Της Κατερίνας Μυλωνά
«Ο εγκέφαλος έχει κάποια μυστικά της αποδοτικότητάς του, τα οποία μπορούμε να αποκωδικοποιήσουμε ώστε να βελτιώσουμε τα υπάρχοντα συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης», αναφέρει, σε συνέντευξή της στο Cretalive η Διευθύντρια Ερευνών και επικεφαλής του Εργαστηρίου Δενδρίτες (www.dendrites.gr) στο Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας (ΙΜΒΒ) του Ιδρύματος Έρευνας και Τεχνολογίας (ΙΤΕ), Δρ. Παναγιώτα Ποϊράζη.
Εξηγεί πως «αν καταλάβουμε πώς ο εγκέφαλος επιτυγχάνει υψηλή απόδοση με ελάχιστη ενέργεια, τότε ίσως μπορέσουμε να φτιάξουμε και ΤΝ που θα είναι πιο αποδοτική και δεν θα απειλεί να «ψήσει» τον πλανήτη».
Η συνέντευξη γίνεται με αφορμή την ομιλία της Δρ. Π. Ποϊράζη στο Athens Science Festival την Κυριακή 21 Απριλίου 2024 με τίτλο «Βιολογική εναντίον Τεχνητής Νοημοσύνης».
Έχει ως εξής:
Όταν ξεκινήσατε την πορεία σας είχατε μία μεγάλη πρόκληση μπροστά σας: να εξερευνήσετε και να λύσετε τα μυστήρια του ανθρώπινου εγκεφάλου. Τώρα, προστέθηκε και ο «εγκέφαλος» των μηχανών; - Ίσως, βέβαια, τα εισαγωγικά να είναι πλέον περιττά…
«Ναι όντως, τα προηγούμενα χρόνια η ομάδα μου ασχολούνταν αποκλειστικά με τη μελέτη του βιολογικού εγκέφαλου ενώ τώρα μας ενδιαφέρει και η τεχνητή νοημοσύνη, η οποία όπως πολύ καλά το είπατε αποτελεί τον εγκέφαλο των μηχανών.»
Ας τα πάρουμε με τη σειρά, πόσο κοντά είμαστε στο να κατανοήσουμε στο 100%, αν αυτό είναι εφικτό, τον ανθρώπινο εγκέφαλο;
«Είμαστε ακόμα αρκετά μακριά, θα έλεγα, από την πλήρη κατανόηση του ανθρώπινου εγκέφαλου. Η επιστήμη έχει σίγουρα κάνει μεγάλες προόδους και για κάποιους πολύ απλούς οργανισμούς, όπως το σκουλήκι C. Elegans ξέρουμε πλήρως τη συνδεσιμότητα του νευρικού του συστήματος. Αλλά όσον αφορά τον εγκέφαλο των θηλαστικών είμαστε ακόμα αρκετά μακριά, πόσο μάλλον για τον ανθρώπινο εγκέφαλο με τον οποίο δεν μπορούμε να πειραματιστούμε στο εργαστήριο. Οι γνώσεις μας είναι ακόμα αρκετά περιορισμένες. Κι αυτό διότι η πρόσβαση που έχουμε στον ανθρώπινο εγκέφαλο είναι πολύ περιορισμένη.
Βέβαια με τις νέες τεχνολογίες αυτό αλλάζει ραγδαία. Πχ., έχουμε πλέον πολλά παραδείγματα από συστήματα ανθρώπου-μηχανής, όπου χρησιμοποιούνται τεχνητά εμφυτεύματα που επιτρέπουν σε άτομα με αναπηρία να ελέγχουν ρομποτικά μέλη με τη σκέψη τους ή να γράφουν με την κίνηση των ματιών τους ή ακόμα και να βελτιώνουν την όρασή τους με τη βοήθεια εμφυτευμάτων. Τέτοιες τεχνολογίες μας επιτρέπουν να καταγράφουμε και να αλλάζουμε τη δραστηριότητα του ανθρώπινου εγκέφαλου που σχετίζεται με συγκεκριμένες συμπεριφορές. Ευελπιστούμε ότι αυτές οι τεχνολογίες θα μας επιστέψουν να αποκτήσουμε μια βαθύτερη κατανόηση του πώς λειτουργεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος.»
