Γράφει ο Δρ. Χρήστος Ε. Γεωργίου*
Θυμηθείτε τους «τρεις κύκλους» και τους «επτά ρόλους» που διαμορφώνονται σε μια οικογενειακή επιχείρηση. Το σχήμα αυτό, που απεικονίζει με τον πιο εύγλωττο τρόπο μια οικογενειακή επιχείρηση, υπονοεί ότι θα πρέπει να δημιουργήσουμε «κανόνες» σε μια οικογενειακή επιχείρηση, αν θέλουμε πραγματικά να εξασφαλίσουμε τη συνέχεια και την ανάπτυξή της. Οι «κανόνες» είναι απαραίτητοι για την αποφυγή των συγκρούσεων μεταξύ των μελών της οικογένειας, συγκρούσεις οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν ακόμη και σε καταστροφή για την οικογενειακή επιχείρηση.
Αρκετές από τις συγκρούσεις που μπορούν να συμβούν σε μια οικογενειακή επιχείρηση ή μεταξύ των μελών της οικογένειας, είναι προβλέψιμες, αλλά δεν είναι απαραίτητα αναπόφευκτες. Για το λόγο αυτό, θα πρέπει έγκαιρα τα μέλη της οικογένειας, τα στελέχη της επιχείρησης που δεν είναι μέλη της οικογένειας και οι εξωτερικοί συνεργάτες της επιχείρησης, να αναγνωρίσουν τις προβλέψιμες αυτές συγκρούσεις. Μάλιστα, η ενεργός εμπλοκή όλων αυτών των «ενδιαφερομένων» μερών πρέπει να οδηγήσει στον προσδιορισμό των συγκρούσεων με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια. Έτσι μπορούν να απαντηθούν σοβαρά ερωτήματα όπως: ποιες από τις διαμάχες μπορούν να αποφευχθούν, ποιες μπορούν να επιλυθούν ή πώς μπορούμε να τις διαχειριστούμε μακροπρόθεσμα. Οι απαντήσεις σ’ αυτά τα ερωτήματα διαμορφώνουν τις ανάλογες διοικητικές στρατηγικές και πολιτικές, με στόχο την ταυτόχρονη υποστήριξη της οικογένειας και της επιχείρησης.
Μετά απ’ όλ’ αυτά είναι φανερό ότι η μεγάλη πρόκληση για τα μέλη μιας οικογένειας είναι μια και μοναδική: η ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ!
Μάλιστα, αν κάποιος επιχειρούσε να δώσει επιχειρήματα στην απάντηση «γιατί συνεργασία;» θα σκεφτόταν τουλάχιστον τους τέσσερεις παρακάτω λόγους:
- Η αλληλεπίδραση με τα υπόλοιπα μέλη σε μια οικογενειακή επιχείρηση προσθέτει στην όλη διαδικασία συνεργασίας πολυπλοκότητα που θα πρέπει να αντιμετωπισθεί με ρεαλισμό.
- Τα μέλη της οικογένειας μπορεί να μην αισθάνονται οικεία με τις συγκρούσεις με τα άλλα μέλη της οικογένειας, οπότε αναπτύσσουν τις δικές τους συνήθειες και αντιστάσεις για να ανταπεξέλθουν στις αναπόφευκτες εντάσεις.
- Τα μέλη της οικογένειας παρουσιάζουν μια ενστικτώδη αντίδραση σε ένα πρόβλημα, κάτι το οποίο μπορεί να οδηγήσει στον εκτροχιασμό της κατάστασης συνεργασίας μεταξύ των μελών της οικογένειας, και,
- Τα πολλά διλήμματα που αναφύονται, τα οποία αναπόφευκτα προκύπτουν όταν οι οικογένειες ζουν και εργάζονται μαζί, προσθέτουν ένα νέο κίνδυνο, αυτόν των πιθανών εντάσεων, οι οποίες, πολλές φορές, πρέπει να αντιμετωπίζονται σε καθημερινή βάση.
Σε κάθε περίπτωση, αυτό που ισχύει για τις συγκρούσεις στις οικογενειακές επιχειρήσεις είναι ότι είναι μεν περίπλοκες, αλλά έχουν προκύψει από μακροχρόνιες διεργασίες εντός της οικογένειας, παρά από μεμονωμένα γεγονότα. Πόσες και πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει ότι τα τάδε δυο αδέλφια έχουν να μιλήσουν χρόνια; Κι αυτό εξ’ αιτίας μιας παλιάς διαφωνίας μεταξύ τους, που με το πέρασμα των ετών μπορεί και να μην τη θυμούνται κιόλας. Άλλο παράδειγμα είναι η διαφωνία μεταξύ πατέρα και γιού, όπου ο τελευταίος έχει διακόψει κάθε επικοινωνία με το «Οικογενειακό Συμβούλιο» επειδή κάποτε καυγάδισε έντονα με τον πατέρα. Και βέβαια από τον χορό των παραδειγμάτων δεν λείπουν τα διαζύγια, όπου η σύγκρουση μεταξύ συζύγων μεταμορφώνεται σε σύγκρουση μεταξύ των παιδιών, και εν τέλει όλο αυτό το τοξικό κλίμα σύγκρουσης λειτουργεί σε βάρος της οικογενειακής επιχείρησης.
Γι’ αυτό η συμβουλή μας είναι η ορθή και ορθολογική αντιμετώπιση των συγκρούσεων. Διαφορετικά η λανθασμένη διαχείρισή τους θα διαβρώσει με βεβαιότητα τις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας.
Επιπλέον, η διαρκής σύγκρουση μεταξύ των μελών της οικογένειας κάνει καμμιά φορά, ειδικά με το πέρασμα των χρόνων, αυτές οι προβληματικές συμπεριφορές θεωρούνται «αποδεκτές.» Σ’ αυτή την περίπτωση η συγκεκριμένη δυναμική στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας φαίνεται ακόμη και ακίνδυνη, πράγμα εντελώς παράλογο, ειδικά αν λάβουμε υπόψη μας ότι η ανάπτυξη μιας επιχείρησης προϋποθέτει «ήρεμο εργασιακό περιβάλλον» το οποίο χάνεται από τις διαρκείς συγκρούσεις. Αυτού του είδους η δυναμική μπορεί να εντοπιστεί σε πολλές οικογένειες, οι οποίες όμως βιώνουν επιπλέον άγχος για τη συνέχειά τους απ’ ότι θα έπρεπε. Τέλος, για το όλο συγκρουσιακό περιβάλλον δεν πρέπει να αγνοούμε τις ευθύνες για την ορθή αλληλεπίδραση που έχουν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη στο πλαίσιο της λειτουργίας μιας οικογενειακής επιχείρησης. Και πάλι η λάθος αλληλεπίδραση μεταξύ των διαφόρων μελών της οικογένειας, μπορεί να επιδεινώσει τη διαμάχη μακροπρόθεσμα, έως ότου αυτή γίνει αρκετά καταστροφική.
Γι’ αυτό η συμβουλή μας για τις συγκρούσεις συμπυκνώνεται στο δίπτυχο: άμεση αντιμετώπιση και σε πραγματικό χρόνο! Είναι η μόνη λύση!
*Ο Δρ. Χρήστος Ε. Γεωργίου, είναι Γενικός Διευθυντής του «ΙΝΣΒΕ», συγγραφέας του πρακτικού οδηγού: «Προετοιμάζοντας τη διαδοχή: πρακτικός οδηγός για προνοητικές οικογενειακές επιχειρήσεις»
