Χάρη στο μικρό μέγεθος του πληθυσμού, αλλά και χάρη στην παρουσία μιας διάσημης εταιρείας που πρωτοπορεί στις γενετικές αναλύσεις, το νησί της Ισλανδίας κατάφερε αυτό που καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα δεν πέτυχε: έθεσε υπό έλεγχο την επιδημία κορωνοϊού, κράτησε ζωντανό τον τουρισμό και συγκέντρωσε πολύτιμα δεδομένα για τον παγκόσμιο εχθρό.
Μέχρι σήμερα η Ισλανδία έχει επιβεβαιώσει περίπου 5.300 κρούσματα μεταξύ των 360.000 κατοίκων της, και έχει περιορίσει τους θανάτους από Covid-19 σε λιγότερους από επτά ανά 100 χιλιάδες κατοίκους, αναφέρει το περιοδικό Nature. Συγκριτικά, οι ΗΠΑ και η Βρετανία καταγράφουν πάνω από 80 θανάτους ανά 100 χιλιάδες πληθυσμού.
Σημαντικό μέρος της επιτυχίας πιστώνεται στην deCODE, μια εταιρεία με έδρα το Ρέικιαβικ που έχει γίνει διάσημη για τη γενετική παρακολούθηση ολόκληρου του ισλανδικού πληθυσμού, ο οποίος είναι ασυνήθιστα ομοιογενής από γενετική άποψη και έχει αγκαλιάσει την ιδέα της μαζικής γενετικής μελέτης.
O Κάρι Στέφανσον της deCODE έχει την αίσθηση ότι ολόκληρη η καριέρα του ήταν πρόβα για την πανδημία (Πηγή: frettabladid.is)
Συνεργασία deCODE – κυβέρνησης
Τον Μάρτιο, ο ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της deCODE, Κάρι Στέφανσον, θορυβήθηκε όταν άκουσε την ανακοίνωση του ΠΟΥ ότι ο νέος κορωνοϊός SARS-CoV-2 σκοτώνει γύρω στο 3,4% των επιβεβαιωμένων θυμάτων του –ένα ποσοστό που θεωρείται πλέον εσφαλμένο, καθώς δεν λαμβάνει υπόψη τα μη καταγεγραμμένα κρούσματα.
Όταν έφτασε στο γραφείο εκείνη την ημέρα, τηλεφώνησε στη διοίκηση της Amgen, αμερικανικής φαρμακοβιομηχανίας που έχει εξαγοράσει την deCODE, και ζήτησε άδεια να χρησιμοποιήσει τις δυνατότητες της deCode για να παρακολουθήσει την εξάπλωση της νέας απειλής.
«Η απάντηση που πήρα ήταν ‘Οπωσδήποτε, να το κάνεις’» λέει ο Στέφανσον στο Nature.
Η Ισλανδία έχει δημιουργήσει το Covid.is, έναν δικτυακό τόπο που συγκεντρώνει όλα τα διαθέσιμα δεδομένα για τη χώρα
Τους μήνες που ακολούθησαν, η εταιρεία συνεργάστηκε με την Διεύθυνση Υγείας της Ισλανδίας και κατάφερε να παρακολουθήσει κάθε κίνηση του κορωνοϊού Η μικρή Ισλανδία ιχνηλάτησε σε βάθος όλα τα κρούσματα, διάβασε το γονιδίωμα του ιού σε κάθε ασθενή και προσέφερε γενετικές αναλύσεις στο ήμισυ του πληθυσμού της.
Από τα μέσα Μαρτίου, η deCODE ανέλαβε το σύνολο των τεστ, απαλλάσσοντας τα νοσοκομεία από τον φόρτο. Ένα μεγάλο εργαστήριο της εταιρείας, το οποίο χρησιμοποιείτο επί δύο δεκαετίες για γενετικές αναλύσεις στον ισλανδικό πληθυσμό, μετατράπηκε σε εξεταστικό κέντρο για την Covid-19.
«Σχεδόν είχα την αίσθηση ότι τα 24 προηγούμενα χρόνια ήταν απλά μια πρόβα για αυτό» λέει ο επικεφαλής της εταιρείας.