Τι αποτελεί ακόμα και σήμερα μυστήριο για εσάς προσωπικά και για την επιστήμη, γενικότερα;
«Το πώς μπορεί ένα όργανο που ζυγίζει λιγότερο από 2 κιλά και καταναλώνει την ενέργεια ενός λαμπτήρα – ο ανθρώπινος εγκέφαλος δηλαδή- να είναι τόσο ευφυής!»
Όσο προχωράμε στην αποκρυπτογράφηση του ανθρώπινου εγκεφάλου, φτάνουμε κοντά σε γνώση που μπορεί και να μας τρομάζει; Εννοώ, μας δίνεται καμιά φορά η δυνατότητα να ελέγξουμε έναν εγκέφαλο, για παράδειγμα; Κάποτε είχατε πει στο Cretalive πως έχει ανοίξει ο δρόμος για να διαγράφουμε τις αναμνήσεις ενός ατόμου…
«Σίγουρα κάθε νέα τεχνολογία, ειδικά αν αυτή είναι πολύ υποσχόμενη, εμπεριέχει και κινδύνους. Και οι νέες τεχνολογίες εμφυτευμάτων, οι οποίες συνδέονται ενίοτε με αλγορίθμους τεχνητής νοημοσύνης, ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Από τη μια επιτρέπουν, για παράδειγμα, σε ένα τετραπληγικό άτομο να ανακτήσει ένα μικρό μέρος της χαμένης του αυτονομίας – όπως να πιει νερό με τη βοήθεια ρομποτικού χεριού που ελέγχει αποκλειστικά και μόνο με τη σκέψη του. Από την άλλη, το να έχεις κάποιος ένα μικροτσίπ εμφυτευμένο στο κεφάλι του, το οποίο ελέγχεται από υπολογιστικούς αλγορίθμους, δημιουργεί και φοβίες. Προσωπικά θεωρώ ότι τα πλεονεκτήματα είναι πολύ μεγαλύτερα από τους τυχόν κινδύνους, εφόσον βέβαια υπάρχει αυστηρός έλεγχος αναφορικά με τη χρήση τέτοιων τεχνολογιών.»
Πώς μπορούν τα άλματα που έχουν γίνει- και από την πλευρά σας- στην εξιχνίαση του ανθρώπινου εγκεφάλου να συνεισφέρουν στο να πάει η τεχνητή νοημοσύνη ένα (ή περισσότερα) βήματα παρακάτω;
«Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ήδη πανίσχυρη. Ειδικά τα μεγάλα μοντέλα γλώσσας, όπως το ChatGPT και το Lamda έχουν εξαιρετικές ικανότητες επεξεργασίας κειμένου και συνομιλούν με ανθρώπους με τρόπο που συχνά μοιάζει ευφυέστατος. Και λέω «μοιάζει» διότι συχνά δίνουν και αληθοφανείς -αλλά λάθος- απαντήσεις. Το μεγαλύτερο όμως πρόβλημα της ΤΝ σήμερα είναι ότι για να εκπαιδευτούν αυτά τα μεγάλα μοντέλα απαιτείται τεράστιος όγκος δεδομένων και κατανάλωση ενέργειας αντίστοιχη με αυτή μιας μικρής πόλης. Οι εκπομπές διοξειδίου δε που παράγονται κατά την εκπαίδευσή τους ξεπερνούν αυτές που παράγει ένα αυτοκίνητο σε όλη του τη ζωή! Αυτό αντιλαμβάνεστε έχει τεράστιο αντίκτυπο στο περιβάλλον. Ο εγκέφαλος από την άλλη μεριά είναι πολύ μικρός – ούτε 2 κιλά- και καταναλώνει ελάχιστη ενέργεια. Αν καταλάβουμε πώς ο εγκέφαλος επιτυγχάνει υψηλή απόδοση με ελάχιστη ενέργεια, τότε ίσως μπορέσουμε να φτιάξουμε και ΤΝ που θα είναι πιο αποδοτική και δεν θα απειλεί να «ψήσει» τον πλανήτη.
