, το οποίο θα συμβάλλει στη βελτιστοποίηση και επιτάχυνση των διαδικασιών σύναψης των δημοσίων συμβάσεων και παράλληλα θα διασφαλίζει και το εθνικό συμφέρον, με όρους διαφάνειας και αποτελεσματικότητας», είπε ο υπουργός Εθνικής 'Αμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος αναφερόμενος στις δημόσιες συμβάσεις του τομέα του.
Δημόσια έργα
«Υλοποιούμε μια προεκλογική μας δέσμευση», είπε ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Κώστας Καραμανλής και υπογράμμισε ότι «επιτέλους απλοποιείται και εκσυγχρονίζεται ένα δαιδαλώδες πλαίσιο που δημιουργούσε περισσότερα προβλήματα από αυτά που υποτίθεται ότι θα έλυνε». Σε αυτό το πλαίσιο, όπως σημείωσε, οφείλονταν οι πολύ μεγάλες καθυστερήσεις στα δημόσια έργα και ήταν αυτό το πλαίσιο που οδηγούσε σε λιγότερη διαφάνεια, λόγω των πολύπλοκών διαδικασιών που προέβλεπε. Ιδίως για το νόμο του 2016, ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών είπε ότι η κυβέρνηση αναγκάστηκε να τον τροποποιήσει 385 φορές, στην προσπάθεια να γίνει περισσότερο λειτουργικός. «Σήμερα προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ένα σύγχρονο πλαίσιο με ξεκάθαρους στόχους την ταχύτητα, τη διαφάνεια και την αποτελεσματικότητα», είπε ο κ. Καραμανλής και επισήμανε ότι μετατοπίζεται η ευθύνη των μελετών στον ανάδοχο, η διαδικασία δημοπράτησης των έργων θα μπορεί να ξεκινά πριν την έκδοση των περιβαλλοντικών όρων και οι δύο διαδικασίες θα μπορούν να προχωρούν παράλληλα. «Μέχρι το τέλος της διαδικασίας θα ολοκληρώνονται και οι περιβαλλοντικοί όροι, οπότε δεν θα έχουμε εκπτώσεις στα περιβαλλοντικά ζητήματα, υπό τον όρο ότι δεν θα αλλάζουν ουσιωδώς το αντικείμενο του έργου», είπε ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών και πρόσθεσε ότι «πετυχαίνουμε έτσι να κερδίσουμε χρόνο». Πιο γρήγορα, όπως τόνισε, θα αρχίζει και η δημοπράτηση έργων ειδικής σημασίας για την οικονομία της χώρας, ενώ αντιμετωπίζεται το θέμα των μεγάλων εκπτώσεων, «της μεγάλης πληγής που οδηγούσε στο να μην ολοκληρώνονται τα έργα, που οδηγούσε σε τεράστιες υπερβάσεις τους προϋπολογισμούς». Πλέον θα πρέπει να αιτιολογείται όποια προσφορά έχει απόκλιση μεγαλύτερη του 10% από το μέσο όρο των προσφορών που υποβλήθηκαν, και η αιτιολόγηση θα είναι δεσμευτικός όρος ώστε να σταματήσουν οι συμπληρωματικές συμβάσεις.
Ιδιωτική επίβλεψη έργων
Αναφερόμενος στην ιδιωτική επίβλεψη έργων και μελετών, ζήτημα που δημιουργεί μεγάλη αντίδραση από τα κόμματα της αντιπολίτευσης, ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών είπε ότι «δίνεται η δυνατότητα, και δεν υποχρεώνεται κανείς, να ασκείται επίβλεψη, εκτός από την υπηρεσία, και από πιστοποιημένο ιδιωτικό φορέα ο οποίος θα διαθέτει τις αναγκαίες γνώσεις. Το κράτος θα έχει όμως πάντα την εποπτεία όλης αυτής της διαδικασίας», τόνισε ο κ. Καραμανλής και πρόσθεσε ότι αντίστοιχη διαδικασία προβλέπεται και σε άλλες χώρες της ΕΕ.
Ο κ. Καραμανλής επισήμανε εξάλλου, ότι η υποβολή των επιμετρήσεων από τον ανάδοχο, γίνεται πλέον κανόνας που συνδέεται με αυξημένη ευθύνη, ως προς την ακρίβεια της.