Η deCODE, η οποία έχει τη δυνατότητα να διαβάζει 4.000 πλήρη ανθρώπινη γονιδιώματα την εβδομάδα, πραγματοποιεί σήμερα γύρω στα 5.000 μοριακά τεστ την ημέρα. Τα αποτελέσματα γνωστοποιούνται οπωσδήποτε εντός 24ωρών, συχνά όμως σε μόνο 4-6 ώρες.
Συλλογή δεδομένων
Αν το τεστ είναι αρνητικό, εξηγεί το Nature, ο εξεταζόμενος ενημερώνεται με SMS. Αν είναι θετικό, ενεργοποιούνται δύο διαδικασίες, μία στο νοσοκομείο και μία στο εργαστήριο της εταιρείας.
Στο νοσοκομείο, ο εξεταζόμενος καταχωρείται σε μια κεντρική βάση δεδομένων, τίθεται σε απομόνωση κατ’ οίκον για 14 ημέρες και παρακολουθείται στενά με εργαλεία τηλεϊατρικής, με τα δεδομένα που προκύπτουν να αποθηκεύονται σε εθνικό αποθετήριο ιατρικών δεδομένων για ανάλυση.
Στο εργαστήριο, η εταιρεία μετρά το ιικό φορτίο στο θετικό δείγμα και προσδιορίζει ολόκληρη τη γενετική αλληλουχία του ιού, προκειμένου να ιχνηματηθούν οι διαδρομές της λοίμωξης και να αναγνωριστούν τυχόν μεταλλάξεις που αυξάνουν την παθογένειά της.
Μια από τις πρώτες οικογένειες που εξετάστηκαν για SARS-CoV-2 στην Ισλανδία (Πηγή; Jon E. Gustafsson)
Η ευρεία προσπάθεια της Ισλανδίας, αναφέρει το Nature, έχει προσφέρει έναν πλούτο πολύτιμων δεδομένων. Μελέτες της deCODE έδειξαν μεταξύ άλλων ότι σχεδόν οι μισοί φορείς του ιού παραμένουν ασυμπτωματικοί, ότι τα παιδιά κάτω των 10 ετών αντιμετωπίζουν τον μισό κίνδυνο να προσβληθούν σε σχέση με τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, και ότι οι χειμερινοί προορισμοί για σκι τροφοδότησαν την πανδημία Covid-19 στην Ευρώπη την περασμένη άνοιξη.
Στην πιο πρόσφατη Ισλανδική μελέτη, ερευνητές της deCODE αναφέρουν ότι τα αντισώματα των ασθενών που αναρρώνουν παραμένουν σε υψηλά επίπεδα για τουλάχιστον τέσσερις μήνες στο 91% των περιπτώσεων.
Επιπλέον, η ομάδα του Στέφανσον εκτίμησε με μεγαλύτερη ακρίβεια τη θνησιμότητα του ιού, η οποία υπολογίζεται τώρα στο 0,3%. Το νούμερο αυτό είναι 30 φορές υψηλότερο από τον ρυθμό θνησιμότητας της γρίπης, και θα μπορούσε να είναι πολύ υψηλότερο σε άλλες χώρες, δεδομένου ότι η μέση ηλικία των Ισλανδών είναι μικρή, μόλις τα 37 έτη.
Ανοιχτά σύνορα
Όπως και οι περισσότερες άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η Ισλανδία έκλεισε τα σύνορά της στο πρώτο κύμα της πανδημίας την άνοιξη. Αργότερα όμως αναθεώρησε τη στάση της, λόγω φόβων ότι η μικρή χώρα δεν θα μπορούσε να επιβιώσει χωρίς τα έσοδα του τουρισμού, και άρχισε να υποδέχεται τουρίστες από την Ευρώπη στα μέσα Ιουνίου και από τα μέσα του επόμενου μήνα άνοιξε τα σύνορα για επισκέπτες από ακόμα 12 χώρες.
Παρόλο που οι θερινές αφίξεις ήταν 75 με 80 τοις εκατό λιγότερες από ό,τι το 2019, το άνοιγμα των συνόρων προσέφερε τόνωση στην οικονομία, χωρίς να φουντώσει η επιδημία στη μικρή αλλά αποτελεσματική χώρα.