Αυτό ακριβώς είναι το ερώτημα που μας απασχολεί στο εργαστήριο. Προσπαθούμε να υιοθετήσουμε χαρακτηριστικά του βιολογικού εγκέφαλου – όπως οι δενδρίτες – σε συστήματα ΤΝ για να δούμε κατά πόσο προσδίδουν σημαντικά πλεονεκτήματα. Και από ότι φαίνεται ο εγκέφαλος έχει κάποια μυστικά της αποδοτικότητάς του, τα οποία μπορούμε να αποκωδικοποιήσουμε ώστε να βελτιώσουμε τα υπάρχοντα συστήματα ΤΝ.»
Τελικά, θα έρθει η στιγμή της … σύγκρουσης ανθρώπου και μηχανής; Στην ερώτηση «Ποια θα ήταν νικήτρια σε μία μάχη «βιολογικής εναντίον τεχνητής νοημοσύνης»», όπως διατυπώνεται στις ομιλίες σας, ποια είναι η απάντηση;
«Δεν νομίζω ότι θα υπάρξει μια τέτοια σύγκρουση με τον τρόπο που φαντάζονται μερικοί. Σύγκριση ικανοτήτων μπορεί, σύγκρουση ελπίζω όχι. Η μάχη στην οποία αναφέρομαι είναι θεωρητική και αφορά το πόσο καλά μπορεί να εξελιχθεί η ΤΝ, ως εργαλείο που θα επιτρέπει στον άνθρωπο να βελτιώσει περισσότερο τη ζωή του ή και τις δικές του ικανότητες.»
Τι πιστεύετε πως θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε, όχι μόνο οι επιστήμονες αλλά και η ανθρωπότητα, στο σύνολό της, λόγω της ανάπτυξης της Τεχνητής Νοημοσύνης; Υπάρχουν κίνδυνοι ή πρόκειται για υπερβολές και «θεωρίες συνομωσίας»;
«Πολλά από όσα ακούγονται είναι υπερβολές κατά τη γνώμη μου. Και είναι στο χέρι της ανθρωπότητας να εφαρμόσει κατάλληλους ελέγχους ούτως ώστε η ΤΝ να μην χρησιμοποιηθεί για κακούς σκοπούς. Αυτός νομίζω ότι είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος, και ισχύει για κάθε πολυδύναμη τεχνολογία. Ένας άλλος ορατός κίνδυνος είναι η συνεχόμενη παραγωγή πληροφοριών από την ΤΝ οι οποίες είναι αληθοφανείς αλλά ανακριβείς ή και ψευδής (fake news, fake videos). Η αύξηση του όγκου και η διαθεσιμότητα των πληροφοριών αυτών στο διαδίκτυο θα κάνει όλο και πιο δύσκολη τη διάκριση ανάμεσα σε αλήθεια και ψέμα. Τέλος, όπως είπα ήδη, το οικολογικό κόστος της ΤΝ είναι ήδη αισθητό και αν δεν παρθούν μέτρα για τον μετριασμό του θα προκαλέσει ένα πολύ μεγάλο πλήγμα στον πλανήτη.»
Δείτε επίσης:
Τα μυστικά του εγκεφάλου στην τεχνητή νοημοσύνη
ΙΤΕ: Ένα βήμα πιο κοντά στην εξιχνίαση της λειτουργίας του εγκεφάλου
Η επιστημονική φαντασία ως πηγή έμπνευσης για τους ερευνητές
Διαβάστε περισσότερες ειδήσεις από την Κρήτη
